Fréttablaðið - 31.01.2019, Blaðsíða 22

Fyrir Alþingi liggur nú athyglis-verð tillaga um verulega upp-byggingu í samgöngumálum
um land allt, þar sem vegakerfið er
löngu sprungið á mörgum stöðum
vegna stóraukins álags sem veldur
áhættu, slysum, tjóni og aukinni
mengun. Fjármagna á viðbótarfram-
kvæmdirnar með veggjöldum, sem
ná m.a. til all ra stofn braut a inn og
út úr höfuðborg inni, þar sem ann-
ars yrði ekki hægt að ráðast í slíka
mikilvæga uppbyggingu. Einnig
hefur verið fjallað um brýna nauð-
syn þess að byggja upp varaflugvelli
fyrir Keflavík þar sem öryggi á því
sviði er alls ekki nægjanlegt hér á
landi. Málið er enn til umfjöllunar
þar sem því var frestað fyrir áramót,
m.a. til að hægt væri að fjalla betur
um þetta mál.
Auka þarf kerfisöryggi
í samgöngum
Gott er að vekja athygli á mikilvægi
þess að slíkar stórframkvæmdir séu
gerðar til þess að minnka núverandi
áhættu í samgöngum. Einnig er mik-
ilvægt að efla uppbyggingu varaflug-
valla fyrir Keflavík til að auka öryggi í
flugi, eins og bent hefur verið á.
Ein stærsta áhættan í samgöngu-
kerfi höfuðborgarinnar felst m.a.
í því að eina útgönguleiðin frá
höfuðborgarsvæðinu til vesturs
getur lokast við óvænta atburði og
stefnt fjölda fólks í hættu. Óvæntir
atburðir geta t.d. verið eldsumbrot
á Reykjanesi (m.a. nálægt Hafnar-
firði) og í Bláfjöllum (þunnfljótandi
hraun gæti runnið hratt niður Ell-
iðaárdalinn og tekið í sundur vegi
frá Reykjavík til vesturs). Önnur
atvik geta einnig lokað þessari einu
leið til vesturs úr Reykjavík, í gegnum
Mosfellsbæ, sem nú þegar annar ekki
álagi.
Það er líklegt að sú áhætta sem af
þessu stafar sé of mikil og setji íbúa
höfuðborgarsvæðisins, um 200 þús.
manns, í óþarfa og of mikla áhættu.
Einnig hafa borist af því fréttir að
fólk sem keyrir frá Mosfellsbæ til
Reykjavíkur sé tvo tíma til og frá
vinnu á hverjum degi, þar sem veg-
urinn annar ekki aukinni umferð
vegna fjölgunar íbúa og ferðamanna.
Af þessum ástæðum vekur það
undrun og áhyggjur að áðurnefndar
tillögur um endurbætur á samgöngu-
kerfinu, í stofnbrautum til og frá
Reykjavík, gera ekki ráð fyrir neinum
endurbótum í samgöngum á milli
Vesturlandsvegar/Mosfellsbæjar
og Reykjavíkur, þrátt fyrir nauðsyn
vegna yfirálags og öryggishagsmuna.
Þessi galli í framkvæmdum á
þessum nýju samgönguverkefnum
eykur því í raun áhættu samgöngu-
mála á höfuðborgarsvæðinu vegna
skorts á útgöngumöguleikum íbúa
frá Reykjavík til vesturs, sem hæg-
lega geta lokast í tilfellum óvæntra
atburða, auk þess sem sú leið er
þegar á yfirálagi.
Lausnir eru til
Með þessum fyrirhuguðu fram-
kvæmdum í samgöngumálum er
tækifæri til að lagfæra áðurnefnd
atriði með eftirfarandi aðgerðum:
1) Sundabraut komist til fram-
kvæmda í þessum nýju verkefn-
um, sem auka myndi umferðar-
öryggi verulega til vesturs frá
Reykjavík, og minnka um leið
áhættu í samgöngum höfuð-
borgarsvæðisins, þar sem sú leið
væri viðbót og myndi ekki liggja
um Elliðaárdal. Auk þess myndi
þessi leið stórbæta aðgengi að
auknu og ódýrara byggingarlandi
og íbúðum á nálægum svæðum.
Sundabraut gæti t.d. verið gerð
með göngum eða brú nálægt innri
leið, sem er hagkvæmara jafnvel
þó breyta þurfi skipulagi.
