Morgunblaðið - 21.02.2019, Side 68

68 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 2019
VIÐTAL
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Þótt ég hafi sett upp sýningar hér
og þar í öðrum löndum þá finnst mér
alltaf mikilvægast að sýna á Íslandi,
hér set ég upp mikilvægustu sýning-
arnar mínar og þessi er sannarlega
ein af þeim. Héðan er ég,“ segir
Anna Guðjónsdóttir myndlistar-
kona. Við erum að skoða sýningu
hennar í A-sal Listasafns Reykja-
víkur-Hafnarhúsi sem verður opnuð
í dag, fimmtudag, klukkan 17 undir
yfirskriftinni Hluti í stað heildar.
Verk Önnu sjást of sjaldan hér á
landi en njóta mikillar virðingar í
Þýskalandi þar sem hún hefur starf-
að undanfarna áratugi og er hún nú
búsett í Hamborg. Anna nam við
höggmyndadeild Myndlista- og
handíðaskóla Íslands, fór svo í
myndlistarnám við Listaháskóla
Hamborgar árið 1986 og útskrifaðist
þaðan sex árum seinna. Stórar sýn-
ingar hafa verið settar upp með
verkum Önnu í Þýskalandi og víðar
og hefur hún unnið til virtra verð-
launa fyrir list sína.
Í Hafnarhúsinu sýnir Anna nýtt
verk í mörgum hlutum og tekur það
yfir allan sýningarsalinn. List-
sköpun hennar á rætur í málverka-
hefðinni þar sem tekist er á við sí-
gildar spurningar um hinn tvívíða
flöt og þrívítt raunverulegt rými, um
mörk frummyndar og eftirmyndar.
Anna sýnir blaðamanni veglegar
bækur og sýningarskrár með verk-
um hennar þar sem sjá má hvernig
hún hefur unnið með tilvísanir í
landslag – Þingvellir birtast til að
mynda oft í verkum hennar – og í
byggingarlist. Þá hefur hún líka
unnið markvisst með hugmyndir um
sýningarskápa eins og fólk þekkir úr
söfnum; stundum með raunverulega
skápa en í önnur skipti form þeirra
og fjarvíddina sem þau skapa.
Á sýningunni Hluti í stað heildar
breytir Anna öllum salnum í eins-
konar sýningarskáp sem gestir
ganga inn í, umvafðir málverkum
sem spegla rýmið sjálft en opna
jafnframt inn í aðra og ófyrirséða
heima eins og spegill Lísu í Undra-
landi sem gaf henni færi á að kynn-
ast veröldinni fyrir handan. Auk
stórra lakkmálverka og járnramma
sem mynda sýningarskápaformin í
salnum sýnir Anna verk sem hún
hefur málað beint á veggi.
Náttúran kallar
Þar sem við stöndum í sýningar-
salnum ítrekar Anna mikilvægi Ís-
lands í verkum sínum; vissulega
komi hugmyndir víða að en Ísland
sé þar alltaf til staðar.
„Íslensk náttúra hefur kallað á
mig síðan ég var barn, án þess að ég
gæti útskýrt það þá. Ég var síteikn-
andi og eitt sinn sagði afi minn að ég
hlyti að verða myndlistarkona.“ Og
Anna segir að í hugmyndaheiminum
og hvað áhrif varðar á líf sitt og verk
komi svo margt saman. „Það er and-
inn og allt sem umlykur mann; ég er
hluti af heild og verð líka alltaf Ís-
lendingur. Ég fór út í nám og próf-
aði þá allt mögulegt, alltaf í leit að
því að tjáningin geti orðið frjáls. Ég
var alltaf hliðholl teikningu og mál-
verki og þegar styttist í það að ég
lyki námi fór ég að gera einlit verk
sem voru þó alls ekki bara einlit fyr-
ir mér, í þeim var heill heimur þótt
mér fynndist aðrir ekki sjá það. En
mér fannst ég vera orðin svo frjáls
að ég gæti gert hvað sem er með
verkin og fór að þurrka út úr þeim
og móta í þeim landslag.“
Hún segir einhverja hafa velt fyr-
ir sér hvaða klisja það væri, enda
hefur landslag ekki átt upp á pall-
borðið í myndlist stórborganna lengi
vel. „En ég áttaði mig á því hvaða
landslag þetta væri; það var auðvit-
að íslenskt. Ég kunni ekkert að
teikna og mála tré, sem voru þar allt
um kring í Þýskalandi; þau urðu
bara eins og ljósastaurar án róta, en
ég kunni vel að teikna kletta og
steina. Það þekkti ég vel. Þá fór ég
að velta fyrir mér öllum þessum
hefðum í landslagsmálverki og hvað
væri búið að gera á því sviði, fór til
að mynda að pæla í jarðfræði og
landafræði. Ég vann um tíma í Þjóð-
garðinum á Þingvöllum og Þingvell-
ir hafa haft gríðarlega mikil áhrif á
mig, ég var þar mikið á sumrin sem
krakki. Það er minn bakgrunnur og
er inni í mér, í bland við allt það sem
ég hef lært. Því lengur sem ég bý er-
lendis verða tengsl mín við landið
hér heima, upprunann og ætternið
skýrari.“
Anna bætir við Íslendingar séu
mjög heppnir að lifa og hrærast í
nánum tengslum við náttúruna, það
geti hún sagt sem stórborgarbúi til
áratuga.
