Skessuhorn - 19.06.2019, Blaðsíða 16

MIÐVIKUDAGUR 19. jÚnÍ 201916
Hópur fólks á Akranesi, sem á
það sameiginlegt að hafa veikst
vegna rakaskemmda og myglu
í atvinnuhúsnæði, hefur ritað
landlækni bréf. Farið er fram á
að landlæknisembættið beiti sér
fyrir aðgerðum í heilbrigðiskerf-
inu vegna veikinda sem rekja má
til sýkts húsnæðis. Hópurinn sér
sig knúinn til að fara fram á þetta
þar sem hann stendur frammi
fyrir ráðaleysi sérfræðinga þeg-
ar kemur að veikindum sem rekja
má til rakaskemmda. „Það eru
jafnvel til læknar sem væna sjúk-
linga um ímyndunarveiki. Kerf-
ið er því máttlaust þegar kem-
ur að þessu,“ segja viðmælendur
Skessuhorns. Í bréfi þeirra seg-
ir meðal annars: „Við eigum það
öll sameiginlegt að glíma við
veikindi vegna staðfestra raka-
skemmda og myglu á vinnustað
og höfum leitað til lækna sem
búa yfir ólíkri sérfræðiþekkingu í
þeirri von að fá leiðbeiningar og
aðstoð við að ná bata. Það hef-
ur oftast, því miður, borið lítinn
árangur,“ segir í upphafi bréfs-
ins. Þá er bent á að mygla sé hið
nýja asbest og beri að meðhöndla
sem slíkt.
Blaðamaður Skessuhorns sett-
ist niður með nokkrum þeirra sem
standa að ritun ákallsins til lands-
læknis. Fólkið býr allt á Akranesi en
hefur veikst vegna rakaskemmda og
myglu á vinnustöðum bæði á höf-
uðborgarsvæðinu en þó einkum á
Akranesi. Hluti hópsins biðst und-
an að koma fram undir nafni, en
þær Kolbrún Sandra Hreinsdótt-
ir og Ragnheiður Sigurðardótt-
ir samþykkja að gera það, ekki síst
til að lesendur leggi trúnað við frá-
sögn þeirra, en vantrú og höfnun
eru einmitt algeng viðbrögð sam-
félagsins þegar nýir sjúkdómar, eins
og þessir, gera vart við sig. Þær vilja
upplýsa almenning um veikindin,
að þau séu alvarleg og ekki síst til
að fólk geti áttað sig á einkennun-
um. Kolbrún er starfsmaður ríkis-
skattstjóra, en nýverið var húsnæði
RSK við Stillholt á Akranesi rýmt
og starfsemin flutt að Kirkjubraut.
Hún kveðst þakklát Snorra Ol-
sen ríkisskattstjóra fyrir hans með-
höndlun á málinu. Í fyrstu hafi ver-
ið búið að ákveða að starfsemi RSK
yrði áfram í húsinu meðan viðgerð-
ir á því færu fram, en daginn eftir að
hún sendi honum ítarlega lýsingu á
sjúkdómsferli sínu hafi verið ákveð-
ið að flytja starfsemina annað.
Þegar Ragnheiður veiktist af
völdum raka og myglu í atvinnu-
húsnæði var fyrirtækið sem hún
vinnur hjá til húsa við Bæjarháls í
Reykjavík, í húsi Orkuveitu Reykja-
víkur. Það hús og fleiri hafa eins og
kunnugt er verið sýkt af myglu og
rakaskemmdum og hafa ýmist ver-
ið rýmd eða jafnvel rifin. Á höf-
uðborgarsvæðinu má nefna fyrr-
um hús Íslandsbanka við Kirkju-
sand, gömlu Heilsuverndarstöðina
í Reykjavík sem landlæknir er ný-
lega fluttur úr, hluta Landspítalans
við Hringbraut og fleiri stofnanir
og fyrirtæki. Á Akranesi hefur auk
húsnæðis RSK við Stillholt meðal
annars verið staðfest mygla í tveim-
ur þjónustuhúsum við Dalbraut;
húsi Orkuveitunnar og Fjöliðjunni.
Þannig að raki og mygla í húsnæði
finnst víða.
