Morgunblaðið - 10.08.2019, Blaðsíða 35

MINNINGAR 35
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 2019
stein og öllu sem hann fjallaði
um gerði hann góð og eftirminni-
leg skil.
Kynni okkur hófust þegar við
komum bæði inn í óformlegan
gönguklúbb nokkurra kunningja
sem kölluðu sig „Labb-rabb“.
Hópurinn hittist reglulega á
léttum gönguferðum um bæinn
og settist að þeim loknum að
veitingum á nálægu kaffihúsi
þar sem mál voru brotin til
mergjar, fjallað um listir og
menningu, pólitík og hvaðeina.
Þegar fram í sótti var heitinu
breytt í „Skref fyrir skref“ enda
voru göngutúrarnir þá orðnir
aukaatriði en þess meira lagt
upp úr upplífgandi samræðum.
Seinna varð til annar fé-
lagsskapur sem við tilheyrðum
líka. Það var „desemberhópur-
inn“ svokallaði sem frá 1999 hef-
ur komið saman á heimili vina
okkar, Baldurs og Möggu. Þrátt
fyrir fráfall Baldurs 2013 héldu
vinirnir áfram að hittast í hans
minningu og vináttuböndin
styrktust enn frekar. Frey-
steinn lét sig aldrei vanta meðan
heilsa hans leyfði. Hann var
hrókur alls fagnaðar í þessum
félagsskap og góðs nutum við
alltaf af nærveru hans.
En öllu er afmörkuð stund.
Nú hefur á verið stemmd að ósi,
þaðan sem vinur okkar ýtir frá
landi út á eilífðarsæinn. Við hin
horfum á eftir honum í anda,
minnumst góðra stunda þegar
glatt var á hjalla og andinn fór á
flug. Megi þýðvindar hlýrra
hugsana og þakklætis okkar
greiða hans för.
Fyrir hönd „desember-
hópsins“,
Ólína Kjerúlf
Þorvarðardóttir.
Freysteinn Jóhannsson hefur
lagt frá sér pennann. Við það
hefur blaðamannastéttin misst
úr sínum röðum einn sinn besta
liðsmann því hann var meistari
hins ritaða orðs. Það kom engin
froða úr penna Freysteins held-
ur heilsteyptur og vel ígrundað-
ur texti; grjótharðar fréttir, um-
fjöllun um menningu og listir og
viðtöl – sem voru hans aðal.
Vegna sinna góðu eiginleika
var hann valinn snemma til
fréttastjórnar því hann var fag-
legur fréttamaður, sanngjarn yf-
irmaður og góður leiðbeinandi.
Hugur hans stóð þó ekki til ver-
aldlegra metorða, hann vildi
bara fá að gera það sem hann
gerði best – að skrifa – og baðst
undan stjórnunarstörfum þótt
hann gripi í þau af og til síðustu
árin af tómri greiðasemi og
tryggð við sinn gamla vinnustað.
Freysteinn var heill í öllu sem
hann tók sér fyrir hendur. Ekki
var til í honum fals eða undir-
ferli, hann fyrirleit allt slíkt.
Hann fór ekki í manngreinarálit.
Eitt sinn, þegar hann var frétta-
stjóri menningar- og lista, tók
hann í hnakkadrambið á þekkt-
um listamanni og bókstaflega
henti honum út úr Morgunblaðs-
húsinu fyrir að hafa verið dóna-
legur við samstarfskonu. Hann
var hreinskilinn með afbrigðum,
jafnvel svo sumum þótti nóg um,
og hann lá ekki á skoðunum
sínum. Hann gat reytt af sér
brandara og lagði iðulega tölu-
verða vinnu í að undirbúa góða
hrekki. Stundum heppnuðust
þeir fullkomlega og þá tók hann
bakföll og hló rosalega. Aðrir
hrekkir náðu ekki út af teikni-
borðinu en það spillti ekki
gleðinni því hann gat skemmt
sér lengi við tilhugsunina um
hugsanleg viðbrögð þess sem
átti að hrekkja.
