Morgunblaðið - 15.06.2019, Blaðsíða 16

Sveitarfélög á Íslandi 1992-2019
Flokkun sveitarfélaga eftir íbúafjölda 1. júlí 2018
Fjöldi sveitarfélaga 1992-2019 Viðræður um
sameiningu200
150
100
50
0
1992 1996 2000 2004 2008 2012 2019
99 eða
færri
100
-299
300
-499
500
-999
1.000
-1.999
2.000
-4.999
5.000
-9.999
10.000
-99.999
100.000
eða fl eiri
7
9
7
16
10
13
3
6
Sveitarfélög sem
sameinuðust
Sameinað
sveitarfélag
2008 Þingeyjarsveit ogAðaldælahreppur ➜
Þingeyjar-
sveit
2009 Akureyri ogGrímsey ➜
Akureyrar-
kaupstaður
2010 Hörgárbyggð ogArnarneshreppur ➜ Hörgársveit
2011
2012 Húnaþing vestraog Bæjarhreppur ➜
Húnaþing
vestra
2013 Garðabær ogÁlftanes ➜ Garðabær
2014
2015
2016
2017
Fjarðabyggð og
Breiðdalshreppur ➜ Fjarðabyggð2018
Sandgerði og
Garður ➜
Suðurnesja-
bær
1. Fljótsdalshérað,
Djúpavogshreppur,
Seyðisfjörður og
Borgarfjörður
2. Þingeyjarsveit og
Skútustaðahreppur
Sameiningar frá kosningum 2006
2 1
197 165
124
101
78
75
72
Heimild: Grænbók sveitarstjórnarráðuneytis
0,1% 0,5% 0,9%
3,2% 3,9%
12,2%
6,1
37% 36%
1
Fjöldi
% af íbúafjölda
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Sveitarfélögum landsins mun fækka
um fjögur ef þær viðræður sem nú
standa yfir á Austurlandi og í Þingeyj-
arsýslu leiða til sameiningar. Lítið
hefur verið að gerast í sameiningar-
málum frá árinu 2008 en þar áður
varð mikil fækkun. Verði stefna
sveitarstjórnarráðuneytisins um lág-
marksíbúafjölda sveitarfélaga lögfest
munu 39 minnstu sveitarfélög lands-
ins þurfa að sameinast öðrum. Innan
við 5% landsmanna búa í þessum
stjórnsýslueiningum.
Nú eru 72 sveitarfélög í landinu og
hefur þeim fækkað um sjö á um það
bil áratug. Áður hafði þeim fækkað
hröðum skrefum, eins og sést á með-
fylgjandi töflum, bæði í sérstöku átaki
og með frjálsum samningum. Botninn
datt úr þessari þróun eftir kosning-
arnar 2006 og lítið hefur verið að
frétta síðan. Nokkur myndarleg sveit-
arfélög hafa yfirtekið litlar og ósjálf-
bærar einingar. Ýmsar hugmyndir
hafa komið upp um stórar sameining-
ar en þær hafa flestar koðnað niður
vegna andstöðu, stundum aðeins eins
sveitarfélags í heilu héraði.
Viðræður á tveimur stöðum
Formlegar viðræður um samein-
ingu Fljótsdalshéraðs, Djúpavogs-
hrepps, Seyðisfjarðarkaupstaðar og
Borgarfjarðarhrepps á Austurlandi
hafa staðið um tíma og hefur verið
stefnt að kosningum fyrir lok ársins. Í
þessari viku var tilkynnt að Þing-
eyjarsveit og Skútustaðahreppur
hefðu ákveðið að hefja sameiningar-
vinnu. Stefnt er að lokum viðræðna
fyrir lok næsta árs og að þá verði mál-
ið lagt fyrir íbúa. Miðað er við að sam-
eining, ef samþykkt verður, taki gildi
við sveitarstjórnarkosningar vorið
2022.
Verði af báðum þessum sameining-
um fækkar sveitarfélögum landsins
um fjögur.
