Fréttablaðið - 01.05.2019, Blaðsíða 46

LEIKRIT
Loddarinn
HHHH
Molière
Þjóðleikhúsið
Leikstjórn: Stefan Metz
Leikarar: Hilmir Snær Guðnason,
Guðjón Davíð Karlsson, Nína
Dögg Filippusdóttir, Kristín Þóra
Haraldsdóttir, Lára Jóhanna Jóns-
dóttir, Oddur Júlíusson, Ragnheið-
ur Steindórsdóttir, Baldur Trausti
Hreinsson og Dóra Jóhannsdóttir
Leikmynd og búningar: Sean
Mackaoui
Lýsing: Ólafur Ágúst Stefánsson
Tónlist og hljóðmynd: Elvar Geir
Sævarsson
Þýðing: Hallgrímur Helgason
Ófremdarástand ríkir á yfirstéttar-
heimili Orgeirs. Andlegur kuklari
og smákrimmi að nafni Guðreður
hefur smokrað sér inn á ættaróðalið
undir verndarvæng heimilisföður-
ins sem sér ekki sólina fyrir aftur-
endanum á honum. Nánasta fjöl-
skylda Orgeirs leggst á eitt um að
bola þessum loddara út hið snar-
asta. Síðastliðinn laugardag frum-
sýndi Þjóðleikhúsið klassíska gam-
anleikinn Loddarann eftir franska
leikskáldið Molière, í uppfærðri
útgáfu sem Hallgrímur Helgason
þýðir, leikstjóri er Svisslendingur-
inn Stefan Metz.
Frá fyrstu frumsýningu í Frakk-
landi árið 1664 hefur Loddari Mol-
ière verið umdeilt leikverk enda
hörð ádeila, í grínbúningi þó, um
úrkynjun yfirstéttarinnar sem yfir-
leitt f lýtur í sömu skútu og trúarleg-
ar stofnanir. Klassíkin hefur þann
einstaka eiginleika að endurspegla
samtímann og melódrama Molière
er þar engin undantekning. Þýð-
ing Hallgríms Helgasonar er með
hans allra bestu á starfsferlinum.
Rímið er lipurt, textinn troðfullur
af innsæi í bland við biksvartan
húmor samanber yfirlýsingu þjón-
ustustúlkunnar Dóru: „Með æðis-
köstum enginn sigur vinnst. / Faðir
þinn hefur aðeins á það minnst / og
ekki verða alltaf orð að gerðum, /
til framkvæmdar er hugmynd hæg
í ferðum.“
Öruggar leikstjórahendur
Síðustu sýningar Stefan Metz hafa
átt við galla að stríða en Loddarinn
er í mjög öruggum leikstjórahönd-
um. Hvert smáatriði á sviðinu er
úthugsað inn í heildarmyndina og
óvæntustu leikmunir öðlast tákn-
rænt mikilvægi. Samskipti milli
karaktera eru þó sett í algjöran for-
gang þannig að stundum neistar þar
á milli, leikurinn er lifandi og hver
persóna dregin upp með skörpum
áherslum. Verkið er krufið með
kómíkina að vopni en undir krauma
rammpólitísk skilaboð. Áhorfend-
um er hent inn í melódramatískar
fjölskylduerjur en Metz hikar ekki
við að hnika aðeins til í handritinu
og draga fram stærri vangaveltur en
þær sem liggja á yfirborðinu.
Orgeir, höfuð umræddrar fjöl-
skyldu, mætir ekki á sviðið strax en
völd hans innan fjölskyldunnar eru
áþreifanleg og afdrifarík þrátt fyrir
fjarveruna. Hann bauð Guðreði
inn á heimilið, treystir honum og
trúir. Guðjón Davíð Karlsson leikur
Orgeir eins og sakleysingja sem er
algjörlega viss í sinni trú þangað til
sannleikurinn er bókstaflega ber-
aður fyrir honum. En að sama skapi
þræðir hann forréttindafrekju fal-
lega inn í framkomu þessa einfeldn-
ings. Eiginkona Orgeirs, Elmíra,
leikin af Nínu Dögg Filippusdóttur,
veit ekki hvaðan á sig stendur veðr-
ið. Ásótt úr öllum áttum, hundsuð
af eiginmanni sínum og umkringd
krefjandi börnum, stendur hún
tilbúin í slag en veit ekki hvert
hún á sér að snúa. Í höndum Nínu
Daggar verður örvænting Elmíru
grátbrosleg og nær frábær frammi-
staða hennar húmorísku hámarki
þegar Elmíra ætlar að narra Guðreð
í gildru.
Nánast liðamótalaus
Börnin þeirra tvö, Maríanna og
Danni, eru leikin af Láru Jóhönnu
Jónsdóttur og Oddi Júlíussyni.
Bæði iða þau í skinninu að koma
ófétinu út úr húsinu en eru bæði of
reynslulítil til að gera greinarmun á
gjörðum og skipulögðum plönum.
Lára Jóhanna er svolítið aftengd
melódramanu og hefði mátt leyfa
sér stærri tilfinningaskala, þó á hún
góða spretti sérstaklega í fyrri hluta
sýningar. Oddur aftur á móti tætir
sig í gegnum tilfinningaskalann af
miklum móð, líkt og unga fólkið á
til, og virðist nánast liðamótalaus
þegar kemur að líkamsbeitingu.
