Skessuhorn - 26.10.2016, Blaðsíða 26

MIÐVIKUDAGUR 26. OKTÓBER 201626
„Ég held að við séum innan við tíu
sem höfum lífræna vottun,“ segir
Sigurður Jakobsson bóndi á Varma-
læk í Bæjarsveit í Borgarfirði í sam-
tali við Skessuhorn. Sauðfjárbúið á
Varmalæk er eitt fárra slíkra á land-
inu sem hefur lífræna vottun og hef-
ur haft undanfarin þrjú ár. „Hér var
byrjað á þessu fyrir nokkrum árum
þegar bæði ríkið og Bændasamtök-
in hvöttu bændur til að fara út í líf-
ræna framleiðslu. Hærra verð fyrir
kjötið var síðan gulrótin sem varð til
þess að maður byrjaði á þessu,“ segir
Sigurður. Sú varð raunin fyrsta árið
en síðan þá segir Sigurður að verðið
hafi verið sveiflukennt. „Fyrst feng-
um við 20 prósent hærra verð fyrir
kjötið en síðan lækkaði það niður í
fimm prósent og þurrkaðist alveg út
í fyrra, þegar við fengum bara sama
afurðaverð og aðrir bændur. En
þetta er heldur að tosast upp núna
þegar við fáum tíu prósent ofan á
verðið,“ útskýrir hann. „Þetta er dá-
lítið skrítinn bissness, miklar sveifl-
ur og maður veit ekki alveg hvernig
þetta kemur til með að þróast. Kjöt-
markaðurinn allur er raunar óút-
reiknanlegur, mikil samkeppni við
aðrar kjöttegundir og mikil fram-
leiðsla á lambakjöti umfram innan-
landsþarfir. Markaðslögmálið segir
manni að það þýði að verðið komi
ekki til með að hækka mikið, eins
og kom í ljós í haust þegar afurða-
verð til bænda meira að segja lækk-
aði,“ segir Sigurður. „Breytt stefna
nú í haust, 10 prósent yfirborgun
á lífrænt vottað, gerir það reyndar
að verkum að við fáum næstum því
sama verð og í fyrra á meðan aðrir
bændur sitja upp með 10 til 12 pró-
senta lækkun. Það er ekki glæsileg
staða hjá þessari stétt,“ segir Sig-
urður.
70 ár aftur í tímann
Til að hefja framleiðslu á lífrænu
lambakjöti þarf fyrst að gera samn-
ing við vottunarstofu og síðan fer
í hönd tveggja ára aðlögunartími.
„Þá er í raun verið að fara 70 ár aft-
ur í tímann og hætt að bera tilbú-
inn áburð á túnin, það er ekki lengra
síðan áburðargjöf varð almenn með-
al íslenskra bænda. Að sleppa áburð-
argjöfinni er svona stærsti þáttur-
inn í þessu,“ segir Sigurður en bæt-
ir því við að hann hafi nægilega
stór tún til að fóðra þær 200 kind-
ur sem búið á Varmalæk telur. En
auk þess að sleppa tilbúnum áburði
þá er lyfjagjöf einnig aðeins leyfileg
í neyðartilvikum á lífrænum búum.
„Það má gefa skepnunum lyf til að
bjarga þeim frá dauða eða einhverj-
um hörmungum. Hins vegar er ekki
mikið um að lyf séu notuð að óþörfu
í íslenskum landbúnaði, þannig að
það eru í sjálfu sér engir sérstak-
ir annmarkar,“ segir Sigurður. Síð-
an koma til aðrir þættir, til dæmis
er sagt til um það í reglugerðinni að
kindurnar skuli liggja á föstu und-
irlagi en ekki á grindum, fái meira
pláss á húsi en annað fé og geti kom-
ist út þegar veður leyfir. Sigurð-
ur telur þó að ef til vill mætti end-
urskoða reglur um lífræna ræktun.
