Morgunblaðið - 30.11.2018, Blaðsíða 39

MENNING 39
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. NÓVEMBER 2018
KLASSÍSK ÍSLENSK ÚR
FYRIR HANN OG HANA
Eins og nafnið gefur tilkynna fjallar þessi önnurskáldsaga SigríðarHagalín um heilagleika,
nauðsyn og jafnvel bölvun hins rit-
aða orðs. Einar og Edda eru sam-
feðra systkini sem alast upp við
heldur sérkennilegar aðstæður.
Mæður þeirra urðu ófrískar eftir
sama manninn á
unglingsaldri og
ákveða að gefa
skít í öll sam-
félagsleg norm og
ala börnin upp
saman, án föður-
ins.
Börnin eru eins
og tvær hliðar á
sama peningi:
Einar er félagslynt barn en les-
blindur en Edda systir hans er
hyperlexísk og ófær um að tengjast
nokkrum nema einmitt bróður sín-
um. Vandkvæði þeirra leiða þau í
gagnkvæmar áttir þegar þau vaxa
úr grasi, en þó átt til ógæfu í báð-
um tilfellum. Mæður þeirra eru
samrýndar og vilja börnunum það
besta, en stundum verður ekki ráð-
ið við heiminn úti sem fær sínu
framgengt.
Bókin fjallar um skyndilegt hvarf
Eddu frá eiginmanni og nýfæddu
barni, og leit Einars að systur sinni
í New York. Inn í frásögnina er
sagan af kynnum Ragnheiðar og
Júlíu, og æskuárum Einars og
Eddu, listilega fléttuð. Sigríði tekst
með eindæmum vel að teyma les-
endur áfram í gegn um söguþráð-
inn með óvæntum beygjum þegar
síst er von á, sem er þess valdandi
að erfitt er að leggja bókina frá sér.
Þegar öllu er á botninn hvolft, og
búast má við undrum og stórmerk-
um pælingum um hið ritaða orð,
þegar sagan er við það að renna
undir lok, er hins vegar eins og allt
sigli skyndilega lygnan sjó. Kannski
er það ein af óvæntustu beygjum
frásagnarinnar, sem skilur lesendur
eftir eins og þeir hafi gripið í tómt.
Sigríður hefur líklega verið komin
fram úr sér í plottinu, sem er held-
ur flókið, og ekki alveg vitað hvern-
ig binda mætti enda á það með góðu
móti. Sagan er engu að síður feiki-
lega vel skrifuð og þess virði að
sökkva sér ofan í.
Eins og tvær hliðar
á sama peningi
Morgunblaðið/Hari
Höfundurinn Rýnir segir að skáldsaga Sigríðar Hagalín Björnsdóttur, Hið
heilaga orð, sé „feikilega vel skrifuð og þess virði að sökkva sér ofan í.“
Skáldsaga
Hið heilaga orð bbbbn
Eftir Sigríði Hagalín Björnsdóttur.
Benedikt bókaútgáfa, 2018.
Innb., 378 bls.
ÞORGERÐUR ANNA
GUNNARSDÓTTIR
BÆKUR
ekki til. Þessir menn sáust varla
nokkurn tíma heima hjá sér, og þegar
þeir koma þá bara rugla þeir hvers-
dagstaktinum. Mæðrunum finnst það
kannski rugla uppeldinu líka. Þeir
koma eins og gestir og passa ekki al-
veg inn í rútínuna sem er alltaf í
gangi.“
Benný kaus að láta söguna ekki
gerast þegar hún var að alast upp,
heldur talsvert fyrr:
„Ég vildi bæta við þessu sam-
skiptaleysi sem var, af því tæknin
bauð ekki upp á annað. Bréfaskriftir
voru eina leiðin. Það beið sjómann-
anna bréf í höfn þar sem þeir komu að
sækja salt eða ís, eða ef þeir voru á
vertíð á Höfn eða í Vestmannaeyjum,
þá sendu konurnar bréfin þangað.
Þetta var það sem þeir höfðu í koj-
unum hjá sér til að lesa og hugsa
heim. Og svo mátti vonast eftir kveðju
í óskalagaþætti sjómanna.“
Öðruvísi en ætlað var
Tæknin var heldur meiri á upp-
vaxtarárum Bennýjar, en óvissan var
samt til staðar og áhyggjurnar stöð-
ugar þegar illa viðraði. Á þessum tíma
voru sjóslys tíð.
– Hvað heldurðu að hafi verið erf-
iðast við tilveru sjómannskvennanna?