Húsasótt
víðfeðmara orð
En hvers vegna skyldi mygla og
rakaskemmdir hafa þessar alvar-
legu afleiðingar á fólk og er þetta
nýtt fyrirbrigði? Líklega hafa
margir heyrt minnst á orðið húsa-
sótt. Öfgakennd tilfelli húsasóttar
voru einmitt rakin til raka sem náð
hafði að búa um sig í byggingarefn-
um vegna t.d. lélegrar loftræsing-
ar. Viðmælendur Skessuhorns segja
að um sé að ræða myglugró sem
nái við vissar aðstæður, þ.e. vegna
raka, galla í byggingu, byggingar-
efnum eða hönnunar húsa, að búa
um sig. Tegundirnar Aspergillus
og Penicillum mynda eiturefni sem
eru heilsuspillandi mönnum. Sumar
Aspergillus tegundir framleiða afla-
toxín sem eru best þekktu sveppa-
eiturefnin en þau eru meðal eitruð-
ustu efna sem til eru og þar að auki
krabbameinsvaldandi. Aspergillus
tegundir valda ofnæmi og astma en
lítil gróin berast auðveldlega niður í
lungu (Fungal glossary, Aspergillus,
skv. heimasíðu Mycotoxins). Þannig
getur byggingarefni einnig leyst frá
sér eiturefni sem smjúga út í and-
rúmsloftið og eitri það. Þetta geta
verið gólfdúkar, klæðningarplötur
og gifs. Í myglusýktu húsnæði hef-
ur jafnvel orðið að farga húsgögn-
un, pappír og öðru sem ekki er hægt
að þrífa með sérstökum hætti. Þrátt
fyrir að ýmsar staðreyndir liggi fyr-
ir um byggingarefni hefur ekki ein
ákveðin skilgreining verið sett fram
um húsasótt eða myglu. Hvort held-
ur vitnað sé í læknisfræði eða verk-
fræði. „Þó er hægt að sammælast
um eftirfarandi skilgreiningu: „Þeg-
ar íbúar húss (einn eða fleiri) hafa
óæskileg líkamleg eða andleg ein-
kenni/óþægindi sem tengja má dvöl
í rými,“ segir á vef Verkís, en þar
segir einnig um húsasótt: „Hjá fyr-
irtæki sem þjáist af húsasótt má bú-
ast við að starfsmenn sýni eftirfar-
andi einkenni: Óútskýrð fjarvera,
aukin veikindatíðni, minni afköst
og starfsánægja sem getur leitt af sér
háa starfsmannaveltu. Einnig hafa
rannsóknir sýnt að of hátt hitastig
minnkar afköst verulega.“
Alvarleg veikindi
Ekki fór á milli mála að fólkið sem
myndar hópinn sem blaðamaður
ræddi við á Akranesi þjáist af afleið-
ingum myglu og rakaskemmda. Ein-
kennin eru svipuð hjá þeim öllum,
en í stuttu máli lýsa þau sér sem höf-
uðverkur, lið- og beinverkir, jafnvel
taugaverkir og á margan hátt eins
og flensa. „Auk þess eru einkenni á
borð við hjartsláttartruflanir, melt-
ingarvandamál, innri kuldi, sár í
húð og munni, flökurleiki og dep-
urð. Almennt verður mikil skerð-
ing á lífsgæðum. Veikindunum get-
ur fylgt mikil þreyta og verður sjúk-
lingur jafnvel rúmliggjandi og ófær
að leysa verkefni daglegs lífs. Augu
þorna og óþægindi eru í öndunar-
vegi sem lýsir sér sem hæsi, bólg-
ur og bjúgur í hálsi. Raddleysi get-
ur fylgt þrálátum bólgum í hálsi og
raddböndum. „Við erum „bjúguð“
alla daga, bara mismunandi mikið,“
segir Kolbrún Sandra.
„Sjúkdómseinkenni okkar skar-
ast að hluta og hjá sumum lýsa þau
sér eins. En það er ekki algilt,“ seg-
ir Kolbrún Sandra. Ragnheiður
kveðst hafa orðið að vera langdvöl-
um frá vinnu vegna veikinda sinna.
