Morgunblaðið - 30.11.2018, Page 36

36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2018
VIÐTAL
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Á undanförnum árum hefur Ármann Jakobs-
son sent frá sér nokkrar skáldsögur ólíkar;
barnabók, nútímaskáldsögu, sögulega skáld-
sögu og eina til sem gagnrýnandi lýsti svo:
„mannýgur draugur talar úr nautsskrokki“.
Fyrir stuttu kom svo enn skáldsaga frá honum,
að þessu sinni nútímalegur reyfari sem segir
frá því er ungur maður, óþekktur, finnst látinn
í húsagarði í litlum bæ úti á landi og nýstofnuð
morðrannsóknardeild lögreglunnar tekur
málið að sér.
Morðrannsóknadeildin er skipuð fjöl-
breyttum flokki lögreglumanna og kveikir þá
spurningu hvort Ármann sé með bókaröð í bí-
gerð. Aðspurður segir hann að svo gæti farið:
„Ég reyndi að skrifa persónurnar þannig að
þær gætu nýst í fleiri bækur ef svo bæri undir.
Ég stilli mig um að segja allt sem hægt væri að
segja um hverja persónu, ef ske kynni að þær
yrðu aftur með í bók.“
Eins og getið er í upphafi þá hefur Ármann
skrifað fjölbreyttar bækur í gegnum tíðina sem
hann segir að spegli lestraáhuga sinn, hann lesi
allskonar bækur sér til skemmtunar, þar með
taldar glæpasögur. „Þetta er afþreyingarbók
og spennusaga og fylgir þeim lögmálum,
maður þarf að passa sig að hafa hana í forminu
og það þýðir að það á að vera létt að lesa hana.
Það má segja að allar bækur sem ég hef skrifað
séu dæmi um bækur sem ég hef gaman af að
lesa og þá reyni ég að skrifa eitthvað svipað og
ég les jöfnum höndum — afþreyingarbækur og
öðruvísi bækur, eins og margir gera.“
— Varstu lengi með reyfara í kollinum?
„Í raun og veru byrjaði ég á sögunni fyrir sjö
árum, en sú tilraun heppnaðist ekki nógu vel.
Þá voru samt sömu lögreglumennirnir komnir
til sögunnar, en voru að leysa sakamál sem var
aðeins öðruvísi en málið sem er í Útlagamorð-
unum. Sú bók náði þó einhvern veginn aldrei að
fæðast, kiknaði undan eigin þyngslum.
Kannski var ég að segja of mikið um persón-
urnar á of fáum blaðsíðum.
Ég reyndi svo aftur fyrir þremur árum og
komst aðeins lengra, en var samt ekki
ánægður. Nú í ár var aftur á móti hennar tími
kominn og ég held að ég hafi skrifað bókina á
tveimur mánuðum eða svo þegar ég var loksins
búinn að skilja hvað ég gerði vitlaust.“
— Þó bókin fengi svo langan aðdraganda þá
talar hún inn í nútímann.
„Já, það er þarna ímyndað bæjarfélag, sem
er dæmigert fyrir Ísland nútímans að ein-
hverju leyti. Upphaflega átti sagan að gerast í
tilteknum bæ á Íslandi, en svo breytti ég því,
ákvað að hafa þetta bæ í minni ímyndun. Það er
mikið af útlendingum í þjónustustörfum í
bænum, eins og er víða í dag og sá veruleiki
endurspeglast í bókinni.“
— Þú gerðir þrjár atrennur að bókinni,
varstu alltaf með sama glæpinn í huga?
„Nei, það kom núna — ég ákvað að nota
morð sem væri ekki endilega með skýrum rök-
legum forsendum og sjá hvernig það virkaði,
glæp sem hafði ekki skýra orsök og hvernig
lögreglunni gengi þá að leysa það, hversu langt
sé hægt að komast í að leysa þannig glæp. Ég
var með annarskonar sakamál fyrst, en nota
það kannski seinna í öðrum bókum.“
— Þú nefnir að þér hafi þótt mikilvægt að
létt væri að lesa bókina og það er líka talsverð
kímni í henni.
„Mér finnst mikilvægt að það sé gaman að
lesa bækur. Maður er alltaf að skrifa fyrir
ímyndaðan lesanda sem hefur sama smekk
fyrir bókum og maður sjálfur og mér finnst
gaman að lesa bækur sem hægt er að hafa
gaman af óháð lausn sakamálsins, að persón-
urnar séu lifandi og samfélagið sem er lýst sé
áhugavert. Það er talsverð skemmtun í mann-
lífinu, á hverjum degi er maður að rekast á eitt-
hvað sem er skondið og hvers vegna ekki líka í
þessum kringumstæðum?
