Hugur og hönd - 01.06.1988, Blaðsíða 26

Til gagns og fegurðar
Sitthvað um störf Sigurðar málara
Guðmundssonar að búningamálum
I tilefhi af 125 ára afmœli Þjóðminja-
safns Islands 23. febrúar 1988flutti rík-
isútvarpið dagskrá 21. febrúar í umsjón
Ingu Láru Baldvinsdóttur um Sigurð
Guðmundsson málara, en hann var, svo
sem alkunna er, frumkvöðull að stojhun
safiisins. Hluti af dagskrá þessari fjall-
aði um störf Sigurðar að búningamálum.
Sem svör við spurningum umsjónar-
rnanns tók undirrituð saman nokkra
stutta þœtti um þetta ejhi. Er eftirfarandi
grein að verulegu leyti byggð á þeim.
Um íslenska kvenbúninga
Sigurður Guðmundsson málari (f. 1833,
d. 1874) dvaldist við nám í Kaupmanna-
höfn 1849—1858. A námsárum sínum
kom hann einu sinni til Islands, sumarið
1856, og mun þá fyrir alvöru hafa farið
að hugleiða búningamál Islendinga,
einkum þó íslenskra kvenna. Veturinn
næsta á eftir skrifaði hann langa og yfir-
gripsmikla ritgerð um þetta efni, ,,Um
kvennbúnínga á íslandi," og birtist hún í
Nýjum félagsritum 1857.
í stuttum inngangskafla greinarinnar
ræðir Sigurður lítillega tilgang klæðnað-
ar almennt: að hann sé ,,til gagns og til
fegurðar," eins og hann kemst að orði.
Nefnir hann íþví sambandi að Islending-
ar ættu að kappkosta að geta sýnt erlend-
um ferðamönnum meðal annars með
búningi sínum að þeir væru „ekki þræla
ættar, eða líkir förumönnum" . . . held-
ur væru þeir afkomendur „hinna gömlu
Norðmanna höfðíngja," og bæru
„klæðnað þeirra hver eftir sínum efn-
um.“ Einnig bendir hann á að íslenskur
klæðnaður sé mjög farinn að breytast, og
að „menn verði að gæta þess, að betur
fari, þá breytt er, en ekki taka báðum
höndum móti öllu útlendu, hvernig sem
það er, en sleppa því, sem er innlent, og
á vel við þjóðerni og landshag í alla
staði.“ Því næst segist hann ætla að tala
um „kvennbúnínginn,“ til að lýsa hvern-
ig hann hafi verið „síðan landið bygð-
ist,“ og gætu menn þá séð hvað af honum
væri „þjóðlegt eða ekki þjóðlegt.“ Að
auki telur hann að það mikið sé eftir af
„gamla þjóðbúníngnum kvennfólksins
víða um landið, . . . að honum er vel við
hjálpandi, ef menn hafa góðan vilja og
þjóðernistilfinníngu.“
I næstu tveimur köflum greinarinnar
er ítarleg frásögn og umræða um ein-
staka hluta kvenbúninga, bæði flíkur og
skartgripi, eins og þeim er lýst í íslensk-
um fornritum, og um þróun þeirra og
þær breytingar sem á þeim urðu vegna
erlendra tískuáhrifa á síðari öldum, allt
fram um miðja 19. öld. Þessu næst lýsir
Sigurður samtímabúningum íslenskra
kvenna; er hann ómyrkur í máli og vand-
ar þeim ekki kveðjurnar. I lokakaflanum
gerir hann síðan mjög svo nákvæmar til-
lögur um hvernig hann telur að um megi
bæta og færa búningana í þjóðlegt horf.
Sigurði var hátíðabúningurinn, fald-
búningurinn, einkum hugleikinn hvað
þetta snertir; um hann segir hann í grein-
inni, að hann eigi að „vera til hátíða og
skrauts“ og að „faldinn ætti allar heldri
konur að bera.“
26
HUGUR OG HÖND