Í eðli sínu var hann þó enginn
galgopi. Hann hafði sterka rétt-
lætiskennd, var ósérhlífinn en
mjúkur og djúpt hugsandi. Hin
einlægu og myndrænu ljóð hans
bera vitni um það. Hann elskaði
bókmenntir, ljóðlist, tónlist,
hann mátti ekkert aumt sjá án
þess að bregðast við. Hann elsk-
aði fjölskyldu sína, afaljósin,
starfið sitt og hesta. En mest af
öllu elskaði hann elsku Gústu
sem var hans sól, tungl og
stjörnur. Fyrir hana lifði hann
og í hennar örmum dó hann.
Lífsbók Freysteins er ekki
fullskrifuð þó að hann sé búinn
að skila sínu framlagi. Ástvinir
hans og samferðafólk munu
halda áfram að bæta í hana köfl-
um með því að tala um hann,
læra af honum, velta fyrir sér
hvernig hann hefði brugðist við
aðstæðum, því hans stóra nær-
vera lifir enn góðu lífi í sál þeirra
er hann þekktu. Við Gústa eig-
um eftir að skrifa nokkra kafla
saman. Þá verður Freysteinn
með okkur og það verður gaman.
Ég ætla því ekki að kveðja
minn kæra vin og lærimeistara
hinstu kveðju, hann er ekki horf-
inn mér. Hann er bara staddur í
öðrum kafla í lífsbókinni. Ég get
alltaf flett í henni og hitt hann í
einhverjum kafla sem hann
skrifaði sjálfur – því það eru
bestu kaflarnir.
Guðlaug Sigrún
Sigurðardóttir (Lauga).
Góður drengur og kær vinur
er kvaddur, endalausar myndir
og minningar. Samstarf í áratugi
sem aldrei bar skugga á. Frey-
steinn í essinu sínu á stórum
fréttadögum, sveifla á okkar
manni. Flinkur blaðamaður og
sterkur hlekkur í ótrúlega sam-
hentum hópi á miklum vel-
mektarárum Morgunblaðsins. Á
heimavelli á lendum íslensk-
unnar. Lifandi í hverju sem hann
tók sér fyrir hendur.
Endalaust spjall að loknum
vinnudegi, stundum skeggrætt
um blaðsins gagn og nauðsynjar,
stundum skrafað um allt og ekk-
ert. Bakföll af hlátri yfir góðri
sögu, ekki verra ef koníak var í
glasi. Gustmikill ef því var að
skipta, raungóður og mjúkur ef
verkefni æxluðust þannig. Elsk-
aði lífið, sem úthlutaði honum þó
óendanlega mörgum brekkum.
Síðustu ár erfið og gott að eiga
klettinn Gústu þá að bakhjarli.
Við leiðarlok er þakkað fyrir
samfylgd, samvinnu og vináttu.
Blessuð sé minning Freysteins
Jóhannssonar.
Ágúst Ingi Jónsson,
Sigtr. Sigtryggsson.
Freysteinn Jóhannsson var
blaðamaður fram í fingurgóma.
Mín fyrstu kynni af honum voru
snemma á níunda áratugnum.
Ég var að stíga mín fyrstu skref
í blaðamennsku og hann var í
öflugu liði fréttastjóra á
Morgunblaðinu. Ég átti að vinna
frétt upp úr fréttatilkynningu og
var sendur öfugur til baka með
afraksturinn með þeim orðum að
ég skyldi ekki koma aftur fyrr en
ég hefði fundið almennilega
fyrirsögn á skrifin.
Freysteinn var mikill á velli,
kraftmikill og með sterka rödd.
Hann var fljótur að sjá í gegnum
froðu og snakk og komast að
kjarna málsins og vildi að blaða-
menn hans gerðu slíkt hið sama.
Hann lá ekki á skoðunum sínum
og sagði bæði kost og löst. Betra
uppeldi gat reynslulaus glanni í
blaðamennsku ekki fengið.
Morgunblaðið veður ekki inn
á skítugum skónum, sagði hann
einhvern tímann og þagði
augnablik áður en hann bætti
við: Við förum fyrst úr skónum
og síðan förum við inn.
