Umhverfistölur - 15.01.1997, Page 12

10
Umhverfistölur
Útstreymi lofttegunda
Utstreymi sem veldur súru regni
Brennisteinstvíoxíð og köfnunarefnisoxíð sem streyma út í
andrúmsloftið breytast í sýrur og geta gert jarðveg og vötn
súr þegar þau falla aftur til jarðar. Útstreymi ammoníaks
leiðir sömuleiðis til súrnunar og auk þess leiða köfnunar-
efnisoxíð og ammoníak til ofauðgunar í jarðvegi og vötnum.
Útstreymi ammoníaks verður aðallega við notkun húsdýra-
áburðar, en kemur einnig frá iðnaðarframleiðslu.
Brennsla jarðefnaeldneytis, svo sem kola, gasolíu og
svartolíu, veldur einkum útstreymi brennisteinstvíoxíðs.
Útstreymi vegna þessa er sérlega mikið í Mið- og Austur
Evrópu. Með sérstökum sáttmála sem undirritaður var í Genf
og tók gildi 1983, hafa um 20 ríki skuldbundið sig til að
minnka útstreymi brennisteintvíoxíðs um a.m.k. 30% á tíma-
bilinu 1980-1993. I flestum löndum hefur útstreymi brenni-
steinstvíoxíðs minnkað hin síðari ár en á Islandi hefur það
aukist lítillega vegna aukins útstreymis frá fiskiskipum.
Útstreymi köfnunarefnisoxíða stafar aðallega af brennslu
jarðefnaeldsneytis og í flestum löndum eru ökutæki á vegum
mesti mengunarvaldurinn. I mörgum löndum hefur fjölgun
bíla vegið upp á móti ýmsum aðgerðum til þess að draga úr
útstrey mi köfnunarefnisoxíða. A Islandi eru það ekki ökutæki
heldur fiskiskip sem eru mesti mengunarvaldur hvað þetta
áhrærir. Hefur hlutur þeirra aukist mjög hin síðari ár eða úr
13 þús. tonnum árið 1987 í 19 þús. tonn árið 1994 sem er
80,5% af heildarútstreymi köfnunarefnisoxíða það ár.
Útstreymi frá ökutækjum á Islandi hefur minnkað lítillega
hin allra síðustu ár og má væntanlega rekja það til hlutfalls-
legrar fjölgunar bíla með hvarfakúta. I meðfylgjandi töflu
kemurfram að útstreymi köfnunarefnisoxíða mælt íkgáíbúa
er mest á Islandi. Er það eingöngu vegna fiskiskipaflotans
sem er hlutfallslega mjög stór þegar tekið er tillit til íbúafjölda.
Öll fiskiskip eru meðtalin, einnig þau sem fiska á fjarlægum
miðum.
Loftmengun á íslandi er lítil en vel er fylgst með þróuninni
með auknum mælingum hin síðari ár. Útstreymi brennisteins-
tvíoxíðs er lítið, aðeins um 8 þús. tonn á ári. Að auki er út-
streymi brennisteinsvetnis frá jarðhitasvæðum áætlað um 7
þús. tonn. Það myndast bæði náttúrlega og af mannavöldum.
Útstreymi af brennisteinstvíoxíði (SOJ
SO, 1.000 tonn SO, S021.000 tonn SO,
1980 1990 kg á íbúa 1990 1980 1990 kg á fbúa 1990
ísland 41 9 8 34 2> Lettland 112 78 29
Danmörk 448 158 30 2) Litáen 286 200 54
Finnland 584 139 28 " Lúxemborg 24 16 42
Noregur 141 36 8 2> Moldavía 150 106 24
Svfþjóð 507 101 1221 Pólland 4100 2725 71
Albanía 50 50 15 Portúgal 266 284 29
Austurríki 397 71 9 21 Rúmenía 1800 1504 65
Belgía 181 94 9 " Rússland (allt) 7161 4460 30
Bosnía-Hersegóvína 128 144 32 Hvíta-Rússland 740 596 58
Bretland 4903 3188 55 21 Slóvakía 700 539 101
Búlgaría 2050 2020 225 Slóvenía 235 195 100
Eistland 162 114 71 Spánn 3319 2316 59
Frakkland 3348 1221 21 ” Sviss 126 58 8
Grikkland 400 510 51 Tékkland 2257 1876 182
Holland 489 164 112) Úkraína 3850 2782 54
Irland 222 187 51 Ungverjaland 1633 827 80
Ítalía 3211 1682 29 Austur-Þýskaland 4350 4800 298
(Fyrrum) Júgóslavía,3) 1304 1478 45 Vestur-Þýskaland 3300 1000 16
Króatía 150 160 34
11 1992.
21 1993.
3) Samtala fyrir allt svæðið sem fyrrum Júgóslavía náði yfir.
4) Útstreymi H2S frá jarðhita er ekki meðtalið.
Heimild: Environmental Data, OECD 1995; Miljö i Europa, SCB 1995; Hollustuvernd ríkisins.