Skessuhorn - 09.10.2019, Page 27

MIÐVIKUDAGUR 9. OKtÓBER 2019 27
Vísnahorn
Ekki verður nú annað
sagt en haustið hafi farið
vel með okkur það sem
af er og vonandi verður
svo áfram. Bjarni frá Gröf
orti eftirfarandi hauststemningu:
Finn ég hrollinn, fjarri er vor,
fölvar á bollum lánna.
Skurnar á pollum, skorpnar for,
skrjáfar í kollum trjánna.
Á sínum tíma mun Matthías Þórðarson
þjóðminjavörður hafa skrifað sögu Jónasar
Hallgrímssonar sem ég hef reyndar ekki kom-
ið í verk að lesa en varð að nokkru tilefni þessa
erindis Jóns Helgasonar:
Íslensku skáldin ástmey firrt
angurmædd súpa á glasi,
lognast svo út af lítilsvirt
frá lífsins argaþrasi.
Um þeirra leiði er ekkert hirt,
allt er þar kafið grasi,
síðast er þeirra saga birt
samin af Matthíasi.
Hygg að það sé óumdeilt að Jónas Hall-
grímsson var skáld og það gott skáld. Svo
verða eilífar vangaveltur um hvar í röð topp-
skáldanna hann stendur því sem betur fer eig-
um við og höfum átt marga góða í þeim flokki.
Bein skáldsins eða þau bein sem allavega voru
álitin hans voru á sínum tíma flutt heim til Ís-
lands og jarðsett í þjóðargrafreit á Þingvöll-
um. Ekki var sú ráðstöfun óumdeild frekar
en margt annað og vildu margir að bein hans
yrðu jarðsett á Bakka í Öxnadal. Þeirra á með-
al var Sigurjón á Álafossi og gengu sögur um
að hann hefði stolið beinunum og komið í
vígða mold á Bakka. Ólafur Briem orti af því
tilefni í framhaldi af erindi Jóns:
Bjuggu menn engan bautastein
bragarins æðsta þjóni
hvorki bar lauf né heldur grein
haugurinn arfagróni.
Löngu seinna menn sóttu hans bein
og sendu þau heim að Fróni
standa þau nú í stofu ein
stolin af Sigurjóni.
Á sínum tíma var nokkuð um villifé í
tálknanum sem mörgum þótti ekki gott mál.
Nokkrar tilraunir voru gerðar til að smala því
en að lokum voru þær skepnur sem ekki náð-
ust öðruvísi skotnar á færi. Einhverjar þreng-
ingar munu hafa verið hjá sauðfjárbændum
um þetta leyti sem oftar en ekkert veit ég um
höfund þessar vísu:
Að skipun stjórnvalda skutu menn niður ær
og skrokkarnir ultu blóðugir niður hlíðar.
Landhelgisgæslan lauk svo verkinu í gær
en líkast til verða bændurnir teknir síðar.
Margir kannast við þá tilhneygingu eldri
manna að segja sögur. Missannar og mis-
skemmtilegar og að sjálfsögðu sömu sögurnar
aftur og aftur. Ekki minna en þrisvar á kvöldi
sömu söguna. Það er lágmark. Jakob Ó Pét-
ursson lýsti þessu svo:
Alltaf fannst mér gaman að segja sjálfur frá
síðan ég var ofurlítill drengur.
Þótt roskinn sé nú orðinn, leitar vaninn alltaf
á,
og enginn kjaftur hlustar á mig lengur.
Það mun hafa verið Ingvi Guðnason bróðir
Rósbergs Snædal sem orti eftirfarandi vetrar-
vísur:
Fram í háum fjallasal
flest eru stráin kalin.
Streymir áin ofan dal
ísi bláum falin.
Víst á yndi verður bið
vonarlindir frjósa.
Kaldir vindar kveða við
klaka strindið ljósa.
Stundum er talað um fátækt á Íslandi.
