Litli Bergþór - 01.07.2016, Page 25

Litli-Bergþór 25
í Upp-tungum fóru yfirleitt alltaf um Þingvöll og
yfir Mosfellsheiði. Árið 1907 var rudd braut frá
Þingvöllum og austur, en það þýddi, að komizt varð
með hestvagna þessa leið. Sem auðvitað var miklu
skárra en að þurfa að reiða allt á klökkum.
-Fóru þeir sem bjuggu í Suður-Tungunum oftast
niður á Eyrarbakka?
-Það var ýmist, því að eftir að brúin kom á Ölfusá
var hægt að fara þar yfir og svo til Reykjavíkur þaðan.
Árið 1907 komu trébrýr á Tungufljót og Hvítá og um
leið var þar rudd braut sem hægt var að komast um með
hestvagn, svo að kóngurinn gæti setið í vagni á leið
sinni. En þótt brautin væri frumstæð og ófullkomin,
entist hún svo að menn komust um hana með vagna
lengi síðan.
-Fórst þú til dæmis fremur í kaupstað með vagna
en klyfjahesta?
-Já, ég hafði þann sið, og fannst það þægilegra.
-Voru þetta samt ekki gífurlega erfiðar ferðir?
-Ojæja, það læt ég vera. Þetta var sjálfsagður hlutur,
annað þekktist ekki. Erfiðast var, þegar farið var að
vetrinum, því þá valt svo mikið á veðrinu og færðinni.
-Voruð þið þá ekki alltaf með sleða?
-Nei, það var alltaf reynt að nota vagnana, því að
sleðafærið var svo stopult. Þú verður að gá að því að
þetta er svo snjólétt landsvæði, yfirleitt, að víða gátu
verið langir kaflar hálf- eða alauðir, þar sem ógerningur
var að komast með sleða.
-Manst þú ekki einhverja góða sögu úr
kaupstaðarferð til þess að segja lesendum okkar?
-Það held ég varla, - að minnsta kosti ekki sem ég
tók þátt í. Það kom aldrei neitt sögulegt fyrir mig.
Stundum fóru menn yfir Þingvallavatn þegar það
var ísi lagt að vetrinum því að það var miklu styttra. En
fyrir gat komið að úr því yrði
ekki tímasparnaður heldur
töf. Væri hægt að fara beint
yfir vatnið var ekki nema um
það bil klukkustundarferð
yfir það. Svo var það víst
einhverju sinni að menn urðu
fyrir einhverri töf við vatnið
ég held af völdum veðurs
svo þeir notuðu tækifærið og
dægruðu á Gjábakka.
-Hvað er að „dægra“?
-Það var alltaf kallað að
dægra, þegar menn lágu í
rúmum á daginn án þess
að hafa til þess fullgildar
ástæður. Í þessu tilviki
mun hafa staðið svo á að
mennirnir höfðu meðferðis
einhverja brjóstbirtu. Þá var
einn þeirra settur til þess að
gæta hesta ferðalanganna en
hinir lágu í rúmunum og létu
kútholuna ganga á milli sín. -
En þetta var fyrir mína daga í
Biskupstungum.
-Það hljóta að hafa verið ferjur á þeim stór-
vötnum sem Biskupstungnamenn eiga yfir að sækja
áður en brýrnar komu til sögunnar?
-Já að sjálfsögðu. En auk þess var fleki á Brúará
fyrir austan Efstadal, á Gjánni, rétt ofan við gömlu
brúna. Ég sá hann aldrei því að hann var fyrir mína
daga þarna. En eftir því sem ég veit bezt þá var þetta
timburfleki nægilega traustur til þess að hægt var að
komast yfir hann með hesta.
-Eru hvergi vöð á þessum ám?
-Jú, þau voru fleiri en eitt, en tæp voru þau og
hættuleg, því að menn þurftu að þræða á milli hylja og
mátti oft litlu muna að illa færi. Í Brúará hafa margir
menn drukknað, eins og raunar í mörgum fleiri ám á
þessu landi. Einu sinni drukknaði ung stúlka í ánni
með þeim hætti, að hún var látin ríða ofan á milli
bagga í skógarlest, en baggarnir fóru af hestinum,
stúlkan náði taki á öðrum bagganum og flaut á honum
langt niður eftir ánni, en drukknaði að lokum. Þetta
hörmulega slys varð um miðja nítjándu öld, fyrir
rösklega hundrað árum.
- Voru ekki ferjurnar mikið notaðar?
-Jú, vafalaust hefur það verið fyrr á tímum. Á Hvítá
var ferja rétt hjá Tungufelli en aðalferjan var hjá Iðu.
Hún var alltaf mikið notuð. Í Reykjanesi skammt frá
Mosfelli var ferja á Brúará. Vel geta ferjur hafa verið
víðar, þótt ég muni það ekki, enda voru sumar þessar
ferjur ekki notaðar, eftir að ég fór að þurfa á slíkum
farartækjum að halda að og frá Biskupstungum. Þær
lögðust af, þegar brýrnar komu.
Ein undantekning er þó á þessu, sem ég hef verið að
segja um ferjurnar: í Auðsholti, skammt frá Skálholti
hefur lengi verið ferja, og er enn. Aðallega er hún þó
notuð af bændum í Auðsholti, núorðið þegar þeir þurfa
Kristján Loftsson og Guðbjörg Greipsdóttir.