Skessuhorn - 17.01.2018, Blaðsíða 25

MIÐVIKUDAGUR 17. jANúAR 2018 25
Af umræðu síðust vikna og mánaða
má heyra að flestum er orðið ljóst
það ófremdarástand sem er á veg-
tengingu sunnanverðs Vesturlands
við höfuðborgarsvæðið. Staða þessa
hluta vegakerfisins hefur mér þótt
vekja furðu lítinn áhuga undanfar-
in ár, en nú næst vonandi með sam-
stilltu átaki að koma nauðsynlegum
verkefnum rækilega á kortið.
Sundabraut – Kjalarnes –
Göngin - Grunnafjörður –
Norður fyrir Borgarnes
Það má segja að hægt sé að skipta
verkefninu upp í fimm hluta, fram-
kvæmdalega er Kjalarnesið fremst í
röðinni, síðan ætti að vera hægt að
vinna í Vesturlandsvegi frá Fiski-
læk og upp í Borgarnes. Á með-
an þessir tveir framkvæmdahlutar
sem liggja í núverandi veglínu eru
í gangi þurfa til þess bærir aðilar að
einhenda sér í undirbúning, hönn-
un og skipulagsvinnu vegna Sunda-
brautar og færslu þjóðvegar 1 vestur
fyrir Akrafjall með þverun Grunn-
afjarðar. Umræðu um tvöföldun
Hvalfjararganga ætla ég að taka út
fyrir sviga í þessum skrifum.
Alvarleg staða –
fátt hefur gerst undan-
farin kjörtímabil
Síðan Hvalfjarðargöngin voru tek-
in í notkun hefur fátt áunnist á veg-
arkaflanum frá Borgarnesi og suð-
ur til Reykjavíkur, utan þess að veg-
urinn í gegnum Mosfellsbæ hefur
verið endurbyggður.
Á kjörtímabilinu 2003-2007 var
unnið hörðum höndum að undir-
búningi Sundabrautar, en nú, rúm-
um áratug síðar, er verkefnið fjær
því að verða að veruleika en þá var.
Reykjavíkurborg hefur í tengslum
við verkefnið lagt alla þá steina sem
skipulagsyfirvöld í borginni hafa
fundið í götu framkvæmdarinnar,
nú síðast með skipulagi svokall-
aðrar Sundabyggðar, sem útilok-
ar „innri“ leiðina við val á tenginu
Sundabrautar við stofnbrautakerfi
Reykjavíkur.
Samanburður Vestur-
landsvegar við Suðurland-
veg og Reykjanesbraut
Ef bornar eru saman fjárveitingar
til hinna þriggja meginstofnbrauta
út frá höfuðborginni, þ.e. Reykja-
nesbrautar, Suðurlandsvegar og
Vesturlandsvegar, þá er staðan æði
ójöfn, sé horft til síðustu 12 ára. Á
þessum tíma hefur margt áunnist á
Reykjanesbraut og á Suðurlands-
vegi, og er það vel. En það er ótæk
staða að ein tenging landsbyggð-
ar við höfuðborg sé látin mæta af-
gangi.
Samkvæmt síðustu áætlunum
samgönguyfirvalda, þá er ætlunin
að Vesturlandsvegur um Kjalarnes
verði 2+1 vegur, það sem eftir er af
Reykjanesbrautinni verði 2+2 vegur
og Suðurlandsvegurinn verði skipt
lausn, þ.e. 2+2 vegur næst Reykja-
vík, síðan taki við 2+1 vegur yfir
Hellisheiði að Kömbunum og síð-
an verði 2+2 vegur á milli Hvera-
gerðis og Selfoss.
Inn í þessa mynd samgönguyfir-
valda vantar viðunandi lausn norðan
Hvalfjarðarganga, það er frá gang-
namunna vestur fyrir Akrafjall, um
Grunnafjörð og norður fyrir Borg-
arnes. Umferð um þennan vegkafla
verður ágætlega sinnt með 2+1 vegi
um fyrirsjáanlega framtíð, en inn
í þá framtíð verða íbúar á Vestur-
landi og aðrir þeir sem um veginn
fara að komast.
