Morgunblaðið - 18.11.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 18. NÓVEMBER 2019
Trú Fríkirkjan er græn og grasrótarvæn, sagði sr. Hjörtur Magni Jóhannsson prestur. Fjölmenni var við hátíðarmessu í Fríkirkjunni í Reykjavík í gær, á 120 ára afmæli safnaðarins.
Hari
Er ég fletti blöðunum, ný-
kominn heim frá útlöndum,
rekst ég á viðtal við Skál-
holtsbiskup, þar sem hann
segir að nú eigi að breyta af-
lögðu fjósi á Skálholtsstað í
prentminjasafn. Ástæða þess
sé sú að fyrsta bókin sem
prentuð var á íslensku hafi
verið þýdd í Skálholti. Hann
getur þess ekki að sú bók,
Nýja testamentið, var prent-
uð í Hróarskeldu árið 1540.
Þess er heldur ekki getið að um svipað
leyti keypti Jón biskup Arason á Hólum
prentsmiðju sem rekin var á Hólum í
hart nær 300 ár og var eina prent-
smiðjan í landinu nær allan þann tíma.
Hún var að vísu staðsett í Skálholti um
12 ára skeið en helftin af öllu prentverki
fyrstu aldanna í prentsögu Íslands er frá
Hólum komið. Þess vegna eru bækurnar
fornu sem varðveittar eru í Skálholti, og
biskupinn segir vera aðra forsendu fyrir
prentminjasafni á staðnum, upp til hópa
Hólaprent.
Nú skal frá því greina, sem mörgum
virðist hafa gleymst, að í tilefni af 900
ára afmæli biskupsstóls á Hólum árið
2006, færði ríkisstjórnin Hóladómkirkju
veglegt safn Hólaprents að gjöf. Spann-
ar það alla sögu prentverksins og var
safn sr. Ragnars Fjalars Lárussonar
heitins. Hugmyndin var sú að það yrði
kjölfestan í prentminja-
safni á Hólum, sem þá var
unnið að og komið var
nokkuð á legg þegar fjár-
málahrunið dundi yfir. Það
seinkaði þeirri ráðagerð
eins og svo mörgu öðru.
Ekki má heldur gleyma því
að Hólarannsóknin, forn-
leifagröfturinn, sem hófst
upp úr aldamótum og var
þjóðargjöf í tilefni af þús-
und ára kristni í landinu,
afhjúpaði prentsmiðjuhúsið
forna. Upp úr því komu
fjölmargir prentmunir sem eru að sjálf-
sögðu miklilsvert innlegg í prent-
minjasafn. Hvernig væri nú að endur-
reisa þetta hús, rétt eins og Auðunar-
stofu hina fornu, sem fyrsta áfanga
prentminjasafns, sem að sjálfsögðu á
hvergi heima nema á Hólum.
Ég spyr: Ætlar þjóðkirkjan að hundsa
nær 300 ára sögu Hólaprentsins með því
að kosta uppsetningu prentminjasafns í
Skálholti? Varla verða prentminjasöfnin
tvö á hennar vegum. Hvar eru nú gæslu-
menn menningar og minja í landinu?
Hvar eru varðmenn Hólastaðar?
Eftir Jón Aðalstein
Baldvinsson
»Ætlar þjóðkirkjan að
hundsa nær 300 ára
sögu Hólaprentsins?
Jón Aðalsteinn
Baldvinsson
Höfundur er fyrrverandi Hólabiskup.
Nú dámar mér ekki
Kjör eldri borgara eiga margt sam-
eiginlegt með kjörum öryrkja, en í
þessari grein fjalla ég um kjör eldri
borgara. Þessir hópar eiga það sann-
arlega skilið að fjallað sé um kjör
þeirra og við finnum leiðir til að auka
lífsgæði þeirra og bæta afkomu.
Á ekkert að gera?
Þeir eru ekki margir dagarnir sem
ég er ekki minntur á kjör eldri borgara
og hvað betur mætti fara til að bæta af-
komu þeirra sem lakast hafa það. Ég ætla ekki að
ræða hvað hefur verið gert, eða taka samanburð,
sýna súlurit eða annað sem flestir hafa fengið nóg af.
Það finnst nefnilega flestum að ekkert hafi verið
gert. Það er líka rangt. Flest samtölin hefjast með
því að sagt er: Á ekkert að gera til að bæta kjör eldri
borgara? Og ég spyr: Hvað viltu að verði gert? Nær
allir segja: Það þarf að hækka frítekjumarkið og
engar skerðingar. Bætir það stöðu þeirra eldri borg-
ara sem lökust hafa kjörin? Nei, það gerir það ekki,
enda ekkert til að nýta frítekjumarkið, hvorki
launa-, lífeyris- né fjármagnstekjur.
Hækkum gólfið
Ef við ætlum að bæta kjör þeirra þrjú þúsund
eldri borgara sem lakast hafa kjörin og draga fram
lífið á strípuðum bótum þá hækkum við gólfið hjá
þeim hópi. Það einfaldlega eykur mismun á milli
hópa ef við eingöngu hækkum frítekjumark. Það
bætir kjör þeirra sem eiga lífeyrissjóð,
hafa fjármagnstekjur eða hafa starfs-
orku og eru á vinnumarkaði. Þeir sem
hafa ekkert af þessu sitja einfaldlega
alltaf eftir. Er ég þá ekki að segja að all-
ir í þeim hópum sem ég nefndi hafi það
svo gott, öðru nær.
Frítekjuuppbót
Hvernig bætum við þá sem draga
fram lífið á strípuðum lífeyrisgreiðslum
frá TR? Hvernig hljómar það að sá hóp-
ur fái launauppbót, frítekjuuppbót sem
nemur upphæð frítekjumarks lífeyris-
greiðslna eða fjármagnstekna, nú
25.000 kr. á mánuði? Mér sýnist að það geti verið
sanngirnismál, en frítekjumark hækkar skerðingar-
mörkin á lífeyri Tryggingastofnunar. Lægst launaði
hópurinn héldi þá í við þá sem njóta frítekjumarks í
stað þess að bilið á milli þeirra ykist. Þessi hugmynd
er allavega leið til að hækka þá sem lægstar hafa líf-
eyrisgreiðslurnar frá TR án þess að þær greiðslur
færu upp allan stigann.
Eftir Ásmund
Friðriksson
»Hvernig hljómar það að sá hóp-
ur fái launauppbót, frítekju-
uppbót sem nemur upphæð frí-
tekjumarks lífeyrisgreiðslna eða
fjármagnstekna, nú 25.000 kr.?
Ásmundur Friðriksson
Höfundur er alþingismaður.
Kjör eldri borgara
og frítekjuuppbót