Ljósmæðrablaðið - 01.07.2010, Page 32

32 Ljósmæðrablaðið - júlí 2010
tíma sínum í klíníska vinnu þannig að skjól-
stæðingar njóta sérþekkingar þeirra. Stór hluti
af störfum þeirra er að brúa bilið á milli rann-
sókna og daglegra starfa og sumar stöðurnar
eru tengdar við menntastofnanir. Þegar þær eru
ekki í klínísku starfi veita þær ráðgjöf, taka þátt
í rannsóknum, kennslu, þjálfun og þróun þjón-
ustu og starfshátta. Sérfræðiljósmæður eru fyrst
og fremst faglegir leiðtogar en ekki stjórnendur
og hafa því ekki mannaforráð né bera ábyrgð á
fjármálum en standa við hlið yfirljósmæðra og
styðja við faglega þáttinn. Störf sérfræðiljós-
mæðra í Bretlandi virðast því vera byggð upp
á svipaðan hátt og störf sérfræðinga í hjúkrun
á Landspítala.
Ljósmæður ljósmæðranna!
Í breska fagtímaritinu MIDWIVES hafa
margar breskar sérfræðiljósmæður skrifað
hugleiðingar um störf sín í dálk sem tileink-
aður er sérfræðiljósmæðrum. Margar tala
um það sem forréttindi að fá að vera í þessu
starfi og aðrar nefna að það þurfi bjartsýni,
góða kímnigáfu og þykkan skráp til að vera
sérfræðiljósmóðir. Stephens (2004) sagði að
líkja mætti starfi sínu sem sérfræðiljósmóðir
við hríðar, með sínum hæðum og lægðum og
svo væri það sársaukafullt á köflum. Gould
(2004) lýsir því hvernig sérfræðiljósmóðir
getur verið ljósmóðir ljósmæðranna í þeim
skilningi að þær gefa öðrum ljósmæðrum ráð,
vinna með þeim að faglegri þróun og styðja
við góðar hugmyndir, hafa auga fyrir sérfræð-
ingum framtíðarinnar, taka þátt í endur-
menntun ljósmæðra og huga að vinnuum-
hverfi þeirra. Það er mikilvægt að huga að
vinnuumhverfinu því margar breskar ljós-
mæður hafa flosnað upp úr ljósmóðurstarfinu
á sjúkrahúsum þar sem óeðlilega mikið er um
inngrip og eðlileg fæðing fær ekki að vera í
friði fyrir sjúkdómsvæðingunni.
Sérfræðiljósmóðir
Starfsheitið sérfræðiljósmóðir er nýtt hér á
landi og hefur komið upp umræða meðal ljós-
mæðra um hvaða munur sé á sérhæfingu og
sérfræði. Það er ekki spurning um að nú þegar
eru margar ljósmæður sem hafa mikla þekk-
ingu og reynslu á vissum sviðum t.d. á sviði
fósturgreiningar, brjóstagjafar, viðtalsþjón-
ustu við konur með erfiða fæðingarreynslu og
svo mætti lengi telja. Það má kannski segja að
munurinn liggi í fræðastörfum og rannsóknum
því að gert er ráð fyrir að rannsóknir, kennsla
og nýting rannsóknaniðurstaðna í daglegum
störfum séu hluti af störfum sérfræðiljósmæðra
ásamt klínísku starfi.
Mikil þekking og sérhæfing er nú þegar
meðal íslenskra ljósmæðra. Með tilkomu
sérfræðiljósmæðra ætti að myndast sterkari
tenging fræðastarfa og rannsókna við dagleg
störf sem vonandi leiðir til enn betri þjón-
ustu fyrir skjólstæðinga okkar. Það er örugg-
lega hægt að taka undir það með bresku
ljósmæðrunum að það séu forréttindi að fá
að starfa sem sérfræðiljósmóðir. Það er með
tilhlökkun sem við tökumst á við það verk-
efni – að fá tækifæri til að vera leiðandi í
þróun ljósmæðraþjónustu.
Heimildir
Byrom, S., Edwards, G. & Garrod, D. (2009). Consultant
midwives – 10 years on! MIDIRS, 19 (1), 23-25.
Gould, D. (2004). Midwife to the midwives. MIDWIVES,
7(11), 488-489.
Landlæknisembættið (2009). Ársskýrsla Landlæknisemb-
ættisins 2008. Sótt á vef Landlæknisembættisins 20.
apríl 2010: http://www.landlaeknir.is/lisalib/getfile.
aspx?itemid=4027
Landspítali (2006). Frétt: Ráðnir sérfræðingar í
hjúkrun. Sótt á vef Landspítala 20. apríl 2010: http://
www4.landspitali.is/lsh_ytri.nsf/htmlpages/index2.
html#frettir_3517
Landspítali (2010). Sérfræðingar í hjúkrun. Sótt á innri vef
Landspítala 20. apríl 2010: http://innri.lsh.is/pages/5366
Reglugerð um veitingu sérfræðileyfa í hjúkrun nr.