Samanburður
á fjölda bíla
Þegar tekist er á um fjárveitingar
til vegaframkvæmda, það er hvaða
framkvæmd er „næst í röðinni“, er
meðal annars horft til umferðar-
þunga. Til að bera saman megin-
stofnæðarnar út frá höfuðborginni
notast ég hér við svokallaða árdags-
umferð (ÁDU) sem er meðalum-
ferð á sólahring á ársgrundvelli.
Suðurlandsvegur -
Hellisheiði:
ÁDU vestan við Þrengslaafleggjara
er 9.300, síðan áfram um 8.000 yfir
Hellisheiðina. Á milli Hveragerðis
og Selfoss er ÁDU 8.700 bílar á
sólarhring, skv. talningu Vegagerð-
arinnar.
Vesturlandsvegur:
Í Kollafirði er umferðin 8.100 bílar
og norðan við Grundahverfið er
hún 7.100 bílar, skv. þessum upplýs-
ingum úr umferðargreini Vegagerð-
arinnar var umferð um Hvalfjarðar-
göng 6.400 bílar, en rauntala fyrir
2017 er rétt um 7.000 og má ætla að
hægt sé að uppfæra allar aðrar tölur í
þessari samantekt hlutfallslega, enda
markmiðið að bera svæðin saman.
Reykjanesbraut:
Sunnan við gatnamót við Kapla-
krika er ÁDU 47.000 bílar, við ál-
verið í Straumsvík er umferð-
in 15.000 bílar og hún helst þann-
ig í megindráttum til Keflavíkur,
með lækkun í 14.000 bíla vestan við
Grindavíkurafleggjarann. Á Grind-
arvíkurveginum er umferðin síðan
4.200 bílar á sólarhring.
Af þessari einföldu samantekt um
umferðarmagn má sjá að Reykja-
nesbrautin sker sig nokkuð úr hvað
umferðarmagn varðar, en Suður-
landsvegurinn um Hellisheiði og
svo áfram á milli Hveragerðis og
Selfoss annars vegar og Kjalarnes-
ið hins vegar, eru á pari hvað um-
ferðarmagn varðar. Það skýtur því
skökku við að horft hafi verið fram
hjá Kjalarnesinu hvað fjárveiting-
ar varðar undanfarin kjörtímabil, á
sama tíma og mikið hefur áunnist á
Suðurlandsveginum og enn meira á
Reykjanesbrautinni. Þetta þarf að
laga.
Gjaldtaka og
fjármögnun
Á árinu 2016 hafði ríkissjóður
tekjur af ökutækjum og umferð upp
á um 46 milljarða króna (án VSK).
Á sama tíma voru framlög ríkissjóðs
til Vegagerðarinnar um 26 milljarð-
ar. Rétt er að halda því til haga að
ofangreind tala eru ekki markað-
ir tekjustofnar til Vegagerðarinnar
(þeir skila sér) heldur heildartekjur
af ökutækjum og umferð, án virðis-
aukaskatts. Það má því ljóst vera að
bifreiðaeigendur landsins eru skatt-
lagðir ríflega.
Afstaða undirritaðs hefur verið
sú að hærra hlutfall af tekjum ríkis-
sjóðs af umferð og ökutækjum ætti
að renna til vegagerðar. Um það
er slegist á hinum pólitíska sviði.
Nýsamþykkt fjárlög gefa því mið-
ur ekki miklar vonir um að það sé
skoðun núverandi ríkisstjórnar.
Í aðdraganda kosninga varð
frambjóðendum tíðrætt um að nota
„einskiptistekjur“ sem skapast þegar
eigið fé bankakerfisins verður lækk-
að, til innviðauppbyggingar, meðal
annars til uppbyggingar í vegakerf-
inu. Þær áherslur ríkisstjórnarinnar
verða ljósar með framlagningu rík-
isfjármálaáætlunar í mars. Við fram-
lagningu áætlunarinnar er mikil-
vægt að komi til hraustleg innspýt-
ing í framkvæmdahluta vegagerðar-
innar.