„Ég held þær hafi aldrei notið
stundarinnar, sumar þeirra. Þú
hlakkar til að fá manninn heim. Svo
kemur hann heim og það verður
kannski einhvern veginn öðruvísi en
þú bjóst við, sérstaklega þegar börnin
eru komin. Þú sérð þetta í hillingum
og svo verður þetta öðruvísi. Á sama
tíma ertu að kvíða fyrir að hann fari
út aftur. Og það man ég að pabbi var
nánast aldrei heima. Það er orðið allt
öðruvísi í dag. Þetta er orðið miklu
manneskjulegra, meiri samskipti og
meiri heimvera.“
– Þú þekkir greinilega vel lífið í fá-
menninu og tilbreytingarleysinu, og
sögusagnirnar sem fólk skemmtir sér
við í litlu sjávarplássi. Heldurðu að
það að alast upp á slíkum stað hafi að
einhverju leyti auðgað ímyndunarafl
þitt og frásagnargleði?
„Auðvitað mótar það mann heil-
mikið hvar maður elst upp og þar sem
lítið gerist þarf kannski að tala meira
um það litla sem gerist og gera meira
úr því. Maður verður að gera sér mat
úr litlu. Eskifjörður er samt ekki
beint fyrirmyndin. Ég ákvað að hafa
þetta ótilgreint þorp af því auðvitað
var þetta svipað í öllum þessum sjáv-
arplássum.“
Auk Grímu er nýútkomin önnur
bók Bennýjar, barnabókin Jóla-
sveinarannsóknin, sem fjallar um til-
raunir þriggja vina til þess að sanna
tilvist jólasveinanna. Og Benný lætur
ekki þar við sitja:
„Ég er komin vel á veg með skáld-
sögu sem gerist snemma á 20. öld.
Svo er ég að skrifa aðra barnabók. Ég
vona að þetta verði það sem ég geri.
Þetta passar vel fyrir konu sem hefur
lengi verið heimavinnandi að geta
ráðið sér sjálf.“
Frásagnargleði Benný Sif Ísleifsdóttir gefur út tvær skáldsögur á árinu.
Buguð af biðinni
 Benný Sif Ísleifsdóttir lýsir litríkri
sjómannskonu í skáldsögunni Grímu
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
VIÐTAL
Vala Hafstað
valahafstad@msn.com
„Ég var strax ákveðin í að skrifa sögu
um sjómannskonur og færa hana aft-
ur í tímann,“ segir Benný Sif Ísleifs-
dóttir um nýútkomna skáldsögu sína,
Grímu. „Svo byrjaði ég bara og
kynntist sögupersónunni eftir því sem
[sögunni] vatt fram.“
Gríma er fyrsta skáldsaga Bennýj-
ar, og jafnframt fyrsta skáldverk
hennar. Fyrir hana fékk hún Nýrækt-
arstyrk Miðstöðvar íslenskra bók-
mennta 2018. Sagan gerist í ótil-
greindu sjávarplássi á Austfjörðum,
um og eftir 1950, og lýsir tilveru sjó-
mannskvenna þar. Aðalpersónan,
Gríma Pálsdóttir, er glæsileg, stjórn-
söm og metnaðargjörn kona, sem
kærir sig kollótta um almennings-
álitið. Hún er ósátt við hlutskipti sitt
og þessa eilífu bið eftir eiginmann-
inum. Í fámenninu og tilbreytingar-
leysinu er þó ekki allt sem sýnist, og
fyrr en varir kemur ýmislegt óvænt
upp á yfirborðið.
Gríma verður til
Benný, fædd 1970, er skipstjóra-
dóttir, uppalin á Eskifirði og fimm
barna móðir. Um fertugt hóf hún nám
í þjóðfræði við Háskóla Íslands og
lauk þaðan M.A. prófi. Það var hins
vegar ekki hlaupið að því að fá vinnu í
faginu.
„Þá ákvað ég að setjast niður og
gera það sem ég hef alltaf ætlað að
gera, sem er að skrifa. Þetta hefur
alltaf verið eitthvað sem mér hefur
fundist að ég hlyti að gera.“
Níu mánuðum seinna leit Gríma
dagsins ljós.
„Ég skrifaði hana nánast alla heima
í stofu,“ segir hún.
Benný var alltaf mikill lestr-
arhestur og vandist því snemma að
skrifa.
„Ég skrifaði mikið af bréfum í
gamla daga af því ég var yngst... Ég
skrifaði systkinum mínum og pabba,
og um tíma var ég hér heima og kær-
astinn minn úti í Englandi og við
skrifuðumst á. Ég skrifaði alltaf löng
bréf.“
Ekkert val
– Hvers vegna valdirðu að skrifa
um sjómannskonur?
„Það er nú eiginlega bara upprun-
inn. Þetta söguefni lá fyrir af því ég
þekkti það að hluta og svo langaði mig
til að skilja það betur. Ég var að velta
því fyrir mér hvernig þetta hefði ver-
ið, af því þú hafðir á þessum tíma ekki
raunverulegt val sem kona í þessum
sjávarplássum úti á landi. Meiri hluti
karlmanna var annað hvort verðandi
sjómenn eða sjómenn. Hvort sem þú
ætlaðir þér það eða ekki þá varð þetta
hlutskipti mjög margra kvenna. Ég
var að hugsa um að þetta hlyti að hafa
farið konum mjög misvel að vera
heima, og á þessum tíma eru frítúrar