Ég vil ekki að lesandinn verði vitni að morð-
inu, það var ákveðið frá byrjun að lesandinn er
ekki með þegar morðið er framið, enda er það
form sem mér finnst ekki henta mér. Eins eru
lögreglumennirnir manneskjur með sín per-
sónulegu vandamál, en þau yfirkeyra ekki
glæpina, fjölskyldulíf þeirra er ekki svo erfitt
að það liggur við að glæpurinn gleymist — það
er enginn alkóhólisti sem leysir morðið í þess-
ari bók.“
— Þó glæpurinn sé leystur er ýmsum spurn-
ingum ósvarað um aðalpersónurnar, er fram-
hald í smíðum?
„Ég er að hugsa um aðra bók og er með hug-
mynd að henni. Ég er yfirleitt með nokkrar
bækur í kollinum, það er bara spurning hvernig
þær raðast upp og hvað mig langar mest til að
gera.“
Mikilvægt að það sé gaman að lesa
 Í nýrri glæpasögu kynnir Ármann Jakobsson til leiks lögreglusveit sem orðið gæti grunnur bókaraðar
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölbreytt
Ármann
Jakobsson
er yfirleitt
með nokkrar
bækur
í kollinum.
Útbreiðsla kristinnar trúará fyrstu áratugunum ogöldunum eftir krossfest-inguna er undrunarefni.
Talið er að um 300 hafi kristnir menn
verið um sex milljónir, fjölgað úr um
200.000 um aldamótin 200.
Árið 312 taldi Constantínus mikli
keisari að kristni
guðinn hefði veitt
honum brautar-
gengi í valdabar-
áttu í Rómaveldi.
Hann lét skírast
og tilkynnti árið
313 að engar höml-
ur ættu lengur að
vera á trúariðkun
kristinna manna.
Undir lok aldarinnar er talið að um
helmingur 60 milljón íbúa keisara-
dæmisins hafi aðhyllst kristna trú.
Við dauða Krists árið 30 mynduðu
lærisveinar hans og fáeinar konur,
um 20 manns, Jesúhreyfinguna. Hafi
félagafjöldi í henni verið um 30 millj-
ónir árið 400 má kenna það við sigur-
göngu.
Í bókinni Kristur lýsir dr. Sverrir
Jakobsson, prófessor í sagnfræði við
HÍ, því sem gerðist. Hann segist í
inngangi fjalla um það „hvernig þetta
hófst allt saman, hvernig rótgrónar
hugmyndir um Krist urðu til, hvernig
þær mótuðust og af hverju þær eru
svo eðlisólíkar“. Sverrir veitir sögu-
legt yfirlit en verður að sjálfsögðu
einnig að bregða ljósi á guðfræðileg
álitaefni.
Sagan hefst á lýsingu á stjórnkerfi
Rómaveldis og stöðu Pontíusar Pílat-
usar innan þess. Henni lýkur árið 800
þegar Karlamagnús er krýndur af
páfa og Hið heilaga rómverska keis-
aradæmi kemur til sögunnar en það
rann ekki á enda fyrr en árið 1806.
Þetta er saga um grundvöll menn-
ingar okkar Íslendinga og annarra
þjóða sem búa við stjórnkerfi mótað
af kristnum viðhorfum. Sverrir er
ekki knúinn áfram af sannfæringar-
þörf gagnvart lesandanum um gildi
boðskaparins um Krist. Þvert á móti
er texti hans hófstilltur og aldrei er
gengið lengra en finna má stað í
heimildum. Er þeirra oft getið innan
sviga í textanum sjálfum.
Lesandinn sannfærist um að
Sverrir hefur velt hverjum steini.
Fyrir honum vakir að skýra menn-
ingarlegt samhengi okkar og upplýsa
lesandann um „hvernig hugmyndin
um Krist varð til og hvernig hún þró-
aðist þar til hún tók á sig mynd sem
er kunnugleg okkur sem búum í
kristnum samfélögum,“ eins og segir
í aðfaraorðum.
Lögð er áhersla á að draga fram
samfellu í hugmynda- og trúarheimi
en algjör sérstaða Jesús verður strax
ljós. Þótt hann sé úr röðum Gyðinga
hikar hann ekki við að rísa gegn lög-
máli þeirra. Helstu andstæðingar
hans eru farísearnir, úr þeirra röðum
kom þó sá sem réð mestu um út-
breiðslu kristninnar, Páll postuli.
