Skessuhorn - 04.07.2007, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 4. JÚLÍ 2007
SSffiSSUHÖEKI
Umfjöllun þessi er styrkt af:
MENNINGARRÁÐ VESTURLANDS
Culture counsil of West lceland
Þegar engu er hent er hægt að stofha safii
Laxveiði- og sögusafnið í Ferjukoti í Borgarfirði
í Ferjukoti í Borgarfirði er verið
að koma á laggirnar Laxveiði- og
sögusafni sem eigendumir, hjónin
Heba Magnúsdóttir og Þorkell
Fjeldsted segja að sé gömul hug-
mynd sem fæðst hafi þegar dagskrá-
in „Bændur bjóða heim“ var við líði
með þeirra þátttöku í eitt sinn. Þau
eru sammála um að þar sem forfeð-
ur Þorkels í Ferjukoti hafi engu
hent þá hafi verið grundvöllur til að
stofna safn og segja sögu laxveið-
innar, bæði neta- og stangveiði.
Hún hefur sannarlega tekið miklum
breytingum frá því að skilti stóð við
veginn hjá Ferjukoti sem á stóð
„Nýr lax.“ I þá daga var talað tun að
veiðimenn björguðu andlitinu með
því að koma við í Ferjukoti til að
kaupa lax ef lítill afrakstur var eftir
stangveiðitúrinn. Nú er öldin önn-
ur og gefum þeim hjónum orðið.
SÖGUSAFN
Nýja logo Laxveiði- og sögusafnis í Fetju-
koti sem hjónin þarfengu styrk Menn-
ingarsjóðsins til að gera.
Minjar um ólíka
vinnslu laxins
I verkefninu „bændur bjóða
heim“ sem við tökum þátt í komu
hingað þrjú til fjögurhundruð
maims sem höfðu gaman af því að
skoða þetta gamla veiðidót sem hér
var til,“ segir Þorkell þegar aðdrag-
andinn að stofnun safnsins er rædd-
ur frekar. „Síðan þá hefúr þessi
hugmynd verið að gerjast í okkur að
fá fólk í heimsókn og segja því sög-
una af laxveiðum við Hvítá.“ Heba
bætir við að þetta hafi verið hægt
vegna þess að forfeður Þorkels hafi
aldrei hent neinu. „Hér er til ýmis-
legt sem hvergi er sjáanlegt lengur.
Meðal annars niðursuðupottur sem
nýttur var til að sjóða niður lax fyr-
ir kóngafólk. Tengdafaðir minn
mundi eftir sögum frá þessum tíma
en hann var ekki fæddur þegar nið-
ursuðu var hætt. Hér eru einnig
byggingar frá fyrri tíð sem notaðar
voru til ýmissa sérverkefna. Lax var
soðinn niður, gert við net, byggt ís-
hús til að ísa fisk svo hægt væri að
flytja hann ferskan á markað. Isinn
var þá tekinn af ánni og mulinn í
kvöm sem enn er til. Einnig era
gömlu netin þama og gaman að sjá
þróunina í netagerðinni svo eigin-
lega var sjálfgefið að búa bara til
safn og leyfa fólki að njóta þessa
með okkur.“
Ferjukot lengi
í þjóðbraut
„Margir muna vel eftir þessu bæj-
amafni, Ferjukoti,“ heldur Þorkell
áffam. „Aður en Borgarfjarðarbrúin
kom lá straumur fólks hér um hlað-
Heba Magnúsdóttir og Þorkell Fjeldset með safnaskiltið á mitti sín við gamla húsið, sem eryfir eitthundrað ára gamalt.
ið. A staðnum var bensínsala og
sjoppa, ásamt símstöð og pósthúsi.
Við höfum gert sjoppuna upp, alveg
eins og hún var þegar starfsemi
lauk. Ég vil meina að sjoppan hafi
verið undanfari Hyrnunnar í vin-
sældum." Hér glottir Þorkell og
bætir við. „Þegar ófært var vegna
flóða eða af öðmm ástæðum, gisti
fólk í gamla húsinu eins og við köll-
um hús foreldra minna, en það var
byggt árið 1890. Oft fékk einhver
að bíða hér þar til hann var sóttur.
Það var oftar en ekki að mamma
skellti kjöti eða laxi í stóra pottinn
til að geta boðið öllum að borða.
Svipuð saga er auðvitað þekkt víða
um land en er að týnast og gleym-
ast. Við vildum endilega reyna að
sjá til þess að svo yrði ekki alveg.
Með því að setja á fót þetta safn
emm við að vona að eitthvað af
þessu tímabili í sögu þjóðarinnar lifi
áfram.“
Farið af stað
í safnaævintýri
„Hugmyndin að safhinu hefur
verið í mótun um tíma, eins og við
nefndum áðan, og höfum við
ákveðið að sýna söguna, eins vel og
hægt er frá því Ferjukot varð ferju-
staður um 1750 og til dagsins í
dag,“ segir Heba þegar talið berst
að því hvemig safn þetta verði. „Við
erum búin að merkja öll húsin þar
sem hlutverk þeirra fyrram kemur
fram á þremur tungumálum. Það
var Sparisjóður Mýrasýslu sem
styrkti okkur til þess. Einnig feng-
um við styrk frá Menningarsjóði
Vesturlands til að hanna merki eða
logo fyrir safiiið og til fleiri verk-
efna. Landssamband veiðifélaga og
Stangaveiðifélag Reykjavíkur hafa
einnig veitt okkur lið á ýmsan máta
sem er ómetanlegt. Reyndar ætlum
við að hafa merkið „Bensínsala“ lít-
ið áberandi því enn er í fersku
minni Þorkels þegar fólk var að
vekja upp á öllum tímum hér áður
fyrr til að fá bensín,“ segir Heba
brosandi og lítur til bónda síns.
