Læknablaðið - feb. 2019, Blaðsíða 7
LÆKNAblaðið 2019/105 59
R I T S T J Ó R N A R G R E I N
Sigurður
Guðmundsson
læknir sérfræðingur
í lyflækningum og smit-
sjúkdómum, lyflækninga-
sviði Landspítala
prófessor emeritus,
læknadeild Háskóla
Íslands
siggudm@landspitali.is
Úttekt Embættis landlæknis frá því í desember síð-
astliðnum1 vegna alvarlegrar stöðu á bráðamóttöku
Landspítala er um margt merkilegt og athyglisvert
plagg. Þar kemur fram bæði taktur og tregi. Það er
skrifað af takti og háttvísi, en er eigi að síður bein-
skeyttasta úttekt á háskólasjúkrahúsinu okkar sem
frá landlækni hefur komið. Einnig má lesa trega úr
skrifunum, trega og depurð yfir þeim ógöngum sem
okkur hefur tekist að koma málefnum spítalans í.
Þetta eru „blúsuð“ skrif. Landlæknir hefur nokkrum
sinnum áður gert úttekt á starfi Landspítala. Fyrstu
úttektinni árið 2002 var fremur illa tekið, bæði af
stjórnvöldum og þáverandi stjórnarnefnd spítalans,
þótt tilefnið hafi ekki verið jafn ærið og nú. Fólk
hljóp í vörn. Svo virðist sem núverandi úttekt sé
mætt af meiri alvöru og skynsemi nú en þá, enda
ekki annað sæmandi.
Réttilega er bent á að bráðamóttöku Landspítala
tekst vel að sinna bráðahlutverki sínu, allir gera sitt
besta. Þeir sem veikastir eru fá þjónustu án tafar.
Hins vegar liggur vandinn í þjónustu við sjúklinga
sem bíða eftir innlögn en meðaldvalartími sjúklinga
sem bíða innlagnar á deildir spítalans hefur lengst
og er nú nær sólarhringur en æskilegt viðmið er 6
klukkustundir. Dæmi eru um að sjúklingur hafi
beðið í rúmar 100 klukkustundir eftir innlögn, það
eru rúmir fjórir sólarhringar. Orsakir þessa eru
einkum tvær, skortur á legurýmum og skortur á
hjúkrunarfræðingum. Fólk sem lokið hefur meðferð
á spítalanum getur ekki útskrifast þar sem úrræði
skortir utan hans, einkum hjúkrunarrými fyrir
aldraða, og að einhverju leyti vegna bágrar stöðu
þjónustu í heimahúsum. Í ofanálag hefur þurft að
loka legurýmum á bráðalegudeildum vegna skorts
á hjúkrunarfræðingum. Vegna þessa rekur spítalinn
stundum 100 manna hjúkrunarheimili, en slíkt er
ekki hlutverk hans og aðrir mun hæfari til þess eins
og margoft hefur komið fram í umræðum síðustu
missera.
Þessar niðurstöður ríma mjög vel við álit okkar
sem vinnum við að sinna sjúklingum á spítalanum.
Margir myndu samt taka enn dýpra í árinni, svo illt
er þetta.
Við þessar aðstæður er rúmanýting oft yfir 100%,
og gefur því auga leið að hæfni spítalans til að takast
á við afleiðingar stórslysa og smitfaraldra er veru-
lega skert. Auk þess er öryggi sjúklinga ógnað, enda
hefur komið í ljós að óvænt atvik eru tíðari á deild-
um þar sem álag er mikið.2 Allt bítur þetta hvað í
annars skott.
Mörg önnur vandamál steðja að spítalanum.
Hann er háskólaspítali, og má ekki gleyma hlutverki
sínu sem slíkur, bæði að því er lýtur að rannsókn-
um og kennslu. Mikið áhyggjuefni er að vísinda-
rannsóknir eiga undir högg að sækja, sem meðal
annars kemur fram í að áhrif (impact) rannsókna frá
Landspítala hafa minnkað verulega, og er spítalinn
nú í neðsta sæti allra sjúkrahúsa á Norðurlöndum í
þessu efni, en var áður í því efsta, og er sá eini sem
er kominn talsvert undir heimsmeðaltal.3 Þetta er til-
efni sérstakrar umfjöllunar.
