Skessuhorn - 11.04.2017, Blaðsíða 4

ÞRIÐJUDAGUR 11. APRÍL 20174
Kirkjubraut 54-56 - Akranesi - Sími: 433 5500 - www.skessuhorn.is
Skessuhorn kemur út alla miðvikudaga. Skilafrestur auglýsinga er kl. 14.00 á þriðjudögum.
Auglýsendum er bent á að panta auglýsingapláss tímanlega. Skráningarfrestur smá-
auglýsinga er til 12.00 á þriðjudögum.
Blaðið er gefið út í 3.700 eintökum og selt til áskrifenda og í lausasölu.
Áskriftarverð er 2.835 krónur með vsk. á mánuði. Elli- og örorkulífeyrisþegar greiða
kr. 2.457. Rafræn áskrift kostar 2.226 kr. Rafræn áskrift til elli- og örorkulífeyrisþega er 2.058 kr.
Áskrifendur blaðs fá 50% afslátt af verði rafrænnar áskriftar. Verð í lausasölu er 750 kr.
SKRIFSTOFA BLAÐSINS ER OPIN KL. 9-16 VIRKA DAGA
Útgefandi: Skessuhorn ehf. skessuhorn@skessuhorn.is
Ritstjórn:
Magnús Magnússon, ritstjóri s. 894 8998 magnus@skessuhorn.is
Guðný Ruth Þorfinnsdóttir gudny@skessuhorn.is
Kristján Gauti Karlsson kgauti@skessuhorn.is
Heiðar Lind Hansson hlh@skessuhorn.is
Auglýsingar og dreifing:
Emilía Ottesen emilia@skessuhorn.is
Lísbet Sigurðardóttir lisbet@skessuhorn.is
Umbrot og hönnun:
Tinna Ósk Grímarsdóttir tinna@skessuhorn.is
Bókhald og innheimta:
Guðbjörg Ólafsdóttir bokhald@skessuhorn.is
Prentun: Landsprent ehf.
Oft kemur málsháttur
úr páskaeggi
Áratugahefð er fyrir því að við Íslendingar kaupum og neytum páska-
eggja á hinni helgu hátíð sem í hönd fer. Miðað við fjölda þeirra páska-
eggja sem ég hef séð í verslunum nú þegar kæmi mér ekki á óvart að þau
séu að fjölda til fleiri en tala landsmanna og líklega margfalt það. Út
frá öllum lýðheilsusamlegum viðmiðum vona ég því innilega að ferða-
menn neyti þeirra líka. Sælgætisframleiðendur og kaupmenn gera allt
sem þeirra markaðsþekking býður til að selja fólki sem flest egg. Strax
við inngang stórmarkaða þarf nánast að skáskjóta sér framhjá mannhæð-
arháum stæðum af þessum risavöxnu brúneggjum og sala þeirra hefst um
svipað leyti og jólaútsölunum lýkur. Litlu börnin skilja svo ekkert í því
þegar mæður þeirra og feður leyfa þeim ekki að taka tvö eða þrjú egg
undir hendina á leiðinni inn í búðina. Svo til að auka söluna er nú farið
að blanda ýmsum bragð- og kryddtegundum í súkkulaðið þannig að val-
kvíði fólks verður yfirþyrmandi. Þegar upp er staðið hefur því meðal Ís-
lendingur líklega sporðrennt fimm til tíu eggjum og fengið algjört ógeð
á súkkulaði fram á haust. Okkur neysluþjóðinni eru seld egg sem eru ým-
ist með extra dökku súkkulaði, með lakkrískurli, sjávarsalti, hrís eða pip-
arfylltum reimum. Ýmislegt sem myndi undir öðrum formerkjum flokk-
ast sem eitur og vera stranglega bannað. En þetta má og verða því hjarta-
sjúklingar og þeir sem eru veilir í nýrum eða meltingarvegi að kunna sér
fótum forráð á eigin spýtur.
En þar sem við lifum í frjálsu og fullvalda ríki þar sem sjálfsákvörðun-
arrétturinn er í hávegum, hefur fólk val um að láta freistast af páskeggj-
um eða lifa við góða heilsu fram yfir páska. Það eru hins vegar málshætt-
irnir sem vekja mesta lukku, alla vega hjá fullorðnum. Þessi siður að láta
málshátt í páskaegg hefur að sögn kunnugra tíðkast frá því í seinna stríði.
Hinn spænski rithöfundur Miguel de Cervantes, höfundur bókarinnar
um Don Kíkóta, lýsti málshættinum þannig: „Málsháttur er stutt setning
byggð á langri reynslu.“ Með þeim væru hinir eldri og reyndari að koma
boðskap á framfæri við unga fólkið til að bæta það. Upphaflega til að
gleðja og miðla visku en einhvern veginn hefur þessi siður haldist alla tíð
og börn í dag láta gjarnan eins og þau hafi gaman af málsháttunum, þótt
þeir séu í mörgum tilfellum afar fjarlægir þekkingarsviði þeirra. Margir
af þessum málsháttum eiga til dæmis rætur í bændasamfélagi fyrri tíma
og hefur því nútímafólk, sem ekki mátti fara í sveit eða vinna í fiski til
að læra að meta það að vinna sér inn laun, ekki hugmynd um þýðingu
þeirra. Málshættir geta engu að síður verið skemmtilegir og fræðandi.
