Hugur og hönd - 01.06.1988, Blaðsíða 28

gáfunnar 1878, helst leitað í útskurði, út-
saumi og handritaskreytingum miðalda;
til dæmis hefur hann í einu tiiviki, eins
og nánar verður frá sagt síðar, farið svo
til alveg eftir bekk á refilsaumuðu altar-
isklæði frá Reykjahlíð, líklega frá um
1400, í eigu Þjóðminjasafns Dana. En
meðal þessara uppdrátta eru einnig yngri
munstur og má í því sambandi benda á
myndefni jafnvel frá 18. öld.
Blómamunstrin teiknaði Sigurður að
mestu eftir íslenskum plöntum, á stund-
um úti í náttúrunni, en studdist þó jafn-
framt við myndskreytt rit erlend, svo
sem Flora Danica sem til var á Stifts-
5.
bókasafninu í Reykjavík. Kemur þetta
greinilega fram í varðveittum plöggum
eftir hann.
Fyrirmyndir að faldi
Hvað varðar fyrirmyndir að sniði bún-
ingsins er einkum ástæða til að nefna
faldinn. I vasabók Sigurðar frá 1858—
1859 og einnig á lausum blöðum eftir
hann, eru þó nokkrar rissmyndir af forn-
um höfuðfötum, til dæmis vefjarhöttum,
hjálmum og svonefndum frýgískum húf-
um, sem benda til þess að hann hafi verið
að leita fyrirmynda að faldinum.
Virðist enda eitthvað hafa vafist fyrir
honum að móta faldinn, það er að segja
sjálfa faldhúfuna, því að í sömu vasabók
hefur hann rissað upp eina fimm mis-
munandi falda og annað eins aftan á
sendibréf til hans frá vorinu 1859, auk
þess sem varðveist hefur eftir hann blý-
antsteikning með konumynd þar sem
hann hefur strokað út eina gerð af fald-
húfu og teiknað aðra í staðinn. Þá er og
athyglisvert að á mynd sem hann teiknaði
af stúlku í skautbúningi með nýja laginu
að því er virðist veturinn 1859 til kynn-
ingar á búningnum, eru treyjuborðar og
belti nákvæmlega upp dregin, og einnig
faldurinn neðanverður með koffri og
blæju niður undan því, en efri hluta
faldsins hefur hann ekki teiknað. Gæti
þetta einmitt bent til að hann hafi þá ekki
verið búinn að fullmóta gerð hans og
raunar ekki heldur að ákveða hvernig
blæjunni yrði best fyrir komið.
Fyrstu skautbúningarnir
Sigurður hefur þó lokið við að móta fald-
inn síðar á árinu 1859, því að þá bar kona
fyrst búning hans, og var það í Reykja-
vík. Kemur þetta fram í vasabók hans frá
1861 þar sem hann hefur hripað tvær eft-
irfarandi klausur: „föstudaginn þan 21
october 1859 bar fist ein stúlka nía faldin
og koffur og treyuna og slör lín kraga og
fleira með nía en þó gamla sniðinu, á sín-
um bruðkaupsdegi hún hét Sigríður og
var guðmundsdóttir, en brúðgumi hét
guðbrandur.“ „Þann 13 Nofember 1859
vóru þær Ragnhildur og Sigríður til alt-
aris í reykjavík með búninginn.“
Sigríður Guðmundsdóttir var Reyk-
víkingur, en brúðguminn, Guðbrandur
snikkari Sigurðsson, af Snæfellsnesi.
Bjuggu þau á Arnarhólslóð nr. 3, húseign
sem Guðbrandur hafði keypt 1858. Ekki
eru kunn deili á Ragnhildi.
Rúmu hálfu ári síðar, 19. júní 1860,
kom norðlensk kona, Sigurlaug Gunn-
arsdóttir, eiginkona Olafs Sigurðssonar í
Ási í Hegranesi, frænda Sigurðar, fyrst
kvenna í Skagafirði fram í þessum nýja,
breytta búningi. Lýsir Olafur þessum at-
burði allítarlega í bréfi til Sigurðar
tveimur dögum síðar. Átti hann sér stað
í brúðkaupi séra Davíðs Guðmundsson-
ar, og virðist af bréfum og fleiru mega
ráða að brúðguminn hafi fært frú Sigur-
laugu tilbúinn fald að sunnan frá Sigurði.
En búninginn, þ.e. treyjuna og samfell-
una, hafði hún unnið um veturinn að
mestu eftir fyrirsögnum Sigurðar í bréf-
um til Ólafs og myndum og munstrum
sem þeim fylgdu. Eru bréf Ólafs flest í
eigu Þjóðminjasafns, en uppdrættir og
bréf Sigurðar glötuð nema áðurnefnd
stúlkumynd. Býsanskt munstur er neðan
á samfellunni, en einfaldur, ónafn-
greindur laufaviður á treyjubörmum.
Þessi búningur Sigurlaugar er nú í
Þjóðminjasafni, þangað kominn 1916, og
er sá elsti með lagi Sigurðar sem enn er
til svo vitað sé. Sigurlaug saumaði síðar
fleiri búninga, og var einn þeirra með
tveimur blómabekkjum Sigurðar, hrúta-
berjalyngi á treyjubörmum og melasól á
samfellu. Hefur hann varðveist hjá af-
komendum hennar og verið talinn unn-
inn 1864. Af bréfum Ólafs í Ási virðist
mega ráða að hann sé að hluta frá því ári,
en að ekki hafi verið lokið við hann fyrr
en í fyrsta lagi 1865.
Sigurður hannaði einnig yfirhöfn,
möttul, við búninginn og útsaumsmunst-
ur á hann. Saumaði Sigurlaug möttla
með báðum fyrrnefndum búningum,
þann sem fylgir búningnum í Þjóðminja-
safni á árunum 1861—1862.
Til viðbótar því sem sagt var um fyrir-
myndir að munstrum hér að framan skal
þess getið, að af ummælum Ólafs í bréf-
inu til Sigurðar í júní 1859 hefur þótt
mega ráða að uppdrátturinn á fyrstu
samfellu Sigurlaugar hafi verið unninn
upp úr bekk á altarisklæði frá Skarði á
HUGUR OG HÖND