Þessi orð eru í raun kjarni
þeirrar blaðamennsku sem hann
vildi að stunduð væri. Morgun-
blaðið kynni sig og færi ekki
fram með yfirgangi og látum, en
héldi hins vegar áfram að knýja
á um svör þar til þau væru
fengin.
Og svörin vildi hann fá, hvort
sem hann var sjálfur á höttum
eftir fréttinni eða var í hlutverki
fréttastjóra. „Það er einn mikil-
vægasti eiginleiki blaðamanns
að vera úrræðagóður og missa
aldrei sjónar á fréttinni. Reyna
alveg í drep,“ sagði hann í við-
talsbókinni Í hörðum slag.
En Freysteinn var ekki bara
fréttahaukur. Hann var slyngur
á öllum sviðum blaðamennsk-
unnar eins og kom berlega í ljós
þegar hann lét af fréttastjórn og
tók til við skrif á ný.
Þá varð helgarútgáfa blaðsins
hans vettvangur og skrifaði
hann mörg frábær viðtöl. Hann
átti auðvelt með að nálgast við-
mælendur sína og þeir voru fúsir
til að opna sig fyrir honum.
Freysteinn hafði snemma til-
einkað sér hraðritun. Honum
fannst lítið til upptökutækn-
innar koma og skrifaði allt hjá
sér. Þegar viðtalinu var lokið
varð að hafa hraðar hendur við
að skrifa glósurnar upp. Sú gáfa
að geta þetta er ekki öllum gefin
og ráðgáta þeim, sem ekki hafa
hana.
Það voru forréttindi að fá að
vinna með og kynnast Frey-
steini. Hann kann að hafa virst
hrjúfur við fyrstu viðkynningu,
en undir yfirborðinu leyndist
einstakt ljúfmenni. Hann kunni
vel að meta góðar sögur og hafði
ekki síður gaman af að segja frá.
Ef sagan var sérstaklega góð
kom skelmislegur kímniglampi í
augun á honum og breitt bros
birtist í skegginu.
Freysteinn og Morgunblaðið
áttu samleið í fjóra farsæla ára-
tugi. Hann var einn af mörgum
sem settu mark sitt á blaðið á
þessum tíma og stuðluðu að
vexti þess og viðgangi. Sam-
starfsmenn Freysteins og fé-
lagar á Morgunblaðinu minnast
hans með söknuði og hlýju og
senda fjölskyldu hans innilegar
samúðarkveðjur.
Karl Blöndal
aðstoðarritstjóri.
Einn minn kærasti vinur í
áratugi er fallinn frá, Freysteinn
Jóhannsson, fyrrverandi frétta-
stjóri á Morgunblaðinu. Margir
myndu segja að Freysteinn hafi
dáið langt um aldur fram og
dauði hans hafi því verið ótíma-
bær. Ég er ekki í þeim hópi,
enda veit ég að síðustu æviár
vinar míns voru honum erfið og
raunar mikil þrautaganga,
vegna mikilla og nánast síendur-
tekinna heilsuáfalla. Ég trúi því
að vinur minn hafi verið hvíld-
inni feginn.
Okkar kynni hófust 1. apríl
1984, daginn sem ég hóf störf á
Morgunblaðinu. Styrmir Gunn-
arsson ritstjóri fylgdi mér inn á
fréttafund, sem Freysteinn,
vakthafandi fréttastjóri, stýrði.
Styrmir kynnti mig og sagði að
ég væri nýr liðsauki á innlendu
fréttadeildinni. Blaðamenn
Morgunblaðsins ættu þó að
þekkja upphafsstafi mína, AB,
sem ósjaldan hefðu birst undir
forsíðufréttum Tímans. Þar með
hvarf Styrmir a braut, en frétta-
stjórinn Freysteinn bauð mig
hjartanlega velkomna til starfa.
Mér fannst hann gera það af
hlýju og einlægni og frá þeirri
stundu þótti mér vænt um hann.