„Það vantar kannski að taka meira
mið af aðstæðum. Reglugerðirnar
eru mjög strangar og bera þess að-
eins merki að hafa verið teknar inn
erlendis frá án þess að aðlaga þær ís-
lenskum aðstæðum. Eðlilegt er að
menn séu strangir í Evrópu, þar sem
víða eru vandræði með eiturefna-
notkun í landbúnaði og lyfjagjöf er
mikil. Hér á landi notar hinn venju-
legi bóndi hins vegar engin eiturefni
og lítið af lyfjum við sinn búskap,“
segir Sigurður.
Eftirlitið af hinu góða
En jafnvel þó reglunum megi breyta
og bæta þá leggur Sigurður áherslu
á að fara skuli eftir þeim meðan þær
gilda, ætli menn sér á annað borð
að standa í lífrænni ræktun. Regl-
urnar séu tilkomnar til að mæta
kröfum þeirra sem séu tilbúnir að
greiða hærra verð fyrir lífrænt. „Á
meðan einhverjir eru tilbúnir að
borga hærra verð fyrir þessa vöru,
sem hefur þessa sérstöðu, þá er það
hið besta mál og framleiðandanum
kemur ekkert við af hverju hann vill
borga meira. Kannski trúir kaup-
andinn því að þetta sé betri vara og
kannski hefur hann einfaldlega efni
á að borga hærra verð. En ef það
fæst hærra verð fyrir svona fram-
leiðslu, að uppfylltum þessum skil-
yrðum, þá er besta mál að uppfylla
allar þær reglur sem mönnum eru
settar,“ segir hann og bætir því við
að eftirlit sé gott með lífrænt vott-
uðum búum. „Við fáum úttekt einu
sinni á ári, sem við greiðum fyrir,
og svo geta menn átt von á óvænt-
um eftirliti. Það gerðist hjá mér í
vor þegar birtist eftirlitsmaður í
hlaðinu. Það þýðir ekki að taka bara
til þegar maður veit að maður á von
á heimsókn,“ segir Sigurður léttur í
bragði. „En auðvitað er um að gera
að eftirlit sé gott. Menn fá athuga-
semdir ef eitthvað er ekki alveg í lagi
og þá tækifæri til að laga það.“
Lífrænt kjöt frá Varma-
læk á OK Bistro
Aðspurður kveðst hann ekki al-
veg gera sér grein fyrir hvort auk-
in eftirspurn sé eftir lífrænt vott-
uðu lambakjöti. „Sú mýta hefur ver-
ið lífsseig að allt íslenskt lambakjöt
sé svona „næstum því“ lífrænt. Það
er hins vegar ekki vottað sem slíkt.
Til er kúnnahópur sem vill vott-
un og ég held að menn þurfi enn
markvissari markaðssetningu á líf-
rænt vottuðu kjöti,“ segir Sigurður.
„Sláturhúsið á Blönduósi hefur gert
samning við Krónuna um sölu á sér-
merktu lífrænu lambakjöti í versl-
unum sínum. Hilluplássið undir
lífrænt hefur aukist í verslunum á
síðustu árum, þannig að fólk kaup-
ir lífrænt. En hvað varðar lamba-
kjötið er ég ekki viss um að kaup-
andinn sé kominn á bragðið enda
hefur lífrænu lambakjöti ekki ver-
ið haldið sérstakleg að fólki,“ segir
hann. „Hins vegar er veitingastað-
urinn OK Bistro, hér í Borgarnesi,
með lambakjöt frá mér, vottað og
auglýst sem slíkt á matseðli. Þann-
ig að veitingahúsin eru kannski að-
eins að taka við sér,“ bætir hann við.
Hins vegar segir hann að hingað til
hafi ekki verið lögð mikil áhersla á
lífrænt lambakjöt í markaðssetningu
almennt. Markaðsstarf Markaðsráðs
lambakjöts hafi fyrst og fremst mið-
ast að því að skapa íslensku lamba-
kjöti sérstöðu sem heild og þar á
bæ leggi menn áherslu á að selja
massann af kjöti. Aðspurður hvort
hann hafi velt fyrir sér sölu beint frá
býli játar hann því, en telur það ekki
vænlegt. „Það eru óskaplega margir
að berjast á þeim markaði, sérstak-
lega núna í haust. Það er ekki síð-
ur áhættusamt. Það er ekkert mál að
selja vinum og kunningjum tíu, tutt-
ugu skrokka en að finna sér markað
til að selja 300 skrokka er allt annað
dæmi og áhætta að sitja á birgðum
og þurfa kannski að selja á undir-
verði. Þar að auki kostar að eiga lag-
er,“ segir hann.