Upprisinn Kristur birtist honum og
snerist Páll þá til trúar á hann og hóf
boðun hennar meðal annarra en Gyð-
inga í löndunum við Miðjarðarhaf.
„Hjá Páli postula hefst saga Krists
þar sem henni lýkur í Markúsarguð-
spjalli, með dauða og upprisu. Páll er
þess fullviss að Jesús hafi fórnað lífi
sínu og friðþægt þannig fyrir syndir
mannanna. Upprisa hans er til marks
um sigur á dauðanum, ekki einungis
sigur Krists heldur alls mannkyns.
Endanleg staðfesting á þeim sigri
væri væntaleg von bráðar,“ segir á
bls. 70 og á næstu bls.: „Þannig eru
andi og hold hliðstæður lífs og dauða.
Hér er ekki vísað í nein orð Jesú eða
boðskap heldur er þetta útlegging
Páls á merkingu fórnardauða hans og
upprisu. Það siðferði sem Páll predik-
ar hvílir á þessari forsendu.“
Sverrir fer í saumana á guðspjöll-
unum og bréfum Páls, Postulasög-
unni og öðrum textum sem mynda
Nýja testamentið eins og það blasir
við okkur nú á tímum. Höfundarnir
höfðu ekki hugmynd um að þeir væru
að semja aðra meginstoð Biblíunnar.
Irenaios (uppi um 130-202), biskup
í Lugdunum (Lyon) tók saman texta
og lagði grunn að Nýja testamentinu.
Það olli ágreiningi meðal kristinna
manna eins og síðan flest við túlkun
textanna.
Þessar deilur eru raktar í knöpp-
um stíl. Þær snerta ekki aðeins guð-
fræðilegan ágreining heldur einnig
valdabaráttu veraldlegra höfðingja.
Fyrir afskipti þeirra og viðleitni til að
halda einingu innan ríkis síns knúðu
höfðingjarnir á um sættir.
Hvernig átti að skilgreina þríein-
ingu föður, sonar og heilags anda?
Voru faðir og sonur einn? Hver var
staða Maríu guðsmóður? Mátti gera
helgimyndir eða átti að lúta kröfum
myndbrjóta?
Sverrir lýsir leiðunum að sátt um
þessi málefni og önnur auk þess að
segja stjórnmálasögu í stórum drátt-
um. Þegar litið er til þess að bókin er
305 bls. og þar af 28 undir heimilda-
skrá, myndaskrá, atriðisorðaskrá,
mannanafnaskrá og staðanafnaskrá
er ljóst að miklum fróðleik er safnað
á tiltölulega fáar síður sem að auki
eru margar skreyttar litmyndum af
listaverkum tengdum efni bók-
arinnar.
Höfundurinn hlýtur oft að hafa
staðið frammi fyrir erfiðum vanda við
að velja og hafna af þeim mikla fróð-
leik sem hann aflaði sér við gerð bók-
arinnar. Seinni hluti verksins er
verulega þyngri aflestrar en fyrri
hlutinn. Með tímalínu þar yfir merk-
ustu áfangana hefði lesturinn orðið
auðveldari. Hinu má ekki gleyma að
frásagnir af efni guðspjallanna og
boðskap Páls eru lesandanum al-
mennt kunnuglegri en lýsingar á
guðfræðilegum og pólitískum átökum
þar til menn ná loks saman um trúar-
játninguna.
Um 100 listaverkamyndir eru í
bókinni. Þær setja sterkan svip á
hana og árétta áhrif Krists á list- og
menningarsköpun af öllu tagi. Bókina
tileinkar Sverrir „forvitnu stelpunni“
sinni Jakobínu Lóu sem er áminning
um hve fráleitt er að minnka áherslu
á sögu kristninnar í námskrá og al-
mennri menntun. Sá sem fer á mis
við allt sem rekja má til Krists í dag-
legu lífi okkar kynnist ekki grunnstoð
samfélagsins. Bók Sverris Jakobs-
sonar er verðug umgjörð um hana.
Margslungin sigurganga Krists
Morgunblaðið/Hari
Fróðleikur Í bókinni Kristur fjallar Sverrir Jakobsson um það hvernig rót-
grónar hugmyndir um Krist urðu til og hvernig þær mótuðust.
Sagnfræði
Kristur – saga hugmyndar bbbbm
Eftir Sverri Jakobsson.
Hið íslenska bókmenntafélag, 2018.
306 bls.innb.
BJÖRN
BJARNASON
BÆKUR