Við urðum fljótt vinir og aldrei
bar skugga á þá vináttu. Ekki
þann rúma aldarfjórðung sem
við unnum saman og ekki þau tíu
ár sem liðin eru frá því að Frey-
steinn hætti á Morgunblaðinu.
Einn blaðamaður sem þá
starfaði á Mogga hafði ekki
sömu sýn á liðsaukann og rit-
stjórinn og fréttastjórinn, því
hann sagði einfaldlega: „Ég ætla
rétt að vona að þetta hafi verið
aprílgabb ritstjórans!“ Þessi orð
blaðamannsins vöktu hlátur ein-
hverra blaðamannanna, en
Freysteinn þaggaði snöfur-
mannlega niður í þeim. Enginn
leit á mig sem aprílgabb eftir
þennan fund.
Þetta var upphafið að sam-
vinnu og vináttu okkar Frey-
steins. Hann var augljóslega
alltaf í hlutverki mentorsins og
ég fróðleiksfúsi nemandinn
hans.
Freysteinn var afburða blaða-
maður, víðlesinn, skrifaði lit-
ríkan og frábæran texta og alltaf
tilbúinn að leiðbeina okkur sem
reynsluminni vorum á uppbyggi-
legan hátt. Hann kunni að gagn-
rýna án þess að særa og þegar
hann taldi að við, undirmenn
hans, hefðum gert vel, jafnvel
frábærlega, þá lá hann ekki
heldur á þeirri skoðun. Oft hugs-
aði ég, eftir að ég var komin í
fréttastjórastöðu á blaðinu, hví-
lík fyrirmynd hann væri og
hversu langt ég ætti í land að
geta stýrt mínu liði eins og hann
gerði, hvort sem var á menning-
ardeild, innlendri fréttadeild eða
viðskiptafréttadeild Morgun-
blaðsins. En alltaf mátti ég í
ofangreindum störfum leita í
smiðju til hans og kom aldrei að
tómum kofunum.
Freysteinn fékk að kynnast
ómældum erfiðleikum og sorg
þegar Siddý heitin, fyrri eigin-
kona hans, greindist með MND-
sjúkdóminn, sem eftir áralanga
baráttu þeirra beggja dró hana
til dauða árið 1993.
Því var það okkur vinum hans
og félögum á Mogga mikið gleði-
efni þegar hann fann hamingj-
una á ný, með henni elsku Gústu
sinni, og gamalkunni glettnis-
glampinn varð aftur reglulegur
fylgifiskur augna hans.
Mér hlotnaðist sá heiður að fá
að vera í gullfallegu, fámennu,
hjartnæmu og ógleymanlegu
brúðkaupi þeirra Freysteins og
Gústu árið 1996.
Þau voru ekki bara einstak-
lega fallega ástfangin, heldur
svo miklir félagar og vinir, að ég
hugsaði oft þvílík gæfa það væri
að þau skyldu finna hvort annað.
Gústa hefur undanfarin ár
verið klettur Freysteins í hafinu,
enda dó hann í örmum hennar og
ég veit að hvergi annars staðar
hefur hann viljað fá hinstu hvíld-
ina.
Elsku Gústa og fjölskylda. Ég
bið góðan guð að styrkja ykkur í
því sorgarferli sem þið nú gang-
ið í gegnum. Geymið alltaf í
minningunni allar gleðistundirn-
ar frá þeim árum sem allt lék í
lyndi. Það mun ég gera og mun
rifja upp þau óteljandi skipti
sem Freysteinn með sínum
leiftrandi gáfum og óborganlega
húmor kom mér til að hlæja. Ég
verð alltaf þakklát fyrir meira en
35 ára vináttu Freysteins.
Agnes Bragadóttir.
Á síðustu áratugum 20. aldar-
innar varð til á ritstjórn
Morgunblaðsins mjög öflugur og
samstæður hópur ungs fólks,
sem smátt og smátt varð burðar-
ásinn í útgáfu blaðsins. Eitt sinn
komum við Haraldur Sveinsson,
framkvæmdastjóri blaðsins og
einn af helztu eigendum Ár-
vakurs hf. á þeim tíma, fram
saman í útvarpsþætti, sem
sennilega hefur tengzt einhverju
afmæli blaðsins.
