Morgunblaðið - 31.12.2018, Qupperneq 30

30 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 31.12. 2018
Þetta ár hefur verið óvenjulegt í íslenskri
pólitík síðari tíma. Sama ríkisstjórn er við
völd í lok árs og í upphafi þess, en meðal
sérstakra markmiða nýrrar ríkisstjórnar var
að draga úr óstöðugleika á vettvangi stjórn-
málanna.
Við, sem að þessari ríkisstjórn stöndum,
gerðum okkur grein fyrir því að við þyrftum
að leggja ýmislegt á okkur til að láta sam-
starfið ganga, en við vorum bjartsýn. Eins
og ég sagði á þessum vettvangi fyrir ári,
skiptir gott samband milli samstarfsflokka
höfuðmáli. Að milli þeirra ríki traust og
trúnaður og vilji til að komast yfir erfiðleika.
Þótt þessa árs verði ekki minnst sem eins
af meiriháttar átakaárum stjórnmálasögu
landsins hefur reynt á þolgæði og innri styrk
stjórnarinnar. Nefna má að gerð var tilraun
til að fá samþykkt vantraust á ráðherra,
þetta ár var ekki án vinnudeilna og leiða
þurfti til lykta ýmis viðfangsefni sem flokk-
arnir sem nú starfa saman hafa iðulega tek-
ist á um. Í hvert einasta sinn voru mál leidd
í jörð og stjórnin stendur sterkari eftir
hverja prófraun.
* * *
Það er öllum hollt að skoða hlutina frá
ólíkum hliðum og ég fagna því þegar fólk er
tilbúið að setja fram málefnalega gagnrýni
og krefjast rökstuðnings vegna tiltekinna
álitaefna. Slík umræða er gagnleg og til þess
fallin að hafa áhrif og bæta ákvörðunartöku.
En til eru þeir sem vilja einfaldlega ala á
sundrung og klofningi innan þings sem utan.
Þannig birtast okkur afarkostamenn, sem
reglulega skjótast fram með yfirlýsingar í
hástöfum og hörfa svo aftur inn í bergmáls-
hellinn sinn, í stað þess að taka þátt í um-
ræðum sem byggðar eru á staðreyndum og
gögnum um efni máls.
Leiðarljós ríkisstjórnarinnar hefur verið
að gefa ólíkum sjónarmiðum rými, leita sam-
ráðs og gefa sjálfum okkur tíma til að ræða
mál til þrautar. Þannig höfum við nálgast
málefni vinnumarkaðarins og höfum á síðast-
liðnum tólf mánuðum fundað reglulega í ráð-
herrabústaðnum við Tjarnargötu með
fulltrúum allra aðila, launþega, atvinnurek-
enda og sveitarfélaganna. Þar hefur verið
gerð tilraun til að ræða það svigrúm sem er
til skiptanna á vinnumarkaði og aðrar að-
gerðir til lífskjarabóta.
Ég furða mig stundum á því hversu hóg-
vær verkalýðshreyfingin og samtök lífeyr-
isþega eru, þegar kemur að því að meta
ýmsar þær umbætur gerðar hafa verið síð-
ustu árin. Velferðarnetið hefur verið styrkt
svo um munar, kaupmáttur bóta almanna-
trygginga aukist verulega og þegar litið er
til kjarabóta þeirra sem lægst hafa launin
hafa orðið stórstígar framfarir, en svo dæmi
sé tekið hækkuðu lágmarkslaun á þriggja
ára tímabili um rúm 22% samkvæmt samn-
ingum milli VR og SA. Áherslan á að bæta
kjör þeirra sem minnst hafa hefur verið rík
undanfarin ár. Af hálfu ríkisstjórnarinnar
má sjá þessar sömu áherslur í ákvörðunum
um hækkun atvinnuleysisbóta og hærri
barnabótum þannig að þær nýtist þeim
tekjulægstu best, en einnig má nefna verk-
efni frá fyrri árum sem hafa verið sett af
stað vegna stöðunnar á húsnæðismarkaði, til
að hvetja til nýbygginga, auðvelda fyrstu
kaup m.a. með lækkun stimpilgjalda að
ógleymdu séreignarsparnaðarúrræðinu, sem
nú hefur verið gert varanlegt, þar sem þegar
hafa runnið rúmlega 50 milljarðar króna,
skattfrjálst, til að létta byrði íbúðareigenda
vegna húsnæðiskostnaðar.
Með þessu er ekki sagt að verkefninu sé
lokið; einungis að hér hafa orðið framfarir,
staðan er betri en hún var og það er afrakst-
ur sameiginlegs átaks aðila vinnumarkaðar-
ins, hagsmunasamtaka, sveitarfélaganna, rík-
isstjórnar og Alþingis.
Sagan kennir okkur að meiri líkur eru á
varanlegum árangri í þessum efnum ef unnið
er jafnt og þétt með samhentu átaki allra. Of
oft hafa átök og ósætti skilað litlu öðru en
skammtímaávinningi sem lögmál hagfræð-
innar hafa oftar en ekki tekið til baka með
verðbólgu, hærri vöxtum og verra atvinnu-
stigi.
Hvað framhaldið varðar er þegar komið í
ljós að samráðsfundirnir í ráðherrabústaðn-
um hafa skipt miklu máli. Það er von mín að
við getum áfram horft á stóru myndina og
lagt sameiginleg hagsmunamál þjóðarinnar á
vogarskálarnar: Stöðugleika og markvissan
ávinning fyrir okkur öll.