Þar á milli koma karakterar sem
spanna siðferðilegt róf leikritsins,
annars vegar Frú Petrúnella leikin
af Ragnheiði Steindórsdóttur og
hins vegar Klængur leikinn af
Baldri Trausta Hreinssyni. Sú fyrri
er algjörlega blinduð af guðlegum
anda Guðreðs en Klængur reynir að
vera rödd sannleikans. Bæði skila
þau þessum smáu hlutverkum af
næmni. Dóra Jóhannsdóttir leikur
síðan Völu, ástkonu Maríönnu, með
ágætum en eitthvað vantaði upp á
ástarblossann þeirra á milli, og
hæglega hefði verið hægt að skrúfa
meira upp í ýkjunum líkt og hún
gerir skemmtilega þegar lögfræð-
ingurinn Lögmær mætir skelegg og
plöstuð undir lok leiks.
Kristín Þóra Haraldsdóttir sýnir
hér enn f leiri hliðar á sínum fjöl-
breyttu hæfileikum, sem dafnað
hafa með hverju leikári. Harm-
leikur þjónustustúlkunnar Dóru er
að yfirstéttin hlustar ekki á þá sem
eru lægra settir, þrátt fyrir að þeir
segi sannleikann, þó er ætlast til að
þeir taki til ósómann sem eftir verð-
ur. Þetta skynjar Kristín Þóra og
kemur tilfinningalega vel til skila,
bæði með húmor og ákefð, svo ekki
sé minnst á frábæra líkamstjáningu.
Fyrstu kynni áhorfenda af loddar-
anum sjálfum koma ekki með flug-
eldasýningu heldur undirstrikar
innkoman hversu ósköp venjulegur
Guðreður er í raun. Hilmir Snær
Guðnason lallar hæglátlega inn á
sviðið, afslappaður úlfur í sauðar-
gæru. Einungis smeðjulegur slúb-
bert með smáborgaralega drauma.
Nálgun hans er blæbrigðamikil,
bæði í leik og framsögn, og gæðin
stigmagnast eftir því sem líða
tekur á. Tímasetningar hans eru
sömuleiðis stórkostlegar; hann
leyfir löngum þögnum að dafna,
tjáir stórar hugsanir með smáum
andlitshreyfingum og keyrir upp
tempóið þegar þess þarf. Hilmir
leikur Guðreð ekki sem hrotta eða
vanvita heldur fremur subbulegan
svindlara sem kann að grípa gæsina
þegar hún gefst.
Smáatriðin krydda
Sean Mackaoui er tíður samstarfs-
maður Metz. Leikmynd hans er
einföld á yfirborðinu en er bæði
fagurfræðilega sterk og skýr. Litróf
sviðsins endurspeglar ofurraun-
veruleika sýningarinnar smekklega
með sterkum litum, en alltaf er Guð-
reður mótvægið með sínum svart-
hvíta klæðnaði. Smáatriðin krydda
heildarmyndina s.s. slökkvitækið í
bakgrunni, allir vita að kviknað er
í húsinu en fjölskyldufaðirinn gerir
ekkert. Sömuleiðis eru páfuglarnir
í horninu áminning um hversu
aftengd raunveruleikanum fjöl-
skyldan er í raun og veru. Búning-
arnir eru á sömu bylgjulengd þar
sem sterkir litir og áferðarfögur
hönnun ráða ríkjum. Lýsing Ólafs
Ágústs Stefánssonar hreinlega
dansar innan veggjanna þriggja og
dregur sterkan hjúp utan um sýn-
inguna. Elvar Geir Sævarsson full-
komnar síðan þrenninguna með
þrusufínni og dillandi hljóðmynd
þar sem fremur hallærislegt hljóm-
borð leikur stórt hlutverk.
Loddarinn er ögrandi og snjöll
sýning sem kitlar bæði hlátur-
taugarnar og krefst umhugsunar.
Aulahúmorinn ræður ríkjum en í
heiminum sem Stefan Metz setur
fram hefur aulaskapur afleiðingar.
Mannfólkið smíðar sína eigin gæfu
en verður sömuleiðis að bera ábyrgð
á sínum afglöpum. Leikárið hjá
Þjóðleikhúsinu hefur verið upp og
ofan en það má með sanni segja að
Loddarinn loki því með eftirminni-
legum hvelli.
Sigríður Jónsdóttir
NIÐURSTAÐA: Sótsvartur og
bráðfyndinn gamanleikur fyrir
okkar tíma. Ein af albestu leik-
sýningum ársins.
Mannanna misráðnu verk
Loddarinn er ögrandi og snjöll sýning sem kitlar bæði hláturtaugarnar og krefst umhugsunar. MYND/HÖRÐUR SVEINSSON
HVERT SMÁATRIÐI Á SVIÐINU ER ÚT-
HUGSAÐ INN Í HEILDARMYND-
INA OG ÓVÆNTUSTU LEIK-
MUNIR ÖÐLAST TÁKNRÆNT
MIKILVÆGI.
Þýðing Hallgríms er með hans allra bestu á ferlinum. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
1 . M A Í 2 0 1 9 M I Ð V I K U D A G U R24 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING
0
1
-0
5
-2
0
1
9
0
7
:4
2
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
E
7
-8
7
9
C
2
2
E
7
-8
6
6
0
2
2
E
7
-8
5
2
4
2
2
E
7
-8
3
E
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
B

F
B
0
5
6
s
_
3
0
_
4
_
2
0
1
9
C
M
Y
K