Morgunblaðið - 21.11.2019, Page 42

42 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2019
PFAFF • Grensásvegi 13 • Sími: 414 0400 • www.pfaff.is
JÓLaLjÓSiN
SeM ÞOlA
ÍSlEnSkA
VeÐRÁTtU!
Það er óhætt að
segja að umræður um
loftslagsmál hafi verið
líflegar undanfarið og
sitt sýnist hverjum.
Fjölmiðlar hafa tekið
ástfóstri við orðskrípið
„hamfarahlýnun“ þótt
gögn frá IPCC gefi
ekki tilefni til þess og
margar fullyrðingar er
sjá hefur mátt í fjöl-
miðlum standist ekki nánari skoðun.
Nei – tíðni fellibylja hefur ekki aukist.
Skógareldar ná ekki yfir stærri hluta
heimsins en áður. Ísbirnir eru ekki í
útrýmingarhættu. Hækkun sjávar
hefur ekki aukist stórkostlega. Nokk-
uð er ljóst að ekki sé alltaf takandi
mark á þeim er æpa neyðarástand!
hamfarahlýnun!
En er ég þá „afneitari“? Held ég
fram að maðurinn hafi engin áhrif á
umhverfi sitt? Nei, ekki heldur. Til að
reyna að ná áttum í moldviðri um-
ræðunnar hef ég kosið að leita í
smiðju James Hansen sem var for-
stjóri loftslagsrannsóknadeildar
NASA. Það var hann sem kom fyrir
þingnefnd bandarísku öldungadeild-
arinnar 1988 og sagðist vera 99% viss
um að hlýrra væri á jörðinni en hefði
verið um langa hríð og að þjóðir
heims yrðu að draga stórlega úr notk-
un jarðefnaeldsneytis, einkum kola,
ef ekki ætti illa að fara.
Það er reyndar ekkert óeðlilegt við
það að það hafi tekið að hlýna á jörð-
inni er litlu ísöldinni lauk 1850 og
áhrifa hinna mörgu, stóru og lang-
vinnu eldgosa gætti ekki lengur. Þau
höfðu nefnilega þeytt brennisteins-
díoxíði (SO2) upp í heiðhvolfið og þar
með takmarkað inngeislun sólar.
Í bók sinni Storms of my Grandc-
hildren segir Hansen ekki að hitastig
jarðar og CO2-magn andrúmslofts
fylgist að. Hann segir að á þeim
425.000 árum er ísótóparannsóknir
ná til þá hafi hitastig andrúmslofts
hækkað mörg hundruð árum áður en
magn CO2 fór að rísa. Hitastigið
hækkar sem sagt fyrst en þegar sjór-
inn tekur ekki lengur við öllu koldíox-
íðinu þá eykst magn
þess í andrúmsloftinu,
sem takmarkar hitaút-
geislun jarðarinnar og
hringrás hækkandi
hitastigs og hækkandi
CO2 myndast. Sömu
lögmál gilda reyndar
um vatnsgufu. Margt
annað hefur þó einnig
áhrif s.s. virkni sólar og
metangas.
Hansen var ekki hrif-
inn af Kýótósamningn-
um og sagði hann frek-
ar auka losun en hitt því þróunarlönd-
in hefðu engan hvata til að takmarka
losun en gætu hagnast á alls kyns
svindli og blekkingum í því kerfi.
Hann nefnir dæmi um að Kínverjar
hafi framleitt klórflúorkolefni sem
þeir seldu til landa sem fengu greitt
fyrir að eyða þeim. Naomi Klein segir
í Þetta breytir öllu: kapítalisminn
gegn loftslaginu að allt að 2/3 þeirrar
kolefnisjöfnunar sem menn hafi feng-
ið borgað fyrir hafi verið svindl eða
tímabundnar aðgerðir. Þau eru sam-
mála um að alþjóða fjármálakerfið
hagnist helst. Ekki er Hansen heldur
hrifinn af Parísarsamkomulaginu því
þar er ekki minnst einu orði á að
hægja þurfi á fólksfjölgun í heim-
inum. Hann mælir með kolefnisskatti
er legðist á öll lönd heimsins en yrði
notaður til aðgerða er miðuðu að
sjálfbærni jarðarinnar, svo sem val-
deflingu kvenna í þriðja heiminum og
menntun þeirra. Önnur hugmynd
hans var að skatturinn yrði endur-
greiddur til almennings eins og gert
hefur verið í Kanada.
Hansen er ósáttur við að Bill Clin-
ton og Al Gore hafi stöðvað allar til-
raunir með kjarnorku. Hann segir að
vísindamennirnir við Argonne hafi
viljað fá að þróa 4. kynslóð kjarn-
orkuvera, þá tegund er brennir
kjarnorkuúrgangi, og segir að við
munum þurfa kjarnorkuver til að ná
tökum á vandanum, því vind- og sól-
arorka sé bæði dýr og ótryggur orku-
gjafi og hætta á að fyrirtæki (hann
nefndi Þýskaland) leiti annað sakir
kostnaðar.
