Dagblaðið Vísir - DV - 24.07.2020, Blaðsíða 14

14 FRÉTTIR 24. JÚLÍ 2020 DV
STRÍÐIÐ VIÐ SMÁLÁNAFYRIRTÆKIN
Saga smálánafyrirtækja spannar aðeins rúman áratug en er æði skrautleg. Tilraun-
um ríkisins til að koma böndum á starfsemina er svarað með klækjabrögðum. Smá-
lán standa enn til boða í dag, þótt okurvextirnir í upphafi séu vissulega horfnir.
S aga smálánastarfsemi á Íslandi spannar aðeins rúman áratug en á þeim
tíma hefur margt gerst. Þrátt
fyrir fögur fyrirheit stjórn-
málamanna hefur lítið þokast.
Smálánafyrirtækin hafa að-
lagað sig hratt að þeim lögum
sem hafa verið sett þeim
til höfuðs og úr orðið farsa-
kennt kapphlaup löggjafans
og smálánafyrirtækja. Nú,
11 árum síðar, eru fyrirtækin
enn starfandi og sömu nöfnin
sjáanleg í eigendahópi nú og
áður.
Svokölluð smálán hófu inn-
reið sína árið 2009 og fylgdu
deilur um lögmæti þeirra
strax í kjölfarið. Smálánin
svokölluðu eru lítil lán veitt til
skamms tíma og afgreidd með
mjög einföldum hætti fyrir
neytandann, yfirleitt með
SMS-i. Í upphafi báru lánin
enga vexti, aðeins „lántöku-
kostnað“, þótt síðar hafi allur
slíkur kostnaður verið færður
undir eina „árlega hlutfalls-
tölu kostnaðar“, eða ÁHK.
Smálánafyrirtækin virðast
hafa strax í upphafi verið
vel fjármögnuð og undirbúin
því þau komu á markaðinn af
fullum krafti. „Að fá smálán
er ótrúlega einfalt og það er
afgreitt strax inn á banka-
reikninginn þinn“, sagði í aug-
lýsingu Kredia sem birtist í
DV í desember 2009. Sjá mátti
á auglýsingunni að fyrirtæk-
ið bauð 10.000 króna lán og
krafðist endurgreiðslu höfuð-
stóls auk vaxta innan 15 daga.
Vextirnir voru fastar 2.500
krónur, óháð hvenær innan
15 daga lánstímans lánið var
greitt til baka. Þannig voru ár-
legir vextir 608%.
Leifur Haraldsson, þá-
verandi framkvæmdastjóri
Kredia, sagði við Morgunblað-
ið á sínum tíma