2) Styrkja og breikka núverandi
gatnakerfi og efla strætókerfi
(Borgarlínu) til Mosfellsbæjar til
að bæta umferð. Þetta myndi bæta
bílaumferð og almenningssam-
göngur og í raun flýta Borgarlínu
í framkvæmd sem nýtist íbúum
núna strax (í stað eftir 10 – 20 ár).
Þetta myndi einnig minnka veru-
lega mengun frá þúsundum bíla
vegna styttri aksturstíma og meiri
almenningssamgangna og draga
úr gróðurhúsalofttegundum.
3) Mikilvægt er að byggja upp vara-
flugvelli á Akureyri og Egilsstöð-
um fyrir Keflavíkurvöll, enda eitt
brýnasta málið í flugsamgöngum
á Íslandi til að auka þjónustu og
auka öryggi varaflugvalla á Íslandi.
Tækifæri til að auka
öryggi í samgöngum
Nú standa fyrir dyrum fram-kvæmdir á Landsímareitn-um í miðbæ Reykjavíkur.
Framkvæmdirnar hafa verið áform-
aðar lengi og þær byggingar sem nú
eiga að rísa eru að mestu á skipulagi
frá árinu 1987. Um er að ræða gamla
Landsímahúsið og viðbyggingar
þess, sem hafa verið í niðurníðslu
um langt skeið.
Á undanförnum árum hefur farið
fram mjög ítarleg fornleifarannsókn
á reitnum. Minjastofnun veitti leyfi
fyrir því að rannsaka og fjarlægja þær
minjar sem þar fundust. Rannsóknin
mun veita skýrari mynd af sögu reits-
ins, en hefur einnig leitt í ljós að við
fyrri framkvæmdir hefur minjum þar
verið raskað verulega.
Engar minjar eftir
á Landsímareitnum
Núgildandi skipulag reitsins var
samþykkt 2013, með lítilsháttar
breytingum í ársbyrjun 2018. Í
skipulaginu segir að jarðhæð reits-
ins, einkum við Austurvöll og Víkur-
garð, eigi að vera almannarými, þ.e.
veitingastaðir, verslanir og kaffihús.
Ætlunin er sú að unnt verði að vera
með veitingasölu við vesturhlið
Austurvallar og hægt að sitja þar úti
á góðviðrisdögum.
Hið sama á við um Víkurgarð.
Á sama hátt og við Austurvöll er
gert ráð fyrir veitingasölu og því að
unnt verði að sitja úti í garðinum á
góðviðrisdögum. Því miður hefur
Víkurgarður ekki verið svæði sem
Reykvíkingar eða aðrir hafa viljað
sækja. Ekki hefur verið unnt að
njóta til fulls þeirrar merku menn-
ingar og sögu sem garðurinn hefur
að geyma. Þvert á móti hefur svæðið
verið óaðlaðandi og verið áningar-
staður útigangsmanna árum saman.
Eigendur Landsímareitsins hafa
átt gott samstarf við Minjastofnun
frá því að farið var að undirbúa fram-
kvæmdir þar árið 2015. Allar rann-
sóknir hafa enda verið með samþykki
og eftirliti stofnunarinnar. Það kom
því verulega á óvart þegar stofnunin
ákvað að skyndifriða tiltekið svæði
á Landsímareitnum, en á því svæði
er gert ráð fyrir veitingahúsum og
hóteli samkvæmt samþykktu deili-
skipulagi, teikningum og byggingar-
leyfi. Ekki síst var það óvænt vegna
þess að á umræddu svæði eru engar
minjar, heldur eingöngu möl.
Borgin vill lifandi torg
Með skyndifriðun á Landsímareitn-
um vill Minjastofnun koma í veg
fyrir að innangengt sé á veitingahæð
hótelsins frá Víkurgarði. Staðsetning
inngangsins fer þó eftir samþykktum
teikningum og deiliskipulagi Reykja-
víkurborgar, sem Minjastofnun gerði
ekki athugasemdir við.
Ástæða þessarar afstöðu er sú að
Minjastofnun telur aukna umferð
gangandi um Víkurgarð óæskilega.
Ekki eigi að skapa götustemningu
með útiveitingum í garðinum. Er
þó ekki rökstutt hvers vegna. Þessi
afstaða fer þvert gegn hugmyndum
Reykjavíkurborgar um gera garðinn
að aðlaðandi útisvæði fyrir gesti og
gangandi, með veitinga- og kaffi-
húsum sem skapa lifandi götustemn-
ingu. Borgin vill að þar séu matar- og
jólamarkaðir og iðandi mannlíf,
eins og þekkist í þeim borgum sem
Íslendingar sækja gjarnan heim.