Bandaríkjaforseti hafði vit á að
segja sig frá Parísarsamkomulaginu.
Hann segir efnahagslegan kostnað
við það of mikinn og ósanngjarnt að
lönd eins og Kína og Indland hafi frítt
spil. Það virðist nefnilega engin glóra
í þessu kerfi. Átti Kýótóvitleysan ekki
að detta út með Parísarsamkomulag-
inu? Hvers vegna heldur aflátssalan
áfram og hvert renna peningarnir?
Nýr forseti ESB vill fá 1 trilljón
evra í grænu orkuskiptin en jafn-
framt byggja upp millistétt í Afríku
og taka við hælisleitendum þaðan.
Hvort tveggja eykur losun CO2. Stöð-
ugt meira af iðnaði í Evrópu flyst til
svæða er framleiða rafmagn með kol-
um – efninu sem Hansen vildi láta
banna.
Bandarískir lobbíistar komu Kýótó
í gegn og Wall Street hagnast. Aðrir
hagnast á blekkingum en sumum er
ætlað að borga. Á Íslandi höfum við
fundið leið til að borga minna með því
að fylla upp í skurði, sem að mínu
mati er bara leið til að blekkja kerfið.
Það er nefnilega ekki þannig að þótt
tún séu framræst þá þorni þau upp.
Samkvæmt minni reynslu eru skurð-
bakkarnir stöðugt rakir. Að auki los-
ar mýrlendi metangas í stórum mæli
svo mögulega geta þessar aðgerðir
orðið til skaða.
Af hverju tökum við þátt í þessu
spillta og fáránlega kerfi? Ætlum við í
alvöru að borga meira en 100 millj-
arða árið 2030 eins og útlit er fyrir og
treysta því að það fé komi að gagni
einhvers staðar en renni ekki í vasa
auðkýfinga?
Er ekki kominn tími á að nýr Lúter
mótmæli aflátssölu nútímans – taki
sig til og segi Wall Street til synd-
anna? Það þarf ekki einu sinni hamar
og nagla lengur. Tölvulyklaborð eða
snjallsími dugar alveg til.
Eilítið innlegg
í loftslagsumræðuna
Eftir Ingibjörgu
Gísladóttur »Hlýnun jarðar er
áhyggjuefni en að-
ferðir til að fást við hana
eru lítt sannfærandi og
ólíklegt að þær skili
tilætluðum árangri.
Ingibjörg Gísladóttir
Höfundur starfar við
umönnun aldraðra.
Í Morgunblaðinu
15. nóvember birtist
ágæt grein, eftir vin
minn Grétar Har-
aldsson frá Miðey og
er þar fjallað um
Landeyjahöfnina. Ef
sýn hins glögga
manns, Grétars, er
rétt, þá er það annað
hvort, að höfnin er á
röngum stað, eða þá að Markar-
fljót fellur ekki á réttum stað til
sjávar.
Sú var tíðin, að Vestmannaeyjar
voru ein af mestu fiskvinnslu-
stöðvum Íslendinga. Þetta var á
þeim tíma þegar útflutningur sjáv-
arafurða stóð að mestum hluta
umdir rekstri þjóðarbúsins og
framkvæmdum landsmanna. Á
vetrarvertíð fóru þá margir til
Vestmannaeyja og unnu þar ýmist
til sjós eða lands og komu oft með
góðar tekjur til baka. Stærstur
var þó hlutur Eyjamanna sjálfra í
þágu þjóðarbúsins.
Með þetta í huga hefi ég oft
hugsað til þess hve þjóðin öll
stendur í mikilli þakkarskuld við
Eyjamenn. Þeir eiga það því
margfalt skilið, að samgöngur
þeirra við meginland okkar, séu
eins góðar og gerlegt er. Hvað er
til ráða? Illa líst mér á jarðgöng á
jarðskjálfta- og eldgosasvæði.
Farvegur og þar með útfall Mark-
arfljóts verður varla flutt vestur
fyrir höfnina. Þá er spurningin,
hversu mikið vatnsstreymi þarf
inn í Landeyjahöfn og þar með út
úr henni, til að halda innsigling-
unni opinni árið um kring? Senni-
legt er að hálærðir sérfræðingar
geti reiknað það út. Kæmi þá ekki
til skoðunar, að leiða slíkt vatns-
magn úr Markarfljóti í gegnum
höfnina. Sjálfur flutningurinn á
vatninu frá Markarfljótsbakkanum
og til hafnarinnar yrði ekkert
vandamál, ekki heldur stýring á
vatnsmagninu. Það hlyti hins veg-
ar að verða eitthvert tæknilegt
vandamál – úrlausnarefni, hvernig
sjálft vatnið yrði flutt upp úr
Fljótinu og inn í aðrennslis„stokk“
hafnarinnar, en þar yrði útbún-
aður að vera slíkur, að einungis
hið skolgráa vatn, en enginn mal-
araur færi niður til hafnarinnar.
