Skessuhorn - 24.05.2017, Qupperneq 4

MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 20174
Kirkjubraut 54-56 - Akranesi - Sími: 433 5500 - www.skessuhorn.is
Skessuhorn kemur út alla miðvikudaga. Skilafrestur auglýsinga er kl. 14.00 á þriðjudögum.
Auglýsendum er bent á að panta auglýsingapláss tímanlega. Skráningarfrestur smá-
auglýsinga er til 12.00 á þriðjudögum.
Blaðið er gefið út í 3.700 eintökum og selt til áskrifenda og í lausasölu.
Áskriftarverð er 2.835 krónur með vsk. á mánuði. Elli- og örorkulífeyrisþegar greiða
kr. 2.457. Rafræn áskrift kostar 2.226 kr. Rafræn áskrift til elli- og örorkulífeyrisþega er 2.058 kr.
Áskrifendur blaðs fá 50% afslátt af verði rafrænnar áskriftar. Verð í lausasölu er 750 kr.
SKRIFSTOFA BLAÐSINS ER OPIN KL. 9-16 VIRKA DAGA
Útgefandi: Skessuhorn ehf. skessuhorn@skessuhorn.is
Ritstjórn:
Magnús Magnússon, ritstjóri s. 894 8998 magnus@skessuhorn.is
Guðný Ruth Þorfinnsdóttir gudny@skessuhorn.is
Kristján Gauti Karlsson kgauti@skessuhorn.is
Björn Þór Björnsson bjorn@skessuhorn.is
Auglýsingar og dreifing:
Emilía Ottesen emilia@skessuhorn.is
Lísbet Sigurðardóttir lisbet@skessuhorn.is
Umbrot og hönnun:
Tinna Ósk Grímarsdóttir tinna@skessuhorn.is
Bókhald og innheimta:
Guðbjörg Ólafsdóttir bokhald@skessuhorn.is
Prentun: Landsprent ehf.
Sváfu yfir sig
Sú var tíðin að menn voru múlbundnir á klafa þeirra kaupfélaga sem starf-
andi voru á þeirra svæði. Inn í kaupfélagið var innleggið lagt; mjólkin, kjet-
ið og gærurnar og við það skapaðist innistæða sem réði ráðstöfunartekjum
heimilisins allt næsta ár. Ægivald hreyfingar þessarar var svo mikið að kaup-
félagsstjórar þess tíma voru svo valdamiklir að jafnvel forseti Norður-Kór-
eu hefði bliknað í samanburðinum. Á skrifstofum kaupfélagsstjóranna voru
óþægilegir gestastólar sem voru á að giska feti lægri en stóll sjálfs æðsta-
valdsins, sem sat handan við borðið. Með því móti lék aldrei neinn vafi á
því í heimsóknum á kontórinn hver réði framvindu fundarins. Menn gátu
náðarsamlegast fengið afurðalán gegn loforði um ævilanga tryggð, hollustu
og ákveðin flokksaðild sakaði heldur ekki. Þetta ástand er blessunarlega lið-
in tíð í héruðum landsins, allavega flestum. Samhliða aukinni samkeppni,
betri samgöngum og almennri þekkingu fólks skapaðist grundvöllur fyrir
einkarekna verslun sem stofnuð var til mótvægis ríkjandi einokun. Undan
Samvinnuhreyfingunni, móður kaupfélaganna, tók að fjara og nú rúmast
hún í skúffuhorni.
En fall kaupfélaganna víðsvegar um landið hafði í för með sér að lands-
lagið í verslun og ýmissi starfsemi breyttist. Þegar kaupfélögin hættu að
reka afurðastöðvarnar tók við markviss yfirtaka og samþjöppun þannig að
skapað var þægilegt fákeppnisumhverfi í völdum héruðum. Hagræðing hóf
innreið sína sem naut auk þess aðstoðar velviljaðra stjórnmálamanna sem
smurðu undir skjólstæðinga í heimabyggð. Í almennri verslun varð einnig
samþjöppun og líklega hófst hún formlega í Skútuvogi. Smám saman varð
til miðstýrð fákeppni þriggja matvörukeðja með lögheimili á suðvestur-
horninu sem sköpuðu sér vænlega stöðu. Kaupmönnunum á horninu fækk-
aði og eru nú nær horfnir. Fákeppni er viðleitni peningaafla til að tryggja
stöðu sína. Hún lítur betur út en stóra systirin einokun, sem allir hata, enda
væri viðurkenning á henni sambærileg og staða bænda var á sínum tíma
gagnvart kaupfélagsstjórunum. Nei, fákeppni var leið nútíma peningaafla
til að skapa sér enn meiri auð og við Íslendingar erum svo grænir að við
látum telja okkur trú um að fákeppni sé góð ef fleiri en einn falbýður ein-
hvern varning. Þetta er svokallað sýndarval, en er í raun ekkert val, heldur
nauðung þegar misfarið er með vald viðskiptanna. Sama staða er vissulega
uppi hvað snertir tryggingar, bensínsölu og jafnvel símafyrirtæki.
