Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.2020, Qupperneq 16

Það er ekki beinlínis upp-lífgandi að fylgjast með fréttum í dag. Versta
kreppa í hundrað ár í aðsigi
samkvæmt fjármálaráðherra,
atvinnuleysi, gjaldþrot og
gríðarlegur halli ríkissjóðs,
sem vafalaust mun leiða til
niðurskurðar í þjónustu ríkis-
ins að mati flestra. Allt vegna
kórónaveirunnar og áhrifa
hennar. Áhrifin á geðheil-
brigði þjóðarinnar hljóta því
að verða töluverð.
Staða geðheilbrigðismála
á Íslandi hefur lengi þótt af-
gangsstærð og málaflokkur-
inn ekki fengið þá athygli og
það fjármagn frá heilbrigðis-
yfirvöldum sem hann á skilið.
Áætlað er að heilbrigðisyfir-
völd veiti um 10 prósent af
heildarútgjöldum sínum til
geðheilbrigðismála. Ekki
er hægt að fyllast sérstakri
bjartsýni um að það breytist á
næstunni, þó sjaldan hafi þótt
meira tilefni til.
Fleiri leita sér hjálpar
Einar Þór Jónsson er formað-
ur Geðhjálpar, en samtökin
vinna að því að bæta hag fólks
með geðraskanir og geðfötlun.
Hann segir fleiri hafa leitað
til samtakanna en áður:
„Já, við fundum fyrir því að
fleiri leituðu til okkar en ella
strax í mars og við þurftum að
ráða til okkar annan ráðgjafa.
Þetta eru skrítnir tímar. Ég
held að það hafi enginn átt
von á þessu. Sjálfur kýs ég að
horfa á ljósið í myrkrinu, þó
svo útlitið sé dökkt núna. Ég
trúi því samt að skilningur
og velvild aukist fyrir okkar
málaflokki í framhaldinu, en
auðvitað verður áfram rifist
um peninga. Ég held að maður
verði að vera raunsær og bú-
ast við niðurskurði í heilbrigð-
iskerfinu og á fleiri stöðum.
Maður veit ekkert hvernig
haldið verður á málum en auð-
vitað vonar maður að stjórn-
15. MAÍ 2020 DV16 EYJAN
ÚTLITIÐ DÖKKT Í DAG EN NOTKUN
GEÐLYFJA FER MINNKANDI
Sjálfsvígssím-
tölum í hjálpar-
síma Rauða
krossins fjölg-
aði í apríl og
voru alls 105 –
þar af ellefu
frá börnum.
Einar Þór Jónsson, formaður Geðhjálpar, segir að strax í mars hafi fleiri leitað sér aðstoðar hjá samtökunum. MYND/ERNIR
Trausti Salvar Kristjánsson
traustisalvar@eyjan.is
málamenn átti sig á því að for-
varnir í geðheilbrigðismálum
hafa aldrei verið mikilvægari
en einmitt nú. Það höfum við
lært frá bankahruninu, að ef
ekki verður tekið á málum
strax, mun þjóðin fá það í
bakið síðar meir, með miklu
meira umfangi og kostnaði en
ella.“
Merkir ekki aukningu á
sjálfsvígum
Tíðni sjálfsvíga jókst ekki á
Íslandi strax í kjölfar banka-
hrunsins 2008 líkt og óttast
var. Var sú niðurstaða þvert
á erlendar rannsóknir, sem
sýndu að sjálfsvígum fjölgaði
nokkuð strax í kjölfar efna-
hagshruns og viðlíka áfalla.
Ekki var merkjanleg breyt-
ing á tíðni sjálfsvíga hér á
landi fyrr en 2011, þegar mun
færri sviptu sig lífi en áður, en
næstu ár á eftir byrjaði tíðnin
að hækka á ný og ná meðaltali
fyrri ára fram til ársins 2018.
Engar nýrri tölur um tíðni
sjálfsvíga fengust frá Embætti
landlæknis, en samkvæmt
Einari Þór hafa samtökin ekki
merkt aukningu sjálfsvíga í
kjölfar kóróna veirunnar:
„Nei, sem betur fer. Það var
nokkuð mikið um þetta fyrir
áramót veit ég, en við höfum
ekki fundið fyrir aukningu
eftir áramót. Ég vona innilega
að það haldist þannig.“
Fjölgun sjálfsvígssímtala
Hringingum í hjálparsíma
Rauða krossins 1717 fjölgaði
mikið í marsmánuði vegna
COVID-19. Að sama skapi
fækkaði sjálfsvígssímtölum
óvenju mikið á sama tíma,
sem er skýrt að einhverju
leyti vegna þess álags sem var
á símakerfið vegna COVID-19
og því hafi sjálfsvígssímtölin
ekki náð inn.
Hins vegar má greina fjölg-
un sjálfsvígssímtala í apríl og
samkvæmt upplýsingum frá
Rauða krossinum eru símtölin
bæði þyngri og alvarlegri en
áður. Samtals voru 105 slík
samtöl í apríl, þar af ellefu
frá börnum.
Notkun geðlyfja minnkar
Þá sýna tölur frá Landlæknis-
embættinu að notkun á geð-
lyfjum hefur minnkað í kjöl-
far kórónaveirunnar, en þær
tölur ná fram til 1. maí. Í flokki
róandi og kvíðastillandi lyfja,
svefn- og slævandi lyfja, sem
og þunglyndislyfja, hefur notk-
unin alls staðar minnkað milli
mánaða, milli mars og apríl.
Bankahrunið átti sér stað
í október 2008. Þá var þró-
unin svipuð. Notkun geðlyfja
minnkaði lítillega næsta mán-
uðinn. Minnkaði notkun þung-
lyndislyfja lítillega, en tók
síðan kipp í desember og náði
hámarki í mars 2009. Sömu
sögu má segja um svefnlyf og
kvíðalyf, ef frá er talin aukn-
ingin í mars.
Hins vegar er engum blöð-
um um það að fletta að notkun
geðlyfja hér á landi hefur auk-
ist gríðarlega á liðnum árum
og strax árið 2013 var notkun
þunglyndislyfja mest á Íslandi
miðað við öll önnur lönd innan
OECD-ríkjanna, eða 203%
meiri en meðaltalið. n
Fjöldi sjálfsvíga eftir kyni
HEIMILD: EMBÆTTI LANDLÆKNIS
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1015 2016 2017 2018
n Konur n Karlar
7 7
8
8
9
6
9
9 10
7 11 7
10
5
11
14
11
11 4
2 5
23 24
42
28
19 20
26
24
22
30
27
29
36
22
26
35
33
23
36
32
29