Ljóst er af tilkynningu sveitarfélag-
anna í Þingeyjarsýslu að stefna
stjórnvalda um fækkun og stækkun
sveitarfélaga á þátt í að ákveðið var að
fara í viðræður nú. Þau vilja vera á
undan straumnum.
Stefna stjórnvalda grundvallast á
skýrslu verkefnishóps um stöðu og
framtíð sveitarfélaga sem gefin var út
á árinu 2017. Þar var lagt til að lág-
marksstærð sveitarfélaga miðaðist
við 1.000 íbúa frá ársbyrjun 2026, þó
þannig að lágmarksfjöldinn hækkaði á
biðtímanum, fyrst í 250 íbúa og síðan
500. Lágmarkið er nú 50 íbúar.
Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu-
og sveitarstjórnarráðherra, hefur gert
þessar tillögur að sinni stefnu.
Verði stefnan lögfest mun sveitar-
félögunum fækka um 39 eða rúman
helming, úr 72 niður í 33. Í þessum 39
sveitarfélögum búa aðeins um 4,7%
íbúa landsins.
Lögþvingun ólýðræðisleg
Vitað er að andstaða er við lög-
þvingaða sameiningu, sérstaklega hjá
litlum en fjárhagslega öflugum
sveitarfélögum sem leitt hafa hjá sér
allar sameiningar til þessa. Kom það
meðal annars fram í athugasemdum
við grænbók ráðuneytisins, umræðu-
skjal um málefni sveitarstjórnarstigs-
ins, sem kynnt var í samráðsgátt
stjórnvalda.
Dæmi um sveitarstjórnir sem gerðu
athugasemdir við lögþvingun eru
Grýtubakkahreppur og Hvalfjarðar-
sveit. Sveitarstjórn Grýtubakka-
hrepps lagði meðal annars áherslu á
lýðræðislegan rétt íbúa og að fráleitt
væri að íbúatalan ein réði þróun sveit-
arfélaga. Í umsögn Hvalfjarðarsveitar
er sagt að sjálfbærni sveitarfélags sé
mun mikilvægari þáttur en lágmarks-
fjöldi sem grunnur að styrk. Ólýð-
ræðislegt sé að ætla að þvinga sveitar-
félag til sameiningar gegn vilja íbúa
þess.
Hvatinn að efla svæðið
Þótt stefna stjórnvalda um lög-
þvingun sé sögð hvati að viðræðum
Skútustaðahrepps og Þingeyjarsveit-
ar segir Arnór Benónýsson, oddviti
síðarnefnda sveitarfélagsins, að aðal-
hvatinn sé að efla svæðið. Í því felist
sóknarfæri meðal annars í nýjungum í
atvinnulífi, sérstöðu svæðisins og öfl-
ugri stjórnsýslu. Hann tekur fram að
bæði sveitarfélögin standi vel fjár-
hagslega og það reki þau ekki til sam-
einingar.
„Fyrst og fremst er þetta íbúasam-
ráð. Fólkið ræðir saman um tækifæri
og ógnanir, í hvernig samfélagi það vill
búa og hverjir eru möguleikar svæð-
isins,“ segir Arnór.
Stefnir í meira en helmingsfækkun
 Verði stefna ráðherra um hækkun lágmarksfjölda íbúa sveitarfélaga lögfest mun sveitarfélögum
fækka um 39 og eftir verða 33  Lögþvingun mætir andstöðu fjárhagslega vel stæðra sveitarfélaga
Ferðaþjónusta Þingeyjarsveit og
Mývatnssveit eiga margt sameig-
inlegt, bæði atvinnu og menningu.
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. JÚNÍ 2019
Sigtryggur Sigtryggsson
sisi@mbl.is
Stefnt er að því að kveikja ljósin á
nýja innsiglingarvitanum við Sæ-
braut föstudaginn 21. júní kl. 12.00.
Þess má geta að þennan dag verða
sumarsólstöður og því er þetta
bjartasti dagur árins. Nýi vitinn er
með birtuskynjara þannig að hann
byrjar ekki að lýsa fyrr en fer að
dimma. Sama kerfi er notað varð-
andi götulýsinguna í Reykjavík.