Oftast eru þeir svona fullgerð setning sem felur í sér gamla lífsspeki og
almenn sannindi, meginreglu eða lífsviðhorf. Þeir eru svo prentaðir á
litla bréfmiða sem eru ásamt páskaunganum á toppi eggsins það eina sem
er óætt af egginu.
Súkkulaðiverksmiðjurnar hafa hóp fólks í málsháttaframleiðslu allt
árið. Reynt er að hafa þá jákvæða enda væri það hundfúlt að fá neikvæð-
an málshátt í upphafi átsins og jafnvel eru dæmi um að slæmir málshættir
hafi dregið úr matarlist og komið viðkomandi í slæmt skap. Því leggja
Helgi í Góu og hinir súkkulaðidrengirnir áherslu á að hafa málshættina
skemmtilega, uppörvandi og á jákvæðum nótum. Það góða við málshætt-
ina er að þeir eru krydd í tilveruna og efla þekkingu okkar á íslensku máli
sem mér sýnist að eigi í vök að verjast. Íslenskan er blæbrigðarík og eru
málshættir ágæt leið til að minna okkur á þann fjársjóð sem við eigum
með okkar fallega máli sem við eigum að sjálfsögðu að vera stolt af.
Verði okkur að góðu - og gleðilega páska!
Magnús Magnússon.
Leiðari
Ragnheiður Þorgrímsdóttir, bóndi
á Kúludalsá í Hvalfirði, höfð-
aði skaðabótamál gegn Norðuráli
vegna tjóns sem hún telur sig hafa
orðið fyrir vegna mengunar frá ál-
veri fyrirtækisins á Grundartanga.
Vísir greinir frá. Tjónið felst m.a. í
dauða hrossa hennar, sem þurft hef-
ur að fella vegna veikinda sem rak-
in hafa verið til flúormengunar frá
álverinu. Norðurál gerði kröfu um
frávísun málsins af ýmsum ástæðum
og Héraðsdómur Reykjavíkur kvað
upp úrskurð sinn í kröfu fyrirtækis-
ins mánudaginn 3. apríl síðastliðinn.
Var það niðurstaða héraðsdóms að
hafna öllum ástæðum Norðuráls og
mun skaðabótamálið því halda áfram
fyrir dómi.
Lengi hefur verið deilt um meng-
un frá álverinu og mögulegar af-
leiðingar hennar. Síðasta sumar var
í Skessuhorni greint frá skýrslu sem
Jakob Kristinsson og Sigurður Sig-
urðsson dýralæknir unnu að beiðni
atvinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytisins. Í skýrslunni segja Jakob og
Sigurður að veikindi hrossa á Kúlu-
dalsá megi rekja til flúormengun-
ar frá álverinu á Grundartanga. Að
minnsta kosti helmingur hrossanna
á Kúludalsá hefur veikst og rekja
megi veikindin til efnaskiptaröskun-
ar sem kallast equine metabolic syn-
drome (EMS). „Engar rannsóknir
hafa farið fram á tíðni þeirrar efna-
skiptaröskunar í íslenskum hrossum.
Veikindi af hennar völdum virðast
fátíð í erlendum hrossastofnum,“
segja skýrsluhöfundar. Þá segja þeir
enn fremur að eftir að fylgst hafi ver-
ið með fóðrun hrossa á Kúludalsá,
hagagöngu, holdafari og einkennum
sjúkdómsins telji þeir nánast útilok-
að að rekja megi veikindi hrossana
til offóðrunar eða rangrar meðferð-
ar, en það eru taldir helstu áhættu-
þættir EMS. „Þegar tekið er mið af
styrk flúoríðs í beinum hrossa, sem
felld hafa verið, er enginn vafi á að
flúormengun á bænum er umtals-
verð. Er styrkur hans í beinum um
fjórfalt hærri en á svæðum þar sem
ekki gætir flúormengunar af völdum
eldvirkni eða iðjuvera. Að öllu sam-
anlögðu telja skýrsluhöfundar líklegt
að veikindi hrossanna á Kúludalsá
megi rekja til flúormengunar.
Niðurstöðu skýrslunnar hefur
meðal annars verið mótmælt af Mat-
vælastofnun. Stofnunin er sammála
skýrsluhöfundum að því leyti að
veikindi hrossa megi rekja til efna-
skiptaröskunarinnar EMS. Hins
vegar telur stofnunin ekki hægt að
útiloka að offóðrun og röng með-
ferð séu ástæða veikindanna.
kgk
Frávísunarkröfu Norðuráls hafnað
Hross í haga á Kúludalsá. Ljósm. mm.
