Læknablaðið - feb. 2019, Blaðsíða 43
„Lyfin milliverka við áfengi. Þau
milliverka einnig við ópíóíða- og róandi
lyf sem og önnur vöðvaslakandi lyf. Það
eykur hættuna á öndunarslævingu,“ segir
Lárus. Algengt sé að einstaklingar sem
hafi misnotað ópíóíða hafi einnig verið að
nota bæði svefnlyf og róandi lyf.
„Samverkun lyfjanna er ein ástæða
þess að fólk sofnar og vaknar ekki aftur.
Það á sér stað öndunarlömun í svefni.
Þetta þurfa ekki að vera einstaklingar
sem hafa notað lyf lengi og þeir geta verið
á hvaða aldri sem er. Það byrjar að nota
lyfin rétt og eftir ábendingu en svo er að-
haldið ekki nóg. Auk þess byggir fólk upp
þol og þarf meira og það gerir sér ekki
grein fyrir samverkun við áfengi og önnur
lyf.“ segir hann.
„Svefnlyf geta verið gagnleg til að
brjóta upp vítahring sem fólk er komið í
en þá er mikilvægt að önnur úrræði séu
notuð samhliða,“ segir Lárus og nefnir
svefnráð (sleep hygiene) og hugræna atferl-
ismeðferð. Hann segir að víða erlendis
séu lyf þriðja úrræði þessara meðferða við
svefnleysi.
„Til að gera þetta þarf viðkomandi að
hitta sama meðferðaraðilann sem gæti
haldið utan um svona ferli,“ segir Lárus
og bendir á að víða sé pottur brotinn
þar sem fjöldi fólks hafi ekki heimilis-
lækni. „En þar sem einstaklingar hafa
sína heilsugæslu geta læknar og aðrir
heilbrigðsstarfsmenn sammælst um með-
ferðina og náð árangri.“
Lárus bendir á að rannsóknin hafi verið
gerð á tíma þar sem lyfjagagnagrunnurinn
hafi ekki verið kominn í notkun. Læknar
hafi því oft ekki haft yfirsýn yfir notkun-
ina. Það ætti að breytast nú. „Yfirsýnin er
miklu betri,“ segir hann en bendir um leið
á að hún sé þó ekki örugg þegar einstak-
lingar sem séu komnir í ávana- eða fíkni-
ástand því þeir geti mögulega keypt lyfin
á svörtum markaði og verslun á netinu
með svefnlyf og róandi lyf er algeng.
LÆKNAblaðið 2019/105 95
Alls voru rétt um 9000 einstaklingar
sem hófu að nota svefnlyf árið 2003 enn
að nota þau rétt rúmum áratug síðar. Það
samsvarar því að 2,9% þjóðarinnar hafi
notað svefnlyf (Z-lyf) í tíu til tólf ár á
þessum tíma en mælt er með að lyfin séu
einungis notuð í fjórar vikur. Dósent í
lyfjafræði segir samverkan lyfja meðal
ástæðna þess að fólk sofni svefninum
langa við töku svefnlyfja.
„Það eru margar ástæður fyrir því að
við ættum ekki að nota svefnlyf lengi,“
segir Lárus S. Guðmundsson, dósent í lyf-
jafræði, sem fór yfir niðurstöðu rannsókn-
ar á algengi 10 ára samfelldrar notkunar
svefnlyfja á Íslandi á 19. líf- og heilbrigð-
isvísindaráðstefnu Háskóla Íslands á Há-
skólatorgi í byrjun janúar. Rannsóknina
gerði Iðunn Magnúsdóttir undir hand-
leiðslu Lárusar og Önnu Jónsdóttur.
Niðurstöðurnar sýndu að meira en
helmingur notaði 30 dagsskammta eða
minna af svefnlyfjum fyrsta árið en eftir
10 ár voru 75% þeirra að taka meira en 30
dagsskammta á ári og fjórðungur var far-
inn að nota 270 dagsskammta eða meira
ár hvert.
Lárus segir í samtali við Læknablaðið
óæskileg áhrif langrar svefnlyfjanotkunar
ýmisleg. Rannsóknir á öryggi og virkni
sem gerðar séu áður en lyfin fari á markað
miði við vikna eða mánaða notkun en
ekki margra ára.
„Gagnsemi lyfjanna minnkar þegar
búið er að taka lyfið í meira en eitt ár og
þá er skaðsemi farin að vega þyngra,“
segir hann og nefnir að talið sé að óhófleg
svefnlyfjanotkun geti hraðað elliglöpum,
haft ónæmisbælandi áhrif og fleira.
„Þá eiga viðkomandi frekar á hættu að
lenda í slysum, eins og umferðaslysi eða
að detta heimavið. Brjóti aldraður einstak-
lingur til að mynda mjaðmagrindina
skerðast lífslíkur hans verulega.“
„Samverkun lyfjanna er ein
ástæða þess að fólk sofnar
og vaknar ekki aftur. Það
á sér stað öndunarlömun í
svefni. Þetta þurfa ekki að
vera einstaklingar sem hafa
notað lyf lengi og þeir geta
verið á hvaða aldri sem er.“
Lárus S. Guðmundsson fór yfir svefnlyf og misnotkun þeirra og segir fólk ekki gera sér grein fyrir samverkun þeirra
við áfengi og önnur lyf. Mynd/gag
■ ■ ■ Gunnhildur Arna Gunnarsdóttir
Geta sofnað svefninum langa
vegna samverkunar lyfja