Gærdagurinn, þriðjudagurinn 23. maí 2017, markaði ákveðin spor í versl-
unarsögu okkar Íslendinga. Þennan dag munu sagnfræðingar vafalítið eiga
eftir að skrá í sögubækurnar ekkert síður en stofndag fyrsta kaupfélagsins
norður í Laxárdal fyrir 135 árum. Dagurinn þegar íslenskir neytendur gáfu
stöðnuðum fákeppnismarkaði fokkmerki og gerðust að nýju félagar í kaup-
félagi, að þessu sinni amerísku. „Heimsmyndin“ hér á landi breyttist. Inn
á markaðinn kom erlend verslanakeðja sem lýsti sig reiðubúna til að selja
okkur vörur fyrir lægra verð en okkur hefur í seinni tíð boðist. Í ljós kom
þennan örlagaríka dag að ýmislegt í verðlagi og verðmyndun hér á landi
stenst ekki skoðun. Þá kom t.d. í ljós að bensínlítrinn, sem okkur hefur
boðist að kaupa á bílinn, var yfirverðlagður um 15% af því eigendur olíu-
félaganna höfðu sofið þyrnirósarsvefni í fákeppnislandi. Allt í einu er nú
hægt að kaupa hjólbarða undir bílinn á 40% lægra verði en áður og þvotta-
vélar og síma fyrir 20% minna. Á markaðinn er komið fyrirtæki sem heldur
því fram að hægt sé að reka verslun með 15% álagningu ofan á innkaups-
verð, það þurfi ekki græðgi til að lifa af. En jafnvel þótt opnun þessarar einu
verslunar hafi átt töluverðan aðdraganda, er hin svifaseina fákeppnisverslun
ennþá í fullkominni afneitun, að minnsta kosti ef marka má ummæli for-
stjóra sumra olíufélaganna að undanförnu. Það jákvæða er hins vegar að
fólk hefur fullt leyfi til að kjósa með fótunum og virðist ætla að gera það.
Magnús Magnússon.
Leiðari
Hvalaskoðunarfyrirtækið Láki
Tours í Grundarfirði mun verða
með hvalaskoðun frá Hólmavík á
Ströndum í sumar. Ferðirnar hefj-
ast 15. júní næstkomandi og mun
heimamaðurinn Már Ólafsson
verða skipstjóri. Láki II mun sigla
um Steingrímsfjörð og nágrenni en
mjög mikið er af hnúfubak á svæð-
inu. Steingrímsfjörður er þekkt-
ur fyrir mikið hvala- og fuglalíf og
mikla náttúrufegurð. Fyrir utan
hnúfubak er algengt að sjá hrefnur
og höfrunga. Einstaka sinnum má
sjá háhyrninga, búrhval, grindhval
og jafnvel steypireyði. Gísli Ólafs-
son eigandi Láka Tours er mjög
spenntur fyrir þessu verkefni og
bindur hann miklar vonir við að
það takist vel. Einn reyndasti hvala-
leiðsögumaður fyrirtækisins, Judith
Scott, mun fræða farþega um hvali
í þessum ferðum en hún hefur unn-
ið um allan heim og er sérfræð-
ingur í hnúfubökum ásamt öðr-
um tegundum. Már Ólafsson skip-
stjóri er Hólmvíkingur sem þekkir
svæðið vel og getur vafalaust fund-
ið hvalina á svæðinu. Láki Tours
býður upp á ábyrga hvalaskoðun
og fylgir leiðbeiningum frá Ice-
whale um hvalarannsóknir og nátt-
úruvernd.
tfk
Láki Tours byrjar hvala-
skoðun frá Hólmavík
Blaðamaður Skessuhorns var
staddur í Borgarnesi í síðustu viku
og hitti þar Jómund Hjörleifsson í
Kaupfélagi Borgfirðinga, sem lék
sér að svokölluðum spinner. Spin-
nerar eru nýjasta æðið sem grip-
ið hefur um sig hér á landi meðal
yngri kynslóðarinnar, sem og víða
um lönd.
