Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.12.2018, Blaðsíða 6

ERLENT
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23.12. 2018
Undir lok ársins 1938 stóðuþúsundir foreldra, aðallegaí Þýskalandi, í þeim nötur-
legu sporum að þurfa að kveðja
börnin sín, allt niður í ungbörn, og
senda þau áleiðis í langt ferðalag til
Englands og fleiri landa í Evrópu, í
þeirri von að þeirra biði björgun og
þau yrðu óhult fyrir nasistum.
Að langstærstum hluta voru for-
eldrarnir af gyðingaættum og
kveikjan að aðgerðum þessum,
þekktar úr sögunni sem svokallaðir
„barnaflutningar“ (Kinder-
transport), var Kristalsnótt, þar
sem stormsveitarmenn nasista og
almennir borgarar réðust gegn gyð-
ingum í Þýskalandi og Austurríki
með ofbeldi, morðum og eyðilegg-
ingu á eigum þeirra og heimilum 9.-
10. nóvember.
Alþjóðsamfélagið fordæmdi þessa
atburði og í kjölfarið fóru breskir
gyðingar, meðal annarra, þess á leit
við bresk stjórnvöld að börn af gyð-
ingaættum yrðu ferjuð til Breta-
lands frá Þýskalandi og fengju þar
tímabundið landvistarleyfi sem varð
til þess að breska þingið samþykkti
lög um þessa flutninga og voru börn
yngri en 17 ára boðin velkomin.
Nú eru liðin nær nákvæmlega 80
ár síðan þessi börn, yfir 10.000 tals-
ins voru send frá Þýskalandi en þar
að auki Austurríki, Tékkóslóvakíu,
Póllandi og Danzig. Langflest voru
send til Bretlands en Svíar tóku
einnig við um 500 börnum sem og
Bandaríkin og nokkur lönd sem árið
1938 voru ekki hernumin; Danmörk,
Holland, Noregur, Frakkland og
Belgía.
Þessi börn eru mörg hver enn á
lífi og núna í vikunni, 73 árum eftir
að síðari heimsstyrjöldinni lauk, og
80 árum eftir að börnin voru flutt á
brott, var það samþykkt af þýska
þinginu að greiða þeim skaðabætur
fyrir þann miska sem þriðja ríkið
olli þeim. Langstærsti hluti þessara
barna sá foreldra sína eða fjöl-
skyldu aldrei aftur eftir að þau
kvöddu þau á brautarstöðvum síð-
ustu átta mánuðina áður en heims-
styrjöldin braust út en þau voru
ýmist vistuð á fósturheimilum, gist-
iskýlum, skólum eða bóndabæjum.
Ungbörn með systkinum
Foreldrar þeirra voru flestir myrtir
af nasistum, stór hluti lést í útrým-
ingarbúðum. Sum barnanna voru
meðvituð um fortíð sína en enn í
dag birtast viðtöl við börn sem hafa
nýlega uppgötvað að þau voru flutt
með Kindertransport til Bretlands.
Svo örvæntingarfull voru foreldrar
þessara barna að þau afhentu ung-
börn í hendur aðeins eldri systkina
og öll fóru börnin fylgdarlaus.
Þýskaland er sem sagt enn að
gera upp fortíð sína, þótt óneitan-
lega sé sjaldgæft að skaðabætur
greiðist 80 árum eftir að miskinn er
unninn. Á síðustu árum og áratug-
um hefur Þýskaland greitt 60.000
fórnarlömbum stríðsins skaðabæt-
ur, alls um 7 milljarða dollara.
Fjöldi þeirra sem fær skaðabæt-
ur nú er um 1.000 manns, um helm-
ingur þeirra enn búsettur í Bret-
landi og er upphæðin í heild um 340
milljónir sem gerir að hver og einn
fær um 340.000 íslenskra króna í
sinn hlut.
Samtök sem eru í New York og
beita sér fyrir bótum til handa fórn-
arlömbum nasista hafa myndað
sterkan þrýstihóp og Julius Berman
sem lifði helförina er forseti þeirra.