Stundum er líka talað um samdrátt nú eða vel-
megun, uppsveiflu eða niðursveiflu. Kannske
er munurinn mestur í pólitískum skoðunum
þess er talar eða hvort flokkur hans er í stjórn
eða stjórnarandstöðu. Hvað um það, Hreið-
ar Karlsson orti eftirfarandi, væntanlega fyrir
hrun:
Það er eins og æði marga grunar,
enda hægt að finna dæmi nóg.
Allra stærstur vandi velmegunar
verður sá að koma henni í lóg.
Það er nú með þessar pólitísku skoðanir
að ekki virðist alltaf fullkomið samræmi með
þeirri flokksstefnu sem fólk telur sig tilheyra
og svo lífsmátanum sem slíkum og viðhorfum
í raun. Einhverntíma var þetta ort en ég veit
ekkert um höfund:
Áður frjáls var andi hans
eins og fugl á kvisti
en fyrir áhrif andskotans
orðinn kommúnisti.
Haustið finnst mörgum fegurst árstíða og
sannarlega geta haustlitirnir orðið ótrúlega
fagrir. Onni á Kjörseyri orti:
Í hægviðri ríkir haust yfir landi
með heillandi liti á grasi og runnum.
Þó gráni í fjöllin fagnar vor andi
fegurð þess lands sem vér unnum.
Baldur Þórarinsson er maður nefndur frá
Bakka í Svarfaðardal og um hann kvað Hjör-
leifur Hjartarson frá tjörn:
Vel hylur frakkafaldur
flöskuna pakkaða.
Eitthvað er Bakka-Baldur
búinn að smakka’ða.
Baldur Hafstað orti hinsvegar í svipuðum
dúr þó tilefnið væri annað. Í verkfalli opin-
berra starfsmanna höfðu áfengisverslanir ver-
ið lokaðar um hríð og sótti þorsti á menn
til óþæginda. Andagift manna var einnig af
skornum skammti og margt fleira til angurs
þegar Baldri áskotnaðist flaska af Ballantines
whisky en sú glervara er köntuð eins og al-
þjóð veit:
Loks birtist vísnavaldur.
-Whiskíið kantaða.
Reiðinnar býsn er Baldur
búinn að vanta’ða.
Góðar skamma- og níðvísur haf gjarn-
an glatt landann fram yfir annað en allavega
minnist ég þess ekki að hafa heyrt minnst á að
atómljóð hafi náð flugi á þann hátt. Kristján
Helgason orti um mann:
Kauði er á svipinn súr,
svo að veldur kvölum.
Ljótur er hann liður úr
landsins ættartölum.
Þorsteinn heitinn Guðmundsson á Skálpa-
stöðum kvað líka um einhvern tiltekinn mann
sem ég veit reyndar ekkert hver var og ef út í
það er farið veit ég raunar ekki heldur hvort
þessar vísur eru samstæðar en allavega gætu
þær verið það:
Héðan í frá ég ekki efa
eftir nokkra kynningu
að þér er sælla að þiggja en gefa.
Það ég geymi í minningu.
Margan durginn leiðan leit ég
lífs um göngustig
en jafnt í allra ógúnst leit ég
engan nema þig.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Reiðinnar býsn er Baldur - búinn að vanta’ða
Ríkisstjórn Íslands hefur samþykkt
að frumvarp til laga um breytingu
á lögum nr. 58/1998 um þjóðlend-
ur verði lagt fram á Alþingi sem
stjórnarfrumvarp. Helstu breyt-
ingar sem lagðar eru til í frum-
varpinu lúta að því að leyfi fyr-
ir nýtingu náma og annarra jarð-
efna verði felld undir leyfisveiting-
arhlutverk sveitarfélaga en þurfi
staðfestingu forsætisráðuneytis-
ins.