Haraldur var spurður hver
væri lykillinn að velgengni
Morgunblaðsins á þeim tíma og
svar hans var: Að ná í gott fólk.
Freysteinn Jóhannsson, sem
nú er látinn, var einn af því góða
fólki sem á þeim tíma kom við
sögu Morgunblaðsins. Hann hóf
starf sem blaðamaður en varð
síðar einn af stjórnendum á
ritstjórninni. Hann var fjöl-
hæfur starfsmaður og jafnvígur
á mörgum sviðum blaða-
mennsku.
Eitt af þeim sviðum blaða-
mennskunnar sem hentuðu ekki
öllum var umfjöllun um menn-
ingarmál. Það viðmót sem skáld
og rithöfundar, listmálarar og
tónlistarmenn fengu á ritstjórn-
inni skipti miklu máli fyrir blaðið
sjálft. Freysteinn hafði ríkan
skilning á þeim málefnum sem
að þessum hópum sneru.
Sumarið 1978 er mér eftir-
minnilegt frá þeim árum vegna
þess að þá urðu ákveðin þátta-
skil í starfsemi ritstjórnar
Morgunblaðsins. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði beðið mikið af-
hroð í tvennum kosningum þá
um vorið og sumarið. Fyrst hafði
flokkurinn tapað meirihluta sín-
um í borgarstjórn Reykjavíkur,
svo fékk hann eina verstu út-
komu sögu sinnar í þingkosning-
um nokkrum vikum síðar.
Okkur Matthíasi Johannessen
varð ljóst að þeir tímar væru
liðnir að Morgunblaðið setti á
sig silkihanzka í umfjöllun um
Sjálfstæðisflokkinn. Ég átti
samtal við Geir Hallgrímsson,
sem þá var bæði formaður Sjálf-
stæðisflokksins og formaður út-
gáfustjórnar Morgunblaðsins,
og lýsti fyrir honum þeim
sjónarmiðum okkar að nú væri
kominn tími á að blaðið fjallaði
með sama hætti um Sjálfstæðis-
flokkinn og aðra flokka. Geir
kvaðst vera sammála þeim
sjónarmiðum.
Eftir það samtal má segja að
þúsund blóm hafi blómstrað á
síðum Morgunblaðsins það sum-
ar í umfjöllun um þær breyting-
ar sem þá voru að verða í pólitík-
inni.
Hópi hæfileikamikilla blaða-
manna – og Freysteinn var einn
af þeim – voru nánast gefnar
frjálsar hendur í umfjöllun um
breytta stöðu í umfjöllun um
stjórnmálaflokkana og þar með
Sjálfstæðisflokkinn líka. Sumar
þeirra fréttaskýringa voru eins
konar hópvinna þeirra tveggja
og þriggja saman. Það var eins
og blaðið hefði fengið nýtt líf og
svo opin og frjáls umfjöllun um
Sjálfstæðisflokkinn mæltist vel
fyrir meðal lesenda blaðsins. Og
það sem skipti ekki minna máli
var að hæfileikar blaðamann-
anna nutu sín til hins ýtrasta.
Einn af beztu kostum Frey-
steins Jóhannssonar sem sam-
starfsmanns á Morgunblaði
þeirra ára var að hann sagði rit-
stjórum blaðsins alltaf hug sinn
allan, og var reyndar ekki einn
um það. Það opna samfélag sem
varð til á Morgunblaðinu náði
inn á síður blaðsins.
Samstarfskonu minni á
Morgunblaðinu til margra ára,
Jónu Ágústu, eiginkonu Frey-
steins, votta ég samúð mína.
Styrmir Gunnarsson.
Stjórnmálaskrif voru sérgrein Freysteins á fyrri hluta blaðamannaferils hans. Hér ræðir hann við stjórnmálamennina Steingrím
Hermannsson, Benedikt Gröndal og Tómas Árnason. Líklegt má telja að viðtalið tengist stjórnarmyndunarviðræðum.