Nú sér fyrir endann á gjaldtöku
Spalar í Hvalfjarðargöngum og
er það mikið fagnaðarefni. Hug-
myndir hafa skotið upp kollinum
um að halda gjaldtökunni áfram,
með þeim rökstuðningi að nota
þær tekjur til vegagerðar um Kjal-
arnes, nú eða bara af því að það er
svo þægilegt, sem eru töluvert verri
rök en þau vel meintu að verja tekj-
unum til vegagerðar um Kjalarnes.
Í mínum huga er augljóst að gjald-
tökunni verði hætt, í samræmi við
þegar gerða samninga. Verði síðan
tekin sérstök ákvörðun síðar um að
taka upp veggjöld á Vesturlandsveg-
inum, hvort sem það væri í göngun-
um, á Kjalarnesi, á Sundabraut eða
annars staðar á leiðinni, þá verður
það ekki gert nema í tengslum við
heildstæða endurskoðun á gjald-
töku, þar sem samræmis verði gætt
á milli landshluta.
Tímaramminn
Hvað framkvæmdir á Vesturlands-
vegi varðar, þá á að vera raunhæft,
takist mönnum að vinna saman af
skynsemi hvað skipulagsmál, hönn-
un og fjármögnun varðar, að ljúka
þeim vegköflum sem eru í núver-
andi veglínu á næstu 4-6 árum, með
Kjalarnesið í algerum forgangi á
mun skemmri tíma. Þeir vegkaflar
sem kalla á meiri hönnun og breyt-
ingu á skipulagi, fyrst og fremst
Sundabraut og þverun Grunna-
fjarðar, eiga að geta klárast á næstu
6-8 árum.
Nokkur orð um þverun
Grunnafjarðar
Þverun Grunnafjarðar og færsla
þjóðvegar 1 vestur fyrir Akrafjall er
aðgerð sem er mikilvægt að kom-
ist aftur á dagskrá. Vegagerðin hef-
ur þegar unnið töluverða undirbún-
ingsvinnu og treystir sér til að standa
þannig að framkvæmdinni að hún
hafi ekki teljandi áhrif á lífríki svæð-
isins, sem er eitt af þremur svæðum
á Íslandi sem falla undir Ramsar-
sáttmálann um verndun votlendis.
Mikilvægasta atriðið í þeim efnum
er að tryggja full vatnsskipti.
Þverun Grunnafjarðar stytt-
ir hringveginn lítillega, en leiðina
Akranes-Borgarnes stórlega, eða
um rúma 7 km. Veglínan mun þá
fara um mildara svæði hvað veður-
far varðar og Akranes fær tengingu
við þjóðveg 1. Vegagerðin hefur
m.a. sagt að lega lands og landrými
á þessari leið (um Grunnafjörð) sé
ákjósanleg fyrir mögulega breikkun
vegarins og að sú leið feli í sér mun
færri tengingar en núverandi veglína
og það bætir umferðaröryggi vegar-
ins verulega.
Að þessu sögðu vona ég að vel
takist til um þær mikilvægu fram-
kvæmdir sem nauðsynlegt er að ráð-
ist verði í og ég vona að heimamenn
standi þétt við bakið á okkur þing-
mönnum þegar kemur að því að ýta
þessum verkefnum áfram. Það þarf
bæði að auka fjárveitingar til vega-
gerðar og tryggja að þeim sé skipt
með sanngjörnum hætti.
Bergþór Ólason
Höf. er alþingismaður Miðflokks-
ins og formaður umhverfis- og sam-
göngunefndar Alþingis.
Tenging Vesturlands við
höfuðborgina – stóra myndin
Pennagrein
Vesturlandsvegur - Umferðartalning Vegagerðarinnar 2016.Suðurlandsvegur - Umferðartalning Vegagerðarinnar 2016.
Mögulegar veglínur eftir þverun Grunnafjarðar, úr skýrslu Hönnunar ehf. fyrir
Akraneskaupstað 2005. Vegagerðin hefur horft til grænu línunnar.