Ljósmæðrablaðið - 01.07.2015, Síða 21

21Ljósmæðrablaðið - júlí 2015
Alexander K. Smárason og Gestur I. Pálsson, 2014; Reynir T.
Geirsson, Gestur Pálsson, Ragnheiður I. Bjarnadóttir og Guðrún
Garðarsdóttir, 2001).
Rannsóknin sem hér er kynnt fór fram á fæðingardeild á
landsbyggðinni á árinu 2010‒2011, við Heilbrigðisstofnun
Suðurnesja (HSS). Búið er að loka þeirri skurðstofuþjónustu sem í
boði var á HSS og breyta fæðingarstaðnum úr því að vera skilgreindur
sem C2 í það að vera D1 fæðingarstaður þar sem konur fæða í
umsjá ljósmæðra sem hafa aðgang að þjónustu heilsugæslulækna
(Landlæknisembættið, 2007). Lögð var áhersla á að viðhalda
ljósmóðurþjónustu í eðlilegum fæðingum á HSS. Reynslan sýnir
að konur vilja fæða í sinni heimabyggð. Á fæðingardeild HSS sem
nú heitir Ljósmæðravaktin er lögð áhersla á rólegt umhverfi og sem
minnsta truflun á eðlilegt ferli. Konur eru hvattar til þess að fæða á
náttúrulegan hátt þar án verkjalyfja og er þeim markmiðum mætt með
áherslu á undirbúning sem þær geta nýtt sér á meðgöngu. Í boði er
meðgöngujóganámskeið og nálastungur frá 36. viku meðgöngunnar,
svokallaðar undirbúningsnálar, einu sinni í viku fram að fæðingu.
Einnig er í boði foreldrafræðslunámskeið.
Rannsóknir gefa til kynna að ljósmæðrarekin eining, yfirseta ljós-
móður í fæðingu og samfelld umönnun minnki líkur á lyfjanotkun
og inngripum (McLachlan, Forster, Davey, Farell, Gold, Biro,
Albers, Flood, og Waldenström, 2012; Freeman, Adair, Timperley og
West, 2006). Betri útkoma spangar er á ljósmæðrareknum einingum
(Overgaard o.fl., 2011; Bernitz, Rolland, Blix, Jacobsen, Sjøborg og
Øian, 2011; Hodnett, Gates, Hofmeyr og Saksl, 2007). Barnsfæðing
er eitt af stærstu þroskaverkefnum sem fjölskyldur takast á við. Ef
konan fær þjónustu þar sem hún telur sig örugga og líður vel og
treystir þeim sem annast hana eru auknar líkur á að fæðingarferlið
sem stýrt er af hormónum hafi sinn gang. Margar konur vilja fæða
á ljósmæðrareknum stað og fæða á náttúrulegan hátt án verkjalyfja
vegna þess að almennt finnst þeim umhverfið vera notalegt (Eide,
Nilsen og Rasmussen, 2009) öruggt, hlýtt og án truflunar (Odent,
2011). Erlendar og íslenskar rannsóknir benda til þess að hægt
sé að reka örugga barneignaþjónustu við aðstæður eins og eru á
Suðurnesjum (Berglind Hálfdánsdóttir, Alexander Kr. Smárason,
Ólöf Ásta Ólafsdóttir, Ingegerd Hildingsson og Herdís Sveinsdóttir,
2015; Sigrún Kristjánsdóttir, 2012; Overgaard o.fl., 2011; Hodnett
o.fl., 2007).
Ljóst er að fæðingarþjónustu á sjúkrahúsum með fullum rekstri
skurðstofa verður ekki haldið úti á mörgum stöðum á Íslandi en
mikilvægt er þó að áfram verði í boði ákveðin grunn barneigna- og
fæðingarþjónusta sem víðast. Til þess að slík fæðingarþjónusta sé
raunhæfur valkostur fyrir konur í eðlilegri meðgöngu og fæðingu er
mikilvægt að gera rannsóknir sem afla upplýsinga um og þróa örugga
og hagkvæma fæðingaþjónustu í heimabyggð, hvort sem um er að
ræða fæðingar á ljósmæðrastýrðum einingum eða heimafæðingar
og miðla þeim upplýsingum til ljósmæðra og annars fagfólks í
barneignaþjónustunni.
Nýlega komu út klínískar leiðbeiningar um fæðingarhjálp í
Bretlandi sem leggja áherslu á að konur fái fræðslu í meðgönguvernd
til þess að auka trú þeirra og getu til þess að fæða eðlilega og án
inngripa og að fyrsta val kvenna í eðlilegri meðgöngu sé að geta fætt
á sjálfstæðri ljósmæðrastýrðri einingu með samfelldri þjónustu og/
eða hafa val um heimafæðingu (NICE clinical guidelines, 2014).