Einnig er í frumvarpnu lagt til
að lögfest verði ákvæði sem auki
möguleika á að fá úrlausn óbyggða-
nefndar um eignarréttarlega stöðu
svæða sem enn kann að leika vafi á
um hvort eru háð beinum eignar-
rétti en hafa þó ekki áður sætt kröf-
um af hálfu ríkisins um þjóðlendur.
Loks er lagt til að óbyggðanefnd
verði heimilað að bæta viðbótar-
þrepi við málsmeðferð í tengslum
við landsvæði utan strandlengju
meginlandsins og almennings
stöðuvatna, þannig að þeim sem
telja sig eiga eignarréttindi verði í
fyrstu gefið færi á að lýsa réttind-
um sínum við upphaf málsmeð-
ferðar. „Verkefni óbyggðanefndar
er langt komið og hefur nefndin
lokið umfjöllun um rúmlega 88%
af flatarmáli landsins. Áætlað er að
nefndin ljúki störfum 2024. Í ljósi
þeirrar reynslu sem fyrir liggur og
fyrirsjáanlegra úrlausnarefna við
verklok nefndarinnar er talið rétt
að breyta málsmeðferðarreglum
þjóðlendulaganna sem nefndin
starfar eftir,“ segir í tilkynningu
frá stjórnarráðinu.
mm/ Ljósm. iav.is
Vilhjálmur Bjarnason færði á dög-
unum Lilju Alfreðsdóttur, mennta-
og menningarmálaráðherra, gjafa-
bréf útgáfuréttar að sex binda út-
gáfu þjóðsagna Jóns Árnasonar sem
fræðimennirnir Árni Böðvarsson og
Bjarni Vilhjálmsson tóku saman og
gáfu út á árunum 1954-1961. Þar er
um að ræða aðra útgáfu sagnanna
sem Jón Árnason safnaði og margir
Íslendingar kannast við og er sú út-
gáfa þeirra nú komin í þjóðareign.
„Þess gjöf afkomendanna er kær-
komin og mikilsvirt. Þjóðsögur
Jóns Árnasonar lifa með okkur og
eru endalaus uppspretta fróðleiks
og ánægju,“ sagði Lilja Alfreðsdótt-
ir, mennta- og menningarmálaráð-
herra.
Í ár eru liðin 200 ár frá fæðingu
Jóns Árnasonar, þjóðsagnasafnara
og landsbókavarðar og ákváðu af-
komendur þeirra Árna og Bjarna af
því tilefni að færa íslensku þjóðinni
höfunda- og útgáfuréttinn að gjöf.
Frú Vigdís Finnbogadóttir veitti
sjálfu gjafabréfinu viðtöku fyrir
hönd þjóðarinnar en mennta- og
menningarmálaráðherra hefur nú
tekið við því til varðveislu í ráðu-
neytinu. Árni Böðvarsson og Bjarni
Vilhjálmsson eiga eftir sem áður
sæmdarrétt að útgáfu sinni.
Ævi og starfi Jóns Árnasonar
hafa verið gerð góð skil á þessu af-
mælisári en síðar í mánuðinum efn-
ir Stofnun Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum til alþjóðlegrar
ráðstefnu um þjóðsögur af því til-
efni. -fréttatilkynning
Nýting námuréttinda verður
færð á hendur sveitarfélaga
Vilhjálmur Bjarnason og Lilja D Alfreðsdóttir.
Þjóðararfur í þjóðareign
Næpur, eða hvítrófur, eru rótar-
grænmeti sem safna forða í efra
hlut rótar og neðra hlut stönguls
og kallast því rótargrænmeti. Um
aldir hefur þessi jurt verið ræktuð
til átu á Norðurlöndunum. Þessi
myndarlega næpa er úr garði Val-
gerðar Vestmann Viggósdóttur á
Bekanstöðum í Hvalfjarðarsveit.
Vóg hún hvorki meira ná minna en
1.113 grömm.
ki
Næpa af stærri
gerðinni