Starfsmenn Faxaflóahafna og
siglingasviðs Vegagerðar setja raf-
magn á nýja vitann við Sæbraut. Á
sama tíma verður rafmagnið tekið
af vitanum í turni Sjómannaskólans.
Eins og fram hefur komið í fréttum
hafa turnbyggingar við Höfðatorg
skyggt á aðra siglingaleiðina inn
Sundin og þar grillti í vitann á milli
bygginga eftir því hvar skip voru
stödd. Sjófarendur voru varaðir við
þessu ástandi þegar þetta kom í ljós
en ekki var hægt að slökkva á vita-
ljósinu í Sjómannaskólanum fyrr en
nýr viti er kominn í gagnið.
Nýi vitinn við Sæbraut verður
með ljósmerki fyrir tvær siglinga-
leiðir, þær sömu og vitinn í Sjó-
mannaskólanum sýndi áður.
Þessar siglingaleiðir eru um Eng-
eyjarsund að Gömlu höfninni og
siglingaleið austan Engeyjar að inn-
siglingu Sundahafnar. Í vitanum
verður jafnlengdarljós. Hann mun
blikka hvítum, rauðum og grænum
ljósgeislum á fjögurra sekúndna
fresti.
Í orðabanka Íslenskrar mál-
stöðvar er siglingarökkur skilgreint
með eftirfarandi hætti: „Tímabil
fyrir sólarupprás og eftir sólarlag;
hefst (að morgni) og lýkur (að
kvöldi) þegar sól er 12° undir sjón-
baug [enska] nautical twilight.“
Nýi vitinn er samstarfsverkefni
Reykjavíkurborgar og Faxaflóa-
hafna. Reiknað er með að þessi stað-
ur við Sæbraut verði fjölsóttur, líkt
og listaverkið Sólfarið er í dag. Sól-
farið, verk Jóns Gunnars Árna-
sonar, hefur lengi fangað athygli
ferðamanna og er einn mest sótti
viðkomustaður í borginni.
Kveikt á vitanum á
bjartasta degi ársins
Morgunblaðið/Ómar
Sæbraut Nýi vitinn mun leiðbeina
skipum til hafnar í Reykjavík.
FORNUBÚÐUM 12, 220 HAFNARFJÖRÐUR | S: 555 0800 | SIGN@SIGN.IS
Margir möguleikar koma til skoðunar þegar minni sveitarfélögin þurfa að
ákveða hvert þau eigi að halla sér, verði lágmarksfjöldi íbúa ákveðinn með
lögum. Svalbarðsstrandarhreppur í Eyjafirði er dæmi um það. Sveitar-
félagið á í samvinnu við önnur sveitarfélög við Eyjafjörð, utan stóru bæjar-
félaganna, en íbúarnir sækja mikla þjónustu til Akureyrar.
Björg Erlingsdóttir sveitarstjóri segir að oft sé rætt óformlega um ýmsa
sameiningarmöguleika á fundum þar sem fulltrúar í sveitarstjórnum hitt-
ast. Svalbarðsstrandarhreppur liggur á milli Grýtubakkahrepps og Eyja-
fjarðarsveitar og er kominn í gott vegasamband við Þingeyjarsveit með
Vaðlaheiðargöngum. Grýtubakkahreppur er fjárhagslega öflugt sveitar-
félag og vill vera sjálfstæður. Björg telur að íbúarnir á Svalbarðsströnd vilji
alveg eins sameinast Akureyri eins og minni sveitarfélögunum, en tekur
fram að engar ákvarðanir hafi verið teknar um viðræður.
Hún segir að íbúar leggi mikla áherslu að halda í grunnskóla og leikskóla.
Þeir séu hjarta hvers samfélags. Þar hittist fólkið gjarnan í tengslum við
skólastarfið og viðburði.
Hvernig á að sameinast?
ÁKVARÐANIR BÍÐA