Kjarni hlutaúttektar landlæknis snýr að veiku
öldruðu fólki í þessu landi. Það verður að teljast
þjóðarskömm að sumir aldraðir þurfi að dvelja
síðasta skeið ævinnar við kringumstæður sem eru
einfaldlega ekki sæmandi, eins og gjörla kemur
fram í úttektinni. Þetta er kynslóðin sem fædd er
um eða fyrir miðja síðustu öld, kynslóðin sem lagði
grunninn að þeirri velsæld sem við nú búum við.
Hún á annað skilið en þetta.
Í skýrslu landlæknis eru sett fram ýmis tilmæli
til Landspítala sem meðal annars snúa að starfsum-
hverfi og mönnun, eflingu dag- og göngudeilda og
endurmati á lokun Hjartagáttar. Heilbrigðisráðu-
neyti er bent á að opna þurfi tafarlaust fleiri hjúkr-
unarrými, að efla þurfi heimahjúkrun, heimaþjón-
ustu og dagdvalarrými og sérstaklega þurfi að efla
mönnun hjúkrunarfræðinga og sjúkraliða með öllum
tiltækum ráðum. Í þessu samhengi er vert að benda
einnig á umfjöllun yfirlæknis öldrunarlækninga í
dagblöðum undanfarið,4 þar sem hann kallar eftir
fleiri úrræðum, meðal annars aukinni fjölbreytni,
líknardeild fyrir aldrað fólk, öldrunargeðdeild og
sjúkrahúsþjónustu (hospital-at-home).
Stjórnvöld hafa brugðist við að einhverju leyti
að sögn landlæknis, og er það vel. Hins vegar hefur
ofangreint ástand varað allt of lengi, því skal dag að
kveldi lofa. Með ólíkindum er hve margir verða hissa
þegar fólk eldist, svo virðist sem það komi mönnum
sífellt í opna skjöldu. Úrræðaleysið er í samræmi við
það.
Því er mál að tekið verði af myndarskap á málum
þessum. Boltinn er á vallarhelmingi stjórnmálanna,
hvar í flokki sem fólk stendur. Við biðlum til þeirra,
þeirra er nú tækifærið. Hér er verk að vinna.
Heimildir
1. Hlutaúttekt vegna alvarlegrar stöðu á bráðamóttöku Landspítalans.
Embætti landlæknis, desember 2018. landlaeknir.is - desember 2018.
2. Guðmundsdóttir GÁ. Frétt á RÚV 16. jan. 2019. ruv.is – janúar 2019.
3. Comparing Research at Nordic Higher Education Institutions Using
Bibliometric Indicators covering the years 1999-2014. Nordforsk Policy
Paper 4/2017. nordforsk.org
4. Jónsson PV. Greinar og viðtal í Morgunblaðinu, mbl.is - desember 2018,
janúar 2019.
Taktur og tregi
doi.org/10.17992/lbl.2019.02.213
Rhythm and blues
The Landspitali
University Hospital in
trouble
Sigurður Guðmundsson, MD, PhD
Consultant in Internal Medicine
and Infectious Diseses,
Landspitali University Hospital
Emeritus Professor, School of
Medicine, University of Iceland
Braltus®. Nýtt samheitalyf
við langvinnri lungnateppu.
• Inniheldur tíótrópíum
• Glær hylki
• Ódýrari valkostur
Braltus® er samheitalyf við Spiriva. Lyfjaform: Innöndunarduft í hörðu hylki. Ábending: Berkjuvíkkandi viðhaldsmeðferð
til að lina einkenni hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu (LLT). Virk innihaldsefni og styrkleiki: 10 mcg tíótrópíum
í gefnum skammti. Braltus® kemur í nýju innöndunartæki sem kallast Zonda. Frábendingar: Ofnæmi fyrir virka efninu,
atrópíni eða afleiðum þess t.d. ipratrópíum eða oxitrópíum eða einhverju hjálparefnanna.
Markaðsleyfishafi: Teva Pharm B.V. Umboðsaðili: Alvogen ehf.
Nálgast má upplýsingar um lyfið, fylgiseðil þess og samantekt á eiginleikum lyfsins á vef Lyfjastofnunnar,
www.serlyfjaskra.is