* * *
Margir eru enn brenndir eftir fall bank-
anna, bæði fjárhagslega og félagslega. Nýjar
kynslóðir sem koma inn á vinnumarkaðinn
mæta háum þröskuldi við fyrstu íbúðakaup
og talsvert skortir upp á að endurheimta
traust á lykilstofnunum.
Þótt eðlilegt sé að taka engu sem gefnu
um að árangurinn sé varanlegur og mik-
ilvægt sé að læra af fyrri mistökum, þarf að
gæta að því að neikvæðni og svartsýni liti
ekki um of viðhorf til stöðu mála. Það getur
kostað átak að breyta hugsunarhætti, eins-
konar æfingu í að hugsa á annan hátt um líf-
ið og tilveruna en áður. Stundum er sagt að
það sé góð byrjun að hugsa um tvo jákvæða
hluti á dag.
Okkur hefur miðað áfram sem samfélagi á
flesta mælikvarða. Sumir eiga erfitt með að
trúa því, en við höfum ýmis mælitæki til að
segja okkur, á hlutlægan máta, hver staðan
er og þeir mælikvarðar sýna að við höfum
það betra í ár en í fyrra og miklu betra en
fyrir fimm eða tíu árum. Þetta gildir ekki
bara fyrir hluti sem mældir eru í krónum og
aurum eins og hærri landsframleiðslu og
mun betri skuldastöðu heimila, fyrirtækja og
hins opinbera. Þetta á líka við um mæli-
kvarða sem fengið hafa aukna athygli und-
anfarna áratugi og segja okkur til um aðra
mikilvæga þætti samfélagsins.
Þannig trónum við á toppi ýmissa al-
þjóðlegra staðla um félagslegan árangur og
framfarir, þar sem horft er til almennra lífs-
gæða, öryggis, frelsis, jafnréttis og aðgengis
að ýmiskonar þjónustu sem okkur hér á Ís-
landi þykir sjálfsögð.
Á þessum mælikvörðum skörum við fram
úr, enda erum við samfélag sem er umhugað
um að allir fái tækifæri til að eiga hlutdeild í
þeim gæðum sem við höfum úr að spila.
* * *
Alþjóðlegir mælikvarðar geta virst fjar-
lægir. Þá getur verið ágætt að spyrja sig
einfaldra grundvallarspurninga: Hvernig
gengur? Hvernig gengur hinum venjulega
vinnandi Íslendingi? Hvað er að gerast úti í
atvinnulífinu og hvað hefur verið gert til að
bæta stöðuna á undanförnum árum?
Á vakt Sjálfstæðisflokksins höfum við tek-
ið til á hverju sviðinu á fætur öðru. Tíma-
bundnir skattar hafa fengið að renna sitt
skeið, eins og raforku- og auðlegðarskattur.
Næst er komið að bankaskattinum en lækk-
un hans mun skila sér í betri kjörum neyt-
enda líkt og bent er á í nýútkominni hvítbók
um framtíðarsýn fyrir fjármálakerfið. Við
höfum fækkað undanþágum í virðisauka-
skattskerfinu eftir breytingar sem hófust
2014 og við höfum aldrei haft lægra almennt
þrep. Eftir afnám vörugjalda og tolla er Ís-
land það land í heiminum sem er með
minnstar viðskiptahindranir við innflutning
samkvæmt Alþjóðaviðskiptastofnuninni. Við
höfum galopnað landið fyrir vöruviðskiptum,
umbylt umhverfi í sölu raftækja, fatnaðar og
skóbúnaðar og laðað til okkar alþjóðlega
verslun. Þetta skilar sér beint í vasa almenn-
ings. Við höfum lækkað tryggingagjaldið í
markvissum skrefum undanfarin ár og í des-
ember var samþykkt á Alþingi að lækka
tryggingagjald á fyrirtæki um 0,5% til við-
bótar. Við lækkuðum einnig tekjuskatt ein-
staklinga um 3,3%, allt upp í 900 þúsund
krónur, á sama tíma og laun hækkuðu veru-
lega.
Erlend staða okkar er góð, ríkisfjármálin
hafa tekið stakkaskiptum, verðlag hefur ver-
ið stöðugt og skulda- og eignastaða heimila
og fyrirtækja er allt önnur en á síðasta hag-
vaxtarskeiði. Við höfum lært af fortíðinni.
Höfum styrkt áætlanagerð og búið í haginn
fyrir framtíðina, greitt niður skuldir, inn á
lífeyrisskuldbindingar og undirbúið stofnun
þjóðarsjóðs. Við höfum líka gætt þess að
huga að þeim sem þurfa helst á stuðningi að
halda og sett met í framlögum til heilbrigð-
ismála og almannatrygginga.
Atvinnuástand er gott, fjölbreytni í störf-
um vex með hverju árinu og við styðjum í
auknum mæli við rannsóknir, þróun og ný-
sköpun sem mun leiða til enn fjölbreyttari
og betri starfa.
Hlutirnir stefna allir í rétta átt og það er
hinn eini sanni mælikvarði: Íslandi gengur
vel. Við höfum góðan meðbyr inn í nýtt ár.
Ég óska landsmönnum árs og friðar.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Við áramót
Þannig trónum við á toppi ýmissa alþjóð-
legra staðla um félagslegan árangur og
framfarir, þar sem horft er til almennra lífs-
gæða, öryggis, frelsis, jafnréttis og aðgengis að ýmis-
konar þjónustu sem okkur hér á Íslandi þykir sjálfsögð.
BJARNI BENEDIKTSSON, FJÁRMÁLARÁÐHERRA OG FORMAÐUR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
’’