Ætli það yrðu meiri tæknileg
vandamál, en mörg önnur, sem
leyst hafa verið? Og hugsanlega
ódýrari og varanlegri lausn en það
að lengja efri garðinn
út í sjóinn?
Tekið skal fram að
ég er ekki upphafs-
maður að þessari hug-
mynd. Hún kom á
prenti frá einhverjum
sem ég man ekki leng-
ur hver er. Þessi hug-
mynd er þess virði að
hún sé skoðuð af
fyllstu alvöru. Sjálfur
þekki ég ekkert til að-
stæðna þarna, en best
tryði ég heimamönn-
um til að meta þetta. Kæmi í ljós
að hugmyndin sé fráleit, þá yrði
henni „ýtt út af borðin“ og leitað
annarra lausna. Þó er flest hægt
að framkvæma, ef fjármagn fæst
til þess. Ekki var horft í kostnað,
þegar norðlenskir alþingismenn
beittu sér fyrir því að bora göng í
gegnum Vaðlaheiðina, þótt sá
ágæti vegur sem liggur þar
skammt norðar, sé jafnan opinn
yfir 360 daga á ári. Þau göng
hefðu mátt bíða í einhverja ára-
tugi.
Grétar Haraldsson kom með til-
lögur til lausnar varðandi höfnina
og ræddi þær við ónefndan ráða-
mann, sem tók ekkert mark á orð-
um hans. Það er svo með suma
ráðamenn, að þeir hlusta helst á
fólk rétt fyrir kosningar og ætla
má að óyndi sumra til áheyrnar,
vaxi þeim mun meira sem viðmæl-
andi hefur gleggri sýn á viðfangs-
efnið. Varðandi Landeyjahöfn
verða ráðamenn að taka ákvörðun,
en umræður á alþingi verða stund-
um um fánýta hluti, eins og gerð-
ist laust fyrir síðustu jól. Þá gekk
margur þingmaðurinn fram með
geislabaug „heilags anda“ um
ásjónu sína, með tilgangslausu
„mjálmi“ í stað þess að takast á
við raunveruleg úrlausnarefni.
Varðandi samgöngur við Vest-
mannaeyjar verður eitthvað raun-
hæft að gera – Eyjamenn eiga það
fyllilega skilið.
Enn um
Landeyjahöfn
Eftir Gunnar
Guðmundsson
frá Heiðarbrún
Gunnar Guðmundsson
»Eyjamenn eiga
það margfalt skilið,
að samgöngur þeirra
við meginland okkar,
séu eins góðar og ger-
legt er.
Höfundur er fræðimaður
og rithöfundur.
Þáttagerðarmanni
RÚV þótti snjallt það
sem gamall komm-
únisti sagði í viðtali, að
það að ekki hefði náðst
að stytta vinnuvikuna
þrátt fyrir stöðugan
hagvöxt væri tákn um
skipbrot kapítalism-
ans. Nálægt helm-
ingur vinnutíma fólks
fer í að vinna fyrir
sköttum og álögum á
atvinnulífið til að standa undir
kostnaði við þann helming sem
starfar hjá eða er á framfæri ríkis og
sveitarfélaga. Þetta virðist því frek-
ar vera tákn um sigur hins óskil-
virka sósíalisma sem hefur náð að
éta upp alla þá framleiðniaukningu
sem kapítalisminn hefur framkallað
með tækniframförum.
Þess ber þó að gæta
að hlutfall vinnandi
handa hefur eitthvað
minnkað vegna langlífis
okkar sem lifum við vel-
megun og væntanlega
vegna aukinnar offitu.
Að öðru leyti ætti skert
vinnuframlag vegna ör-
orku ekki að hafa
breyst nema þá að um
ofgreiningu sé að ræða.
Fólksfjölgun á Vest-
urlöndum verður ekki
lengur kennt um að
skórinn kreppir, en kostnaðarsamt
er að taka á móti flóttamönnum og
skapar aukið álag á auðlindir. Átök
og fólksflótti er víða frá svæðum þar
sem mannfjölgun er mikil.
Framkvæmdastjóri Landverndar,
Auður Önnu Magnúsdóttir, var til-
kölluð sem sérfræðingur í loftslags-
Skipbrot
kapítalismans
Eftir Þorvald
Gunnlaugsson
Þorvaldur
Gunnlaugsson