Stóru möguleikarnir
kannski í Evrópu
„Við sem stöndum í þessu treystum
um þessar mundir svolítið á samn-
inginn við Krónuna. Vonum að slát-
urhúsið geti afsett kjötið þangað og
haldið áfram að borga hærra verð.
En ég held að ef menn ætli að fara
að slást á þessum lífræna markaði þá
byrji undirboðin, eins og mér sýnist
vera á hinum hefðbundna markaði,“
segir hann.
Aðspurður hvort hann mæli með
að bændur láti af venjulegum sauð-
fjárbúskap og fari út í lífrænt svarar
Sigurður: „Ef þeir hafa aðstöðu til
þá er þetta ekkert mál. Hins vegar
getur þetta aldrei orðið bara hug-
sjón. Bændur verða að hafa ein-
hvern ávinning af því að standa í
þessu. Þannig að ég sé ekki að allir
fari út í þetta, ekki nema við finnum
einhvern súper markað erlendis,“
segir Sigurður og bætir því við að
þar liggi ef til vill tækifæri lífrænna
framleiðenda. „Íslenskur markaður
er sérstakur að mörgu leyti. Menn
horfa fyrst og fremst til verðsins
vegna þess að þeir treysta á að fram-
leiðslan sé góð, því íslenskur matur
er almennt góður. Það er nokkurn
veginn hægt að treysta á að íslensk
vara sem keypt er úti í búð sé í lagi,“
segir hann. „Möguleikarnir liggja
því kannski í Evrópu. Þar eru svaka-
legir markaðir fyrir lífrænt vottað
vegna þess að menn treysta ekki
allri „venjulegri“ matvöru lengur
og hvernig hún er framleidd,“ seg-
ir hann.
Ferðamenn borða það
sem þeir þekkja
Stundum hefur verið nefnt að líta
þurfi í auknum mæli til vaxandi fjölda
ferðamanna við sölu á lambakjöti á
innanlandsmarkaði. Sigurður hefur
hins vegar orð á því að vaxandi fjöldi
ferðamanna hafi ekki skilað sér í auk-
inni neyslu á lambakjöti. „Þrátt fyr-
ir fjölgun ferðamanna virðist nú sem
þeir hafi ekki aukið sölu eða neyslu
á lambakjöti neitt verulega, því mið-
ur,“ segir hann. „Túristar borða það
sem þeir þekkja. Hingað til lands
koma ferðamenn frá þjóðum þar sem
er einfaldlega ekki mikil hefð fyrir
því að borða lambakjöt. Þeir eru al-
veg til í að smakka, alveg eins og við
gerum þegar við ferðumst erlend-
is, við smökkum eitthvað lókal af því
það er spennandi og til að geta sagt
frá því. Ef til vill er hægt að vinna ör-
lítið á þarna en ferðamenn eru senni-
lega ekki að fara að gleypa lambakjöt
í alla mata hér. Stóru tækifærin fyr-
ir lífræna lambakjötsframleiðendur
gætu hugsanlega legið í því að kom-
ast á lífræna markaði í Evrópu sem
borga vel,“ segir Sigurður að lokum.
kgk
Bændur verða að hafa einhvern
ávinning af lífrænni framleiðslu
Rætt við Sigurð Jakobsson, bónda á Varmalæk í Borgarfirði
Veitingastaðurinn OK Bistro í Borgarnesi, sem opnaður var fyrr á þessu ári, býður á
matseðli sínum upp á lífrænt vottað lambakjöt frá Varmalæk.
Varmalækur í Borgarfirði.
Sigurður Jakobsson bóndi á Varmalæk.