Í yfirlýsingu á heimasíðu samtak-
anna skrifaði Berman:
„Teymið okkar hefur aldrei gefið
upp von um að að þessu augnabliki
kæmi, að við gætum gefið út þessa
sögulegu yfirlýsingu.“
Viðurkenning á erfiðri
lífsreynslu
Í kringum 1950 fengu börnin sem
ferðuðust með Kindertransport
einnig bætur sem þó voru töluvert
lægri upphæð en nú og hafa þær
ekki áhrif á þær bætur sem þeim
verða greiddar nú í janúar.
Fjármálaráðherra Þýskalands,
Martin Chaudhuri, sagði í viðtali við
AFP-fréttastofuna að þessi greiðsla
nú væri hugsuð sem virðingarvottur
við þessi börn, sem urðu að „yfir-
gefa fjölskyldur sínar á friðartíma
og í mörgum tilfellum sjá hana aldr-
ei aftur“.
Sir Erich Reich var eitt þeirra
barna sem komu til Bretlands og er
í dag formaður flóttamanna af gyð-
ingaættum sem komu til landsins. Í
yfirlýsingu sagði hann:
„Meðan ekkert fé getur bætt fyr-
ir tilfinningalegan og veraldlegan
missi okkar, er þetta viðurkenning
á erfiðri lífsreynslu okkur; það að
vera aðskilin frá foreldrum okkar
og hefja nýtt líf, alein, í framandi
landi, með nýju tungumáli og menn-
ingu.“
Börnin sem bjargað var fá bætur
Mikil örvænting skapaðist eftir svokallaða Krist-
alsnótt í Þýskalandi í nóvember 1938. Gyðingum
var ljóst að þeim var hvergi lengur óhætt þrátt
fyrir að stríð væri ekki skollið á og sendu börn sín,
allt niður í nýfædd, ein úr landi í von um björgun.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is
Flóttabörn stíga á land í London í febrúar 1939.
Hanna Slome er ein þeirra barna sem forðað var til Bretlands en hér skoðar
hún Winton-lestina, eina þeirra lesta sem notuð voru til flutninganna.
Hópur barna, nýkomin frá
Þýskalandi, á lestarstöðinni í
London eftir langt ferðalag.
SVÍÞJÓÐ
Að banna
karlmönnum
aðgang að tón-
listarhátíð felur
í sér ólöglega
mismunun,
er niður-
staða sænsku
jafnréttisstofunnar. Jafnréttisstofan hafði til umfjöllunar
tónlistarhátíðina Statement sem haldin var í september
en karlmönnum var óheimilaður aðgangur, nema að hún
var opin fyrir trans-karla og aðra kynsegin einstaklinga.
ÞÝSKALAND
Þýska fréttatímaritið Der Spiegel hefur rekið verðlaunaðan
blaðamann sem starfaði hjá tímaritinu, fyrir að skálda lýsingar og
tilvitnanir í fjölda greina sinna. Blaðamaðurinn, Claas Relotius, falsaði
greinar á umfangsmiklum skala og bjó jafnvel til viðmælendur segir
í yfi rlýsingu Der Spiegel í vikunni en greinarnar sem um ræðir eru
meðal annars greinar sem blaðamaðurinn var verðlaunaður fyrir.
BANDARÍKIN
Seðlabanki Bandaríkjanna hækk-
aði í lok vikunnar stýrivexti
úr 2,25% í 2,5% þrátt fyrir að
bankinn hafi sagt bankaríska
hagkerfi ð vera að hægja á sér.
Árið 2018 stefnir í að verða
það versta á bandarískum
hlutabréfamarkaði í áratug, eða
frá fjármálakreppunni 2008 en
hlutabréf hafa fallið nokkuð ört
í Bandaríkjunum og um allan
heim.
NOREGUR
Íbúi í Sarpsborg, sveitarfélagi skammt suður af Ósló í Noregi, fann
saumnál í banana sem hann keypti í verslun í bænum en á haust-
dögum voru tíðar fréttir fl uttar af nálum sem fundust í
jarðarberjum í Ástralíu og á Nýja-Sjálandi. Þetta
er í fyrsta sinn sem slíkt gerist í Noregi en fyrr
í mánuðinum skaddaðist barn í Svíþjóð eftir að
hafa stungið sig í munnholi á banana.