Talið er að konur í eðlilegri meðgöngu og fæðingu fái frekar
samfellda þjónustu frá ljósmæðrum sem starfa á litlum fæðingarstað
eða heima og með sem minnstum inngripum heldur en á
hátæknisjúkrahúsi þar sem eitt inngrip getur leitt af sér önnur og þar
með fjölgað keisaraskurðum (McLachlan o.fl., 2012; Barlow, 2008;
Fenwick, Butt, Dhaliwal, Hauck og Schmied, 2009; Odent, 2011;
Birthplace in England Collaborative group, 2011; NICE clinical
guidelines, 2014). Stuðlað er að eðlilegum fæðingum með því að
styðja við verkjastillingu í fæðingum án verkjalyfja sem minnkar
líkur á inngripum og eykur jákvæða upplifun kvenna af fæðingunni
(Overgaard, Møller, Fenge-Grøn, Knudsen, Sandall, 2011, NICE
clinical guidelines, 2014).
Þessi fræðslugrein segir frá meistararannsókn þar sem tilgangurinn
var að afla upplýsinga og styðja við upplýst val kvenna í eðlilegri
meðgöngu um að fæða í sinni heimabyggð. Gögnum var safnað um
útkomu eðlilegra fæðinga og hvaða áhrif undirbúningur á meðgöngu
hefur til að styrkja konur til þess að fara í gegnum eðlilega fæðingu
án verkjalyfja. Því voru eftirfarandi rannsóknarspurningar lagðar
fram:
1. Hver er útkoma eðlilegra fæðinga við HSS á tímabilinu 1. maí
2010 til 1. maí 2011?
2. Hver eru áhrif undirbúnings á meðgöngu á útkomu fæðingar með
tilliti til meðgöngujóga, nálastungna og foreldrafræðslu?
3. Er samband á milli undirbúnings á meðgöngu og verkjastillingar
í fæðingu?
Eðlilegar fæðingar og fæðingarstaðir
Ekki er auðvelt að skilgreina hvað eðlileg fæðing er í
nútímasamfélagi. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin WHO leggur áherslu á
stuðning við eðlilega fæðingu og lífeðlisfræðilegt ferli. Skilgreining
WHO á eðlilegri fæðingu er: Fæðing sem fer sjálfkrafa af stað, kona
í eðlilegu ferli á meðgöngu og haldi þannig áfram út fæðinguna. Að
barnið fæðist af sjálfu sér í höfuðstöðu milli 37.‒42. viku meðgöngu
og að eftir fæðingu séu móðir og barn í góðu ásigkomulagi (WHO,
1996). Samkvæmt Fæðingarskráningunni fyrir árið 2010 yfir
fæðingar á Íslandi koma fram gæðavísar um fæðingar þar sem eru
skilgreiningar eins og: Fæðing án inngripa og Fæðing án fylgikvilla.
(Ragnheiður I. Bjarnadóttir o.fl., 2011). Samkvæmt skilgreiningu
Landlæknisembættisins er búið að gefa út leiðbeiningar til að
flokka fæðingarstaði miðað við áhættu. D1 er fæðingarstaður þar
sem konur fæða í umsjá ljósmæðra sem hafa aðgang að þjónustu
heilsugæslulækna og er fyrir hraustar konur í eðlilegri fæðingu, í
37‒42 vikna meðgöngu, í sjálfkrafa sótt, ekki fyrirsjáanleg vandamál
í fæðingunni og er fyrirfram ákveðið og upplýst val konunnar
(Landlæknisembættið, 2007).
Aldrei er eins mikil þörf á að halda utan um og styðja við
eðlilegar fæðingar eins og nú. Inngripatíðni er að aukast á tímum
tæknivæðingar og breyting hefur orðið á hugtakinu „eðlilegt“. Hvað
er eðlileg fæðing? Er það þegar ekki hafa verið nein inngrip eða
þegar fæðing hefur átt sér stað um fæðingarveg með gangsetningu
eða með notkun utanbastdeyfingar (Page, 2000)? Í lokaverkefni
Sigrúnar Huldar Gunnarsdóttur (2014) í ljósmóðurfræðum um
viðhorf og skilgreiningu íslenskra ljósmæðra á eðlilegum fæðingum
og fæðingarumhverfi kom engin ein skilgreining fram, en áhersla var
á sjálfkrafa upphaf og lífeðlisfræðilegt ferli án inngripa og jákvæð
upplifun konunnar um að hún væri sigurvegari skipti mestu máli.
Mismunandi getur verið hvernig ljósmæður skilgreina eðlilega
fæðingu eftir því á hvers konar fæðingarstað þær starfa, til dæmis
hvort fæðingin fer fram heima eða á fæðingarstofnunum, og hvaða
hópi kvenna þær eru að sinna (Kennedy og Shannon, 2004; Sigrún
Huld Gunnarsdóttir, 2014).