Þá þurfi eiginmaður hennar, þegar
hann kemur heim úr vinnu, að byrja
á að skipta um föt í bílskúrnum, fara
í sturtu og klæðast öðrum fötum
áður en hann fer inn í íbúðina. „Eft-
ir að ég veiktist er ég farin að flokka
húsnæði eftir loftgæðum. Ef ég kem
inn í húsnæði sem er sýkt finn ég
það strax og verð að forða mér út.
Get heldur ekki setið í bíl með fólki
sem hefur dvalið inni í sýktu húsi.
Þannig má segja að þessi sjúkdómur
gagntaki mann.“ Þannig lýsir Ragn-
heiður því sem í raun eru varnarvið-
brögð líkamans, rétt eins og þegar
fólk er haldið ofnæmi. „Það sem ger-
ist þegar við veikjumst af myglu eða
í rakaskemmdu húsnæði á sér stað
eitrun, tankurinn einfaldlega yfir-
fyllist og maður getur ekki starfað
við slíkar aðstæður,“ segir hún. Kol-
brún Sandra bætir við að þessu fylgi
allskyns efnaóþol, til dæmis af ilm-
og hreinsiefnum. „Ég hafði ávallt
verið heilsuhraust og ekki gjörn
á að fá umgangspestir áður en ég
hóf störf á skattstofunni árið 2007.
Smám saman fóru ýmis einkenni að
gera vart við sig. Raunar er eins og
þetta læðist að manni. Ég var algjör-
lega grunlaus um að verri heilsa gæti
átt rætur í húsnæðinu sem ég vann
í,“ segir Kolbrún Sandra.
Litið í baksýnisspegilinn
„Þegar litið er í baksýnisspegilinn
með þá vitneskju sem ég hef í dag
þá var ég orðin veik á árunum 2011
til 2015,“ segir Kolbrún Sandra.
„Ég tók upp flestar kvefpestar,
var með tíða og mikla höfuðverki
ásamt svima sem olli jafnvægis-
truflunum. Á árunum 2016-2017
fór mér svo að hraðversna. Á þeim
tíma fékk ég svæsnar hálsbólgur og
ennisholusýkingar ásamt bronkít-
is. Hjá mér lýsti sjúkdómurinn sér
sem innri kuldi, meltingartruflanir
og magaverkir, daglegir sinadrætt-
ir ásamt miklum vöðvaverkjum og
stífleika og ég átti af þeim sökum
erfitt með svefn. Þessu fylgdi mik-
il þreyta og framtaksleysi, gloppótt
minni, svimi, stanslaus höfuðverk-
ur, sjóntruflanir, skjálfti í höndum,
bjúgsöfnun, mæði og opin sár. Allt-
af beit ég á jaxlinn. Í apríl í fyrra
höfðu einkennin versnað mjög og
var ég að lokum sjúkraskráð frá
vinnu í júní 2018. Mörg af mín-
um einkennum minnkuðu í kjölfar
þess og sum hurfu eftir að ég fór út
úr húsnæðinu. Það er hræðilegt til
þess að hugsa að maður veikist við
það eitt að mæta til vinnu þar sem
vanræksla á viðhaldi eignarinnar og
leki sem hefur verið til staðar frá
upphafi hafi rænt mann heilsunni.
Í september síðasta haust fór ég til
sérfræðings í ofnæmis- og ónæm-
islækningum. Reyndist það mikið
gæfuspor. Álit hans var að það væri
greinilegt orsakasamband á milli
vinnustaðar þar sem rakaskemmd-
ir væru þekktar auk myglu. Hann
sagði að ég ætti ekki að snúa aftur
á vinnustað minn fyrr en ljóst væri
að húsnæðið væri ekki mögulega
heilsuspillandi. Hann tilkynnti mín
veikindi til Vinnueftirlitsins. Ég
þurfti að glíma við eigin fordóma
Skelfilegar afleiðingar myglu í rakaskemmdum húsum
„Þurfum að kljást við fordóma í
kerfinu og jafnvel höfnun“
Ragnheiður Sigurðardóttir og Kolbrún Sandra Hreinsdóttir.