„Við erum búin að fá loforð fyrir
gömlum bensíndælum frá Nl, eða
Essó eins og fyrirtækið hét frarn
undir þetta, sem vonandi fara að
koma. Svo er áhugi fyrir því að gera
gamla húsið að hluta safnsins enda
er það einstakt í sinni röð. Reyndar
er merkilegt í sambandi við það, í
ljósi þess að hér hefúr allt verið
geymt, að ekkert er vitað um húsið
að ráði. Hvaðan það kom, hver
byggði og annað þess háttar. Við
emm mikið búin að grafa og gmfla
en ekkert hefur komið út úr því enn
sem komið er. Ef einhver sem les
þetta veit meira en við, væri gott að
frétta af því. Sama gildir ef fólk vill
koma hingað með gamla veiðimuni
og síðast í gær bárast okkur tvær
gamlar veiðistangir að gjöf.“
Sagan tekin saman
„Það er náttúmlega ekki hægt að
vera með safn og vita ekki nóg um
söguna," segir Þorkell. Hann bætir
því við að þau hjón hafi fengið Mar-
gréti Guðjónsdóttur á Hvassafelli
til að taka ýmislegt saman fyrir þau.
Meðal annars sögu Ferjukots, lax-
veiða í Hvítá, einkum við bæinn og
sögu Hvítárbrúarinnar. Það er varla
hægt að setja upp safn í Ferjukoti án
þess að hafa hana með, eins órjúf-
anlegur hluti þessa tunhverfis og
hún er. Brúin hefur verið sett á
minjaskrá. „Við höfum verið að
safna myndum frá þeim tíma er
brúin var byggð og fengið töluvert
af þeim frá Vegagerðinni,“ heldur
Þorkell áfram. Byrjað var á bygg-
ingu brúarinnar í apríl 1928 og hún
vígð 1. nóvember sama ár. Hlutir
sem notaðir vora við smíði brúar-
innar era enn til hér í Ferjukoti.
Það kostaði 165 þúsund að byggja
hana. Það er gaman að segja frá því
þegar brúin var vígð. Þá mættu yfir
fimm hundrað manns að athöfninni
og allir stóðu á brúnni. Eftir á að
hyggja var talið með ólíkindum að
brúin skyldi ekki hrynja því þetta
Ljósm. BGK
var mun meiri þungi en hún gat
borið. Engum datt í hug að nein
hætta væri á ferðum, þar sem þetta
var bara fólk en ekki þungur bíll.
Svona geta hlutirnir verið afstæðir."
140 ára Hvítárbátur
I lofdnu í Ishúsinu hangir árabát-
ur sem þau Þorkell og Heba segja
að sé svokallaður Hvítárbátur. Þeir
sem bjuggu við og nytjuðu ána
höfðu með árunum fundið upp sér-
stakt bátalag sem hentaði vel til at-
hafna á ánni. „Andrés Fjeldsted
langafi minn smíðaði þennan bát
sem hefur ekki verið notaður efdr
að varð á honum óhapp í kringum
1960,“ segir Þorkell þegar sptut er
nánar um tilurð bátsins. „Við bræð-
umir, Sigurður og ég, vorum að
vitja um og báturinn fór á hlið. Fyr-
ir tilviljun var ég í eins konar kafara-
búningi sem keyptur hafði verið hjá
Sölunefnd vamaliðseigna og hékk í
Sigurði bróður mínum, sem var afar
góður sundmaður. Eftir
óhappið var bátnum lagt. Hann
hafði verið geymdur á Hvítárvöllum
og við drógum hann ffarn í dagsljós-
ið í haust til að líta á hann. Það var
með ólíkindum hversu heill hann
var og lítið þurfti að gera við hann
nema pússa og mála. Hvítárbátar
sem síðar komu, vora smíðaðir af
Kristjáni Guðjónssyni á Ferjubakka
með sama lagi. Þeir vora annars
þungir og stöðugir, enda þurfti svo
að vera þegar menn vora að vitja um
netin. Og lítil hætta á að þeir færa á
hfið þótt tveir væra á sama borði og
báturinn fullur af fiski.“
Opið flesta daga
Þótt margt eigi eftir að gera og
ýmislegt hafi gengið hægar í upp-
byggingunni en þau hjón vonuðust
til er fólk þegar farið að kíkja í
heimsókn. „Það er ekki eftir neinu
að bíða,“ segja hjónin um hvenær
safiúð verði opnað. „Við höldum
opnunarhátíð einhvem daginn með
pompi og prakt, eins og sagt var í
gamla daga en þangað til er opið
flesta daga frá 14-17. Eins tökum
við á móti hópum ef þess er óskað.
A meðan gengur hugurinn og hug-
myndir að óvenjulegu safni halda
áffam að fæðast," sögðu þau Heba
Magnúsdóttir og Þorkell Fjeldsted
að lokum. Blaðamanni hefur verið
leyft að gægjast inn um skráargat
liðinna tíma við Hvítá. A því leikur
enginn vafi að flestir munu hafa
gaman af því að heimsækja Lax-
veiði- og sögusafnið í Ferjukoti.
hgk
I gamla tbúðarhúsinu var líka sjoppa og símstöð, eins og enn má sjá merki um.
Ljósm. GG
Þorkell Fjeldsted við sagaða hrossaleggi sem þr<eddir voru saman og notaðir til að þyng/a
netin. Þá var allt nýtt. Ljósm. GG
Hvítárbrúin árið 1928 um svipað leyti og byggingu hennar lauk.
Ljósm. úr safni Héraðsskjalasafns Borgarfjarðar.