Sögur eru til að segja þær
Hugmyndir Minjastofnunar eru
gjörólíkar skipulagshugmyndum
borgarinnar. Hefur það viðhorf
komið fram að þar eigi að takmarka
umferð og jafnvel að girða garðinn
af með járngirðingu. Í rökstuðningi
Minjastofnunar er fundið að því að
Víkurgarður sé notaður sem úti-
svæði fyrir veitingahús og að þar séu
staðsettir matarvagnar. Telur Minja-
stofnun að ef Víkurgarður verði not-
aður sem líflegt útisvæði fyrir gesti
og gangandi sé menningarminjum
fórnað.
Þarna virðist stillt upp sem and-
stæðum; auknum fólksfjölda í Víkur-
garði annars vegar og virðingu fyrir
sögu hans hins vegar. Að mínu viti
er þetta hins vegar ekki rétt nálgun.
Mannlíf og virðing fyrir sögunni
og minjum eru ekki tveir aðskildir
hlutir heldur nátengdir. Leiðin til að
hefja Víkurgarð til vegs og virðingar
er ekki að girða hann af með járn-
hliði eða reyna að bægja mannlífi frá
torginu, heldur þvert á móti með því
að gera hann aðlaðandi og vistlegan
fyrir borgarbúa og gesti okkar.
Í því felst ekki vanvirðing fyrir
sögunni eða þeim látnu, heldur ein-
faldlega sú nálgun að borgin þarf
að þróast fyrir þá sem byggja hana
hverju sinni. Virðing fyrir minjum
felst ekki endilega í því að láta þær
liggja óhreyfðar og illa farnar í jörð-
inni, heldur að rannsaka þær, skoða
og gera þær aðgengilegar.
Borg fyrir lifandi eða liðna?
Fyrir örfáum dögum kom enn ein tilkynningin um að fundist hefði gat á opinni sjókví sem
innihélt vel á annað hundrað þús-
und frjóa norska laxa. Fleiri laxar
voru í kvínni en sem nemur öllum
hrygningarstofni villtra laxa. Lands-
samband veiðifélaga hefur ítrekað
mótmælt eldi frjórra norskra laxa
enda óumdeilt að slíkt eldi getur
valdið alvarlegri erfðamengun í
villtum stofnum.
Samkomulag svikið
Því miður var norskur eldisstofn
fluttur til landsins árið 1988.
Landssamband veiðifélaga gerði
samkomulag við stjórnvöld og
Landssamband fiskeldisstöðva um
að flytja mætti norskan lax inn ein-
göngu til notkunar í landeldi. Til-
gangurinn var að skjóta öruggari
fótum undir rekstur fiskeldisstöðva
á landi. Árið 1995 sviku stjórnvöld
umrætt samkomulag og heimiluðu
að frjóan norskan lax mætti ala í
opnum sjókvíum gegn kröftugum
mótmælum Landssambands veiði-
félaga.
Enn er samkomulag lítils virði
Nýlega voru lögð fram ný drög að
breytingum á lögum um fiskeldi.
Sagt var í texta með lögunum að
þau væru byggð á samkomulagi
frá nefnd sjávarútvegsráðherra um
stefnumótun í fiskeldi. Því miður
er það rangt. Staðreyndin er að
drögin sem nú eru kynnt eru gjör-
breytt frá því sem kynnt var á vor-
þingi 2018 um það atriði sem skiptir
öllu fyrir vernd íslenskra laxastofna.
Áhættumat um erfðablöndun skal
nú verða pólitískt og sæta gagnrýni
fiskeldismanna, fulltrúa ráðherra
og fulltrúa sveitarfélaganna á svo-
kölluðum samráðsvettvangi áður
en það er staðfest af ráðherra. Með
öðrum orðum er áhættumatið orðið
pólitískt, selt undir vald ráðherra.
Erum ekki neitt að misskilja
Landssambandið leggur því áherslu
á að lög um fiskeldi séu skýr og laus
við möguleg áhrif pólitísks þrýst-
ings á túlkun þeirra. Jafnframt að
þau leiði raunverulega til vernd-
unar á villtum stofnum og hvetji
til umhverfisvæns eldis. Lands-
sambandið er ekki að misskilja
eitt né neitt í umræddum drögum
að breytingum á fiskeldislögum
sem lögð voru fram í desember.