Húsafriðunarnefnd ákvað á síð-
asta fundi sínum að samþykkja til-
lögur að friðlýsingu ellefu vita víðs
vegar um landið. Tillögur nefndar-
innar byggja að mestu á mati Guð-
mundar L. Hafsteinssonar frá 2003,
en árið 2015 bað núverandi húsafrið-
unarnefnd hann um að endurskoða
þær og leggja fram að nýju. Voru þær
kynntar stjórn Íslenska vitafélags-
ins sem tók undir þær en lagði jafn-
framt til friðlýsingu tveggja vita að
auki. Tillögurnar eru til umfjöllun-
ar hjá Minjastofnun Íslands þar sem
þær bíða afgreiðslu.
Þrír vitar á Vesturlandi eru meðal
þeirra vita sem húsafriðurnarnefnd
leggur til að verði friðaðir eru; Akra-
nesviti hinn eldri, Arnarstapaviti og
Elliðaeyjarviti.
Akranesviti hinn eldri var reistur
á Suðurflös á Breið árið 1918 og var
starfræktur þar til yngri viti var tek-
inn í notkun árið 1947. Hann er tíu
metra hár og hannaður af Thorvald
Krabbe.
Arnarstapaviti var byggður árið
1941 eftir teikningum Axels Sveins-
sonar og er þriggja metra hár. Hann
er elstur vita af svokallaðri brúargerð,
sem dregur nafn sitt af brú báta.
Elliðaeyjarviti var reistur í El-
liðaey á Breiðafirði árið 1951 eftir
teikningum Axels Sveinssonar. Vit-
inn er steinsteyptur og þrístrendur
að grunni. Slíkt er afar fátítt á Íslandi
og aðeins einn annar viti á landinu
byggður af sama formi.
Aðrir vitar sem lagt er til að verði
friðaðir eru Garðskagaviti, Horn-
bjargsviti, Hvalnesviti, Kálfshamars-
viti, Knarrarósviti, Kolbeinstanga-
viti, Raufarhafnarviti, Sauðanesviti
nyrðri, Tjörnesviti og Æðeyjarviti.
kgk
Vill friða þrjá vestlenska vita
Vitarnir á Breið. Akranesviti hinn eldri er til hægri og fjær í mynd, en hann er
meðal vita sem húsafriðinunarnefnd hefur lagt til að verði friðlýstir.
Ljósm. úr safni.
Þorsteinn Víglundsson félags- og
jafnréttismálaráðherra hefur stað-
fest breytingu á reglugerð um
húsnæðisbætur sem hækkar þau
viðmið tekna sem leigjendur geta
haft áður en þær skerða rétt þeirra
til húsnæðisbóta. Reglugerðin er
afturvirk og gildir frá gildistöku
laga um húsnæðisbætur 1. janúar
2017. Með reglugerðarbreyting-
unni er brugðist við misræmi sem
orðið hefur á milli framfærslu-
viðmiðs almannatrygginga mið-
að við þann sem býr einn og frí-
tekjumarka húsnæðisbótakerfisins
frá því að lög um húsnæðisbætur
voru samþykkt á Alþingi síðast-
liðið sumar. Þannig verður tryggt
að lífeyrisþegi almannatrygginga
sem býr einn og hefur ekki aðrar
tekjur sér til framfærslu eigi rétt á
óskertum húsnæðisbótum, líkt og
ráð var fyrir gert þegar lögin voru
samþykkt. Misræmi þetta skapað-
ist við 13,5% hækkun framfærslu-
viðmiðsins um síðustu áramót en
lög um húsnæðisbætur voru sam-
þykkt á Alþingi 2. júní síðastlið-
inn og miðuðust frítekjumörk lag-
anna fyrir þann sem býr einn þá
við framfærsluviðmið almanna-
trygginga.
Með breytingunni verður frí-
tekjumark þess sem býr einn
3.373.000 kr. (var 3.100.000 kr),
ef tveir eru í heimili verður frí-
tekjumarkið 4.461.064 kr. (var
4.100.000 kr.), ef þrír eru í heimili
verður frítekjumarkið 5.222.710
(var 4.800.000 kr.) og ef heimilis-
menn eru fjórir eða fleiri verður
frítekjumarkið 5.657.936 (var kr.
5.200.000).
Þar sem reglugerðin gildir frá 1.
janúar 2017 verða greiðslur hús-
næðisbóta endurreiknaðar og skal
Vinnumálastofnun greiða leigj-
endum mismuninn sem þeim ber
fyrir leigu íbúðarhúsnæðis í janú-
ar, febrúar og mars 2017 eigi síðar
en 30. apríl næstkomandi.
Áætlað er að kostnaður vegna
breytingar þessarar nemi rúmlega
214 m.kr. árið 2017 miðað við nú-
verandi fjölda samþykktra um-
sókna um húsnæðisbætur.
mm
Frítekjumörk vegna
húsnæðisbóta hækkuð