Ný Dögun - 01.11.1991, Síða 38

Ný Ðögurv
Á útfarardaginn geta ung börn fengið
tíma nokkru fyrir útförina, þannig að þau fái
að sjá kistuna og kveðja á sinn hátt undir
handleiðslu fullorðinna.
Þegar um er að ræða stóran hóp barna í
sömu fjölskyldu, þar sem börnin eru á mjög
mismunandi aldri, þá kemur upp spurn-
ingin, hvert barnanna eigi að fá að koma í
útfararathöfnina? Víst er um það, að með
því að veita sumum börnunum þau „for-
réttindi", að fá að fara, en hinum ekki, er
verið að bjóða heim hættunni á metingi og
öfund, sem getur reynst erfið í úrvinnslu
seinna meir. Þannig er betra að bjóða öllum
hópnum upp á sérstaka kveðjuathöfn, t.d.
við gröfina, þar sem allir hafa hlutverki að
gegna.
Börn skynja dauðann út frá sínum for-
sendum. Fyrir okkur, sem fullorðin erum, er
mikilvægt, að við látum okkar eigin
óþægindi og erfiðar tilfinningar ekki leiða
okkur út í að ofvernda börnin gagnvart
dauðanum. Ef við meðhöndlum dauðann
sem feimnismál, þá læra bömin okkar það af
okkur. Þeim gengur ekki betur en foreldrum
sínum að horfast í augu við dauðann.
Fyrstu viðbrögð
Fyrstu viðbrögðbama við missi geta verið
margvísleg. Hér skulu nokkur nefnd:
- Áfall.
- Að trúa ekki því, sem sagt er.
- Tilfinningadoði.
- Látlausar spumingar.
- Andmæli.
Það skiptir máli, h ver færir börnum fréttir
af dauðsfalli. Æskilegt er, að það sé einhver,
sem bamið þekkir vel og treystir.
Hafa ber í huga, að það bam, sem heldur
sínu striki og „er duglegt", er ekki endilega
bamið, sem aðlagast missinum best. Börn
finna hvernig foreldrum þeirra líður og geta
farið að hlífa þeim og jafnvel að annast um
foreldra sína.
Börnum er eðlilegt að leika sér og þau
setja oft tilfinningar sínar í leik. Með því að
leika við þau og tala reglulega við þau er
líklegt, að þau hleypi okkur inn í hugarheim
sinn. Við, sem erum fullorðin, erum gjörn á
að eiga löng samtöl, þar sem við „gerum
upp málin í eitt skipti fyrir öll". Sú nálgun
gengur ekki með börnum. Þau þurfa lengri
aðlögunartíma. Þau þurfa mörg, stutt samtöl
og þau verða að fá tíma til að leika sér inn á
milli.
Lokaorð
Gagnvart sorg barna þarf að huga að
mörgu. Það er mikilvægt, að við, sem erum
foreldrar, íklæðumst ekki brynju þess, sem
allt veit og allt getur, þegar við stöndum
frammi fyrir dauðanum. Staðreyndin er sú,
að börnin kunna að meta heiðarleika okkar,
þegar við segjum þeim að við vitum ekki öll
svörin gagnvart missi og sorg.
Þaðerheiðarlegt aðgrátameðbömunum,
en það þarf líka að benda þeim á, að sorgin
muni taka enda og að þeim sé heimilt að
leika sér. Þá er gott að vinna saman að
myndum, skrifa um reynsluna, skoða
myndaalbúm og fara í gegnum minning-
arnar með börnunum. Dauðinn á ekki að
vera feimnismál, því „eitt sinn skal hver
deyja". Við þiggjum bæði líf og dauða í
vöggugjöf. Börnin okkar eiga ekki að þurfa
að líða fyrir „íslensku lausnina", sem felur
í sér að hinir fullorðnu syrgjendur hella sér
út í sem mesta vinnu, breiða yfir sorgina,
reyna að gleyma, kvarta aldrei, bera harm
sinn í hljóði, loka sorgina niðri í skúffu, gráta
ein(n).
Sorgin er eðlileg viðbrögð við missi. Hún
fylgir því, að vera manneskja. Börnin okkar
eiga rétt á því, að komast í snertingu við
hver þau eru, og hvað/hvern þau hafa misst.
Til hliðsjónar:
Elisabeth Kubler-Ross. „ On Children and
Death." New York 1985.
Gudrun Edvardson. „Born i sorg born i
krise." Danmörk 1986.
38