Felldi landið í sýningarskápa
Á öðrum endavegg salarins í
Hafnarhúsinu eru djúprauð málverk
með háglansandi, lökkuðu yfirborði;
innan litflatanna sem sitja á veggn-
um út frá formum útlína sýningar-
kassanna sem skipta salnum upp er
mikið og iðandi líf sem minnir til að
mynda á glóandi hraunflæði. Á and-
stæðan vegg og út á þá næstu hefur
Anna málað sparlega en með hug-
vekjandi hætti form hárra kletta
sem gnæfa yfir gesti, mögulega út-
gáfu af Almannagjá.
„Landslagsmálverk er mörg
hundruð ára hefð og ég vildi takast á
við það með mínum hætti og mála til
að mynda Drekkingarhyl eða annað
út frá íslenskri náttúru en lengi vel
var sama hvað ég gerði, það bar allt-
af svipmót af frönsku eða ítölsku
málverki aða annars staðar frá,“
segir hún og brosir. „Ég vildi finna
minn flöt á þessu og út frá þeirri
baráttu fór ég að fella landið inn í
sýningarskápana.“ Og Anna sýnir
myndir af eldri verkum, til að
mynda eitt stórt með Þingvalla-
mótífi sem horft er á gegnum klass-
ískan sýningarskáp og annað sýnir
glóandi hraunelfi, einnig gegnum
sýningarskáp en með öðru lagi.
„Í pælingum mínum um það
hvernig ég gæti nálgast landslag og
hvað landslag væri, þá var ég mikið
á náttúrusöfnum og þau höfðu mikil
áhrif á nálgunina.
Sýningarkassinn, eða „vitrínan“,
eins og hann er oft kallaður, er fyrir
mig eins og samnefnari fyrir þekk-
ingu en er jafnframt mjög prívat því
í slíka kassa eru líka settir prívat
hlutir sem samt eru sýndir.“ Og
Anna hefur líka leikið með það að
stilla fram í verkum sínum náttúru-
leifum í sýningarkössum sem hún
hefur málað og mótað.
Ígrunda landslagshugtakið
Árið 2014 hlaut Anna menningar-
verðlaun Pinneberg í Slésvík-
Holtsetalandi og var boðið að setja
upp viðamikla sýningu í Drostei,
glæsilegu og friðuðu setri frá 18. öld.
Það gafst gestum tækifæri til að fá
góða yfirsýn yfir verk og hugmyndir
Önnu í myndlistinni, með mál-
verkum og sýningarskápum sem
hún vann sérstaklega fyrir salina,
hugvitssamlegri úrvinnslu á formum
sem og teikningum. Í einum text-
anna í veglegri bók sem kom út í
tengslum við sýninguna skrifar rýn-
irinn Hajo Schiff meðal annars:
„Sýningarskáparnir, málaðir, fylltir,
tómir, sprengdir, í stökum pörtum
eða eins og þeim hafi verið komið
fyrir framan við málverkið gefa til
kynna miðlaða sýn. Sem slíkir virka
þeir eins og fyrirframkynning þeirr-
ar listar sem koma skal, eins konar
tilvitnun, útdráttur eða ábending um
túlkunarleið.“ Og hann segir lands-
lag meginhugtak í málverki Önnu,
sá sem skoði verk hennar frá sjónar-
horni hugtaksins „landslag“ verði
auk sjálfra verkanna að ígrunda
sjálft landslagshugtakið.
Sýning Önnu er í röð sýninga í A-
sal Hafnarhússins þar sem reyndum
listamönnum er boðið að virkja sal-
inn á sinn hátt og gerir hún það svo
sannarlega með afgerandi hætti.
Anna verður með leiðsögn um
sýninguna á sunnudaginn kemur kl.
15. Sýningarstjóri sýningar hennar í
Hafnarhúsinu er Markús Þór
Andrésson.
Finnst alltaf
mikilvægast að
sýna á Íslandi
Morgunblaðið/Einar Falur
Uppbrot í salnum „Þingvellir hafa haft gríðarlega mikil áhrif á mig, ég var þar mikið á sumrin sem krakki. Það er
minn bakgrunnur og er inni í mér, í bland við allt það sem ég hef lært,“ segir Anna Guðjónsdóttir.
 Sýning Önnu Guðjónsdóttur verður
opnuð í Listasafni Reykjavíkur í dag