124/2003.
Stephens, L. (2004). With woman, with midwife.
MIDWIVES, 7(9), 400-401.
Vefsíðuna ljosmodir.is þarf vart lengur að
kynna, hvorki fyrir ljósmæðrum né verðandi
foreldrum. Samkvæmt samræmdri vefmæl-
ingu Modernus á Íslandi eru notendur nú hátt
í 5.000 í hverri viku og vikulegar flettingar
á síðunni eru að nálgast 60.000 (Modernus,
2010). Það er því ekki spurning að þar er svo
sannarlega vettvangur til að miðla fræðslu til
verðandi foreldra. Það er óhætt að segja að
fræðslan hafi verið sniðin að þörfum notenda
því meirihluti fræðslunnar á vefnum er í
formi þess að ljósmæður svara fyrirspurnum
sem notendur senda inn en þar er nú að finna
um 3.600 svör við ýmis konar fyrirspurnum
sem flestar tengjast meðgöngu og brjóstagjöf.
Á vefnum er einnig að finna fræðsluefni um
ýmislegt sem tengist meðgöngu, fæðingu
og sængurlegu en það efni hefur lítið þróast
frá því að vefurinn var opnaður árið 2003.
Það hefur lengi staðið til að bæta úr þessu
m.a. með því að gera bæklinga til að birta á
vefnum. Upphaflega horfðum við til Bret-
lands og gerðum samning um að þýða hluta
þeirra bæklinga sem MIDIRS gefur út og
nefndir eru Informed Choice eða upplýst val
en það er einmitt sú hugmyndafræði sem við
vildum ganga út frá við gerð bæklinganna.
Því miður þá komu brestir í samstarfið við
Bretana í kjölfar íslenska efnahagshruns-
ins og því var hætt við þýðingu þeirra og
ákveðið að ráðast í gerð íslenskra bæklinga.
Haustið 2008 sótti hópur ljósmæðra, undir
stjórn vefstjóra ljosmodir.is, um styrk til
Styrktarsjóðs Ljósmæðrafélags Íslands til
að gera 10 bæklinga og birta þá á vefnum
ljosmodir.is. Sjóðanefnd samþykkti að veita
styrk að upphæð 500.000 kr. Verkefnið er nú
vel á veg komið og bæklingarnir eru farnir
að birtast á vefnum, hver á fætur öðrum.
Ákvarðanataka og gagnreyndir
starfshættir
Í klínískum leiðbeiningum frá Landlæknis-
embættinu um meðgönguvernd heilbrigðra
kvenna í eðlilegri meðgöngu kemur skýrt
fram að gert er ráð fyrir að ákvarðanataka um
meðferð og þjónustu sé í höndum konunnar
sjálfrar, en þar segir: „Mikilvægt er að hverri
konu sé gert kleift að taka upplýsta ákvörðun
um þá þjónustu sem hún þiggur á meðgöng-
unni. Það er á ábyrgð heilbrigðisstarfsmanna
sem annast konuna að útskýra hvaða valkosti
hún hefur og veita skýrar og óhlutdrægar
upplýsingar. Virða ber þá ákvörðun sem konan
tekur. Þetta er í samræmi við lög um réttindi
sjúklinga nr. 74/1997.” (Landlæknisembættið,
2008). Þetta er hugmyndafræði sem er að öllu
leyti í samræmi við gagnreynda starfshætti
(evidence based practice), sem viðurkennd
er í heilbrigðisþjónustu nútímans. Með gagn-
reyndum starfsháttum er gert ráð fyrir að
ákvarðanataka um umönnun og meðferð
byggist á bestu þekkingu sem völ er á hverju
sinni, klínísku mati fagaðila og vilja skjólstæð-
ings (Sackett, Straus, Richardson, Rosenberg
og Haynes, 2000; Sackett, Rosenberg, Gray,
Haynes og Richardson, 1996). Breska ljósmóð-
irin Lesley Page hefur einnig skrifað mikið um
gagnreynda starfshætti ljósmæðra og sett fram
ferli í fimm skrefum um hvernig ljósmæður
geti viðhaft gagnreynd vinnubrögð í starfi sínu
(Page, 2006):
1. Hvað er mikilvægt fyrir konuna og fjöl-
skyldu hennar?
2. Meta upplýsingar sem fást með klínískri
skoðun.
3. Afla gagnreyndra upplýsinga – rannsóknir
– yfirlitsgreinar o.fl.
4. Ræða málið við konuna.
5. Fara yfir útkomuna.
Þannig er gert ráð fyrir samráði við konuna
um þá umönnun og meðferð sem henni er
veitt og ákvörðun tekin í sameiningu. Page
Val í barneignarþjónustu
– hver tekur ákvörðun?
Anna Sigríðu Vernharðsdóttir og Valgerður Lísa Sigurðardóttir