Það þarf ekki að velta vöngum yfir
afleiðingum þess að setja á stofn
samráðsvettvang sem er að stórum
hluta skipaður af ráðherra án til-
nefningar til að gera athugasemdir
við áhættumat sem ráðherra er
falið að staðfesta. Með því er vernd
íslenskra laxastofna ofurseld póli-
tískum þrýstingi og eins og sagan
sýnir hefur það reynst afar illa.
Misskiljum ekki neitt
Andrés Magnússon, fram-kvæmdastjóri Samtaka verslunar og þjónustu, segir
í Fréttablaðsgrein, föstudaginn 25.
janúar, að ástæða sé til að vara við
því að umræða um sektar álögur,
sem innflutningsversluninni hlotn-
aðist nýlega úr vasa skattgreiðenda
og nemur milljörðum króna, verði
ekki látnar drepa umræðunni um
aðalatriði þessarar makalausu
sektar á dreif.
Þetta orðalag, „makalaus sekt“,
er að sjálfsögðu mitt en ekki Andr-
ésar Magnússonar. Ég hef nefnilega
skrifað um þetta mál í þeim anda
sem Magnús vill vara við. Ég hef
bent á að innflutningsverslunin
hafi innheimt frá neytendum hinar
umdeildu álögur sem settar voru á
innflutt hrátt kjöt og síðan fengið
„skaða sinn“ bættan frá sama fólki,
en að þessu sinni sem skattgreið-
endum. Sá sem aldrei varð fyrir
skaða varð þannig tvíbættur!
Hið ósiðlega í þessu máli er þó
ekki aðeins sú ósvífni að fara með
þessum hætti fram gegn neytendum
og skattgreiðendum heldur hitt að
stilla sér upp með gróðaöflum sem
ekkert gefa fyrir tilraunir stjórn-
valda til að stuðla að matvælaöryggi
í landinu með því að sporna gegn
innflutningi á kjöti sem líkur eru
á að beri fjölónæma sýkla eins og
dæmin sanna í framleiðslulöndun-
um. Þar er þessi vandi viðurkenndur
og menn hafa áhyggjur af honum.
Hér á landi hefur innflutningsversl-
unin áhyggjur af því að Íslendingum
skuli meinað að fá á sínar herðar
sambærileg vandamál og fólk glímir
við annars staðar. Undarlegt má það
heita að geta ekki glaðst yfir því sem
gott er hér og reynt að vernda þá
stöðu eftir því sem frekast er unnt.
Andrés segir að ótvíræð niður-
staða eftirlitsaðila í Brussel og
Hæstaréttar Íslands sé mergurinn
málsins og að bagalegt sé að umræð-
an skuli ekki hafa snúist um þetta
heldur „um sýklalyfjaónæmi og um
matvælaöryggi almennt“. Nú hljóti
stjórnvöld að bregðast við „í formi
viðeigandi lagafrumvarpa … Það er
aðalatriði þessa máls“.
Ekki ætla ég að véfengja þörf á
breyttum lögum og þá hugsanlega
einnig samningum Íslendinga við
ESB. Þetta er meira að segja brýnt
að gera þar sem sýnt er að núver-
andi regluverk tryggir ekki mat-
vælaöryggi Íslendinga sem skyldi.
Það er aðalatriði þessa máls!
Innflutningsverslunin
ræðir aðalatriði
og aukaatriði
Baldur
Pétursson
íbúi í Reykjavík
Ein stærsta áhættan í sam-
göngukerfi höfuðborgar-
innar felst m.a. í því að eina
útgönguleiðin frá höfuðborg-
arsvæðinu til vesturs getur
lokast við óvænta atburði og
stefnt fjölda fólks í hættu.
Jóhannes
Stefánsson
framkvæmda-
stjóri Lindar-
vatns
Jón Helgi
Björnsson
formaður
Landssambands
veiðifélaga
Með öðrum orðum er
áhættumatið orðið pólitískt,
selt undir vald ráðherra.
Hér á landi hefur innflutn-
ingsverslunin áhyggjur af því
að Íslendingum skuli meinað
að fá á sínar herðar sambæri-
leg vandamál og fólk glímir
við annars staðar.
Ögmundur
Jónasson
fv. alþingis-
maður
3 1 . J A N Ú A R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R22 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
3
1
-0
1
-2
0
1
9

0
4
:3
5
F
B
0
8
8
s
_
P
0
6
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
6
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
3
1
-9
3
3
C
2
2
3
1
-9
2
0
0
2
2
3
1
-9
0
C
4
2
2
3
1
-8
F
8
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
8
8
s
_
3
0
_
1
_
2
0
1
9
C
M
Y
K