Fréttabréf Öryrkjabandalags Íslands - 01.09.1997, Qupperneq 25

á fót stofnun jafnréttismála fatlaðra.
I umræðu um tillöguna bentu jafnað-
armenn á hve brýnt væri að tryggja
réttindagæslu fatlaðra á landsvísu nú
þegar fyrir dyrum stendur að sveitar-
félög, misvel í stakk búin, taki yfir
þessa mikilvægu þjónustu. Tillagan
hefur ekki hlotið brautargengi á
Alþingi en jafnaðarmenn munu end-
urflytja hana og halda umræðunni
vakandi til að tryggja réttindagæslu
fatlaðra.
Þróunin hjá okkur
Hérlendis hefur þróunin verið
svipuð og í nágrannalöndum okkar,
þó hún sé skemmra á veg komin. Með
lögunum sem tóku gildi 1992 var
horfið frá stofnanauppbyggingu og
áhersla lögð á stoðþjónustu. Frá því
lögin voru sett hafa mörg sambýli
verið opnuð. Fatlaðir hafa í gegnum
félagslega húsnæðiskerfið í auknum
mæli átt þess kost að búa í eigin
íbúðum. Og með liðveislu hefur fötl-
uðum verið opnuð leið til félagslegrar
þátttöku og starfa í atvinnulífinu. Lög
duga þó skammt ef framkvæmd þeirra
er ábótavant og ef uppbygging stöðv-
ast vegna takmarkaðra fjárveitinga
hins opinbera. Þess vegna verða orð
og athafnir að fara saman.
Með breyttum áherslum eru lagðar
ríkari kvaðir á þjónustustofnanir í
okkar samfélagi um að þær séu
ábyrgar fyrir þjónustu við alla þjóð-
félagshópa. Þannig byggir nútíma
félagsmálalöggjöf á þessari hug-
myndafræði og með því að færa ýmis
velferðarverkefni til sveitarfélaganna
eru þau felld að almennri félags-
þjónustu. Þá komum við að umræð-
unni um “sektor ansvar”, þessari
ábyrgð almennra þjónustuaðila á því
að allir njóti jafnræðis í þjónustunni
og enginn þjóðfélagshópur sé settur
tilhliðar. Skólinnfyrirallalýtursömu
hugsun, þ.e. að almenna skólakerfið
verði öllum bömum aðgengilegt og
opið, á öllum skólastigum.
Það hefur verið nokkuð góð sátt
um þá þróun sem orðið hefur hér á
landi. Engu að síður hafa einnig heyrst
áhyggjuraddir sem benda á að fara
skuli varlega svo sértæk þjónusta og
sérhæfð þekking glatist ekki í því ferli
sem framundan er, að huga beri sér-
staklega að réttindagæslu fatlaðra.
Frá vígslu sundlaugar Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra á sl. vori.
Aðgengi að þjóðfélaginu
Þáttur í jafnrétti og virðingu gagn-
vart þeim sem lifa við einhverja höml-
un er að aðlaga og breyta því sem þarf
til að gera samfélagið aðgengilegt öll-
um. Hingað til hefur kastljósið beinst
að aðgengi að byggingum, gangstétt-
um og gatnaframkvæmdum, enda
þurfa þeir þættir sem snúa að beinu
aðgengi alls staðar að vera í lagi, en
það eru þeir því miður ekki. Nægir
að benda á Alþingi og Þjóðleikhúsið
því til staðfestingar. En það þarf að
huga að fleiru ef mæta á þörfum hins
fjölbreytilega hóps fatlaðra með full-
um skilningi. Sem dæmi má nefna að
táknmál og túlkaþjónusta er aðgengi
heyrnarlausra að samfélagi heyrandi.
Það eru mannréttindi að geta skilið
þær upplýsingar sem nútíma þjóð-
félag byggir á. Að geta tileinkað sér
almennan fróðleik til að geta brugðist
við á réttan hátt og af öryggi við
atburðum líðandi stundar. Það eru
mannréttindi að geta sinnt borgara-
legum skyldum sínum sem ábyrgur
þegn í lýðræðisþjóðfélagi.
Það er mikilvægt að setja efni, sem
ætlað er þroskaheftum og fjölfötl-
uðum, fram á auðlesinn og aðgengi-
legan hátt. Aðrir sem hafa gagn af að
lesmál sé sett fram á einfaldan og
aðgengilegan hátt eru aldraðir sem
farnir eru að eiga erfitt með þungan
texta og heyrnarlausir sem oft hafa
tileinkað sér knappan texta í tjá-
skiptum. í framhaldi af úttekt á að-
stæðum fatlaðra í Svíþjóð fyrir nokkr-
um árum voru settar fram tillögur um
úrbætur og meðal annars rætt hvort
beita skuli áminningu eða refsingu
vegna brota á ákvæðum um aðgengi
að þjónustu líkt og gert er í Banda-
ríkjunum. Það var í framhaldi af þess-
ari úttekt sem embætti umboðsmanns
fatlaðra var sett á stofn í Svíþjóð.
Abyrgð fjölmiðla
Ekki sér enn fyrir endann á baráttu
heyrnarlausra, daufblindra og heyrn-
arskertra um að táknmálið verði við-
urkennt sem móðurmál þeirra, en það
myndi sjálfkrafa færa þeim þann rétt
að öll samskipti þeirra í þjóðfélaginu
færu fram á þeirra forsendum. Að
upplýsingaskylda opinberra stofnana,
svo sem Ríkisútvarps og Sjónvarps,
yrði einnig virk gagnvart þeim. Með
hugtakinu “ábyrgð almennra þjón-
ustuaðila og fyrirtækja” eða
“sektoransvar” er fjölmiðlum, bæði
ríkisfjölmiðlum og hinum svokölluðu
frjálsu fjölmiðlum, gert að taka tillit
til þarfa fatlaðra. Þá kröfu á að gera
til þessara þjónustustofnana ef þær
vilja rísa undir nafni og heita fjöl-
miðlar fyrir alla landsmenn.
Nýleg umræða hér á landi um
breytingar sem urðu á framkvæmd
laga um almannatryggingar, þegar
elli- og örorkulífeyrisþegum var gert
að greiða afnotagjald af útvarpi og
sjónvarpi, kallar á ítarlega umfjöllun
um ábyrgðina gagnvart neytendum.
Miðað við breytta hugmyndafræði
varðandi málefni fatlaðra má alveg
Sjá næstu síðu
FRÉTTABRÉF ÖRYRKJABANDALAGSINS
25