Spinnerar eru leikföng sem virka
þannig að haldið er um miðju leik-
fangsins og síðan er slegið í einn
tveggja eða þriggja arma þeirra.
Þá snýst spinnerinn hring eftir
hring. Leikfangið mun upphaflega
hafa verið hannað fyrir börn sem
eiga af einhverjum ástæðum erf-
itt með einbeitingu og/eða hafa
mikla þörf fyrir að fikta eða gera
eitthvað með höndunum. Að leika
sér að spinner mun hafa róandi
áhrif og veita fiktsömum útrás fyr-
ir þá þörf.
Spinnerarnir hafa vakið mikla
lukku og eftirvæntingu þar sem
þeir hafa komið í sölu. Hafa þeir
selst upp víða á höfuðborgar-
svæðinu. Fyrr í vikunni myndað-
ist til að mynda biðröð fyrir utan
verslunina Ozone á Akranesi þeg-
ar aukasending var væntanleg af
spinnerum. Áður höfðu þeir selst
upp í versluninni og er sömu sögu
að segja víða um land. Þeir eru þó
fáanlegir í Kaupfélagi Borgfirð-
inga, enda sendingin nýlega kom-
in í hús. kgk
Jómundur Hjörleifsson í Kaupfélagi Borgfirðinga með spinnerana. Ljósm. mm.
Spinneræði ríður yfir landið
Í næsta mánuði munu börn af leik-
skólanum Hnoðrabóli í Reyk-
holtsdal þurfa að vera heima einn
dag í viku vegna manneklu í leik-
skólanum. Þetta staðfestir Sjöfn
Guðlaug Vilhjálmsdóttir leik-
skólastjóri í samtali við Skessu-
horn. Fyrr í mánuðinum var aug-
lýst eftir bæði leikskólakennara og
deildarstjóra til starfa á leikskólan-
um. Erfitt hefur gengið að manna
stöður undanfarna mánuði og að
sögn Sjafnar bar auglýsingin ekki
tilætlaðan árangur. „Það vantar í
tvær fullar stöður um næstu mán-
aðamót og í svona litlum skóla tel-
ur það mjög mikið. Auk þess hef-
ur 70% staða verið ómönnuð síð-
ustu tvo mánuði. Leikskólakenn-
arar eru ekki á hverju strái og það
er erfitt að manna skólana af fag-
fólki, það er líka þannig í Reykja-
vík,“ segir Sjöfn.
Hún segir það einnig hafa áhrif
að nóg af vinnu sé að hafa á svæð-
inu. „Það er mikill uppgangur í
ferðaþjónustu hér í Borgarfirði
og mikil vinna í boði. Svo er erf-
itt fyrir utanaðkomandi fólk að fá
húsnæði hérna á svæðinu og það
er erfið staða. Það er ekki hægt
að auglýsa og bjóða fólki húsnæði
um leið en það er svo sem ekki al-
gengt nú til dags að sveitarfélög
geri það,“ segir hún. Sjöfn segir að
það hafi komið fyrir á höfuðborg-
arsvæðinu að börn hafi verið send
heim vegna manneklu. „En þetta
er síðasta úrræðið, það eru marg-
ar aðgerðir áður en þetta kemur
til. Börnin verða heima einn dag í
viku, foreldrar fá val um hvaða dag
þeir hafa börnin heima og reynt
verður eftir fremsta megni að verða
við óskum hvers og eins. Foreldr-
ar hafa fullan skilning á þessari að-
gerð þó svo að hún sé ekki væn-
legur kostur. Skólar hafa oft staðið
frammi fyrir því að það vanti fólk
en það hefur alltaf reddast hing-
að til. En núna er mikið atvinnu-
framboð á svæðinu og mikið að
gerast og ekkert framboð af hús-
næði fyrir utanaðkomandi.“ Sjöfn
segir það þó vera undantekningu
að leikskólakennarar annars staðar
af landinu óski eftir starfi í Reyk-
holtsdal. „Ég hef yfirleitt mann-
að skólann með heimafólki, sem
er með fasta búsetu hér. En það er
engin gulrót núna, það er erfitt að
fá fólk annars staðar að þegar ekk-
ert húsnæði er í boði.“ grþ
Leikskólabörn heima vegna manneklu
Á Hnoðrabóli er mikil útivera og farið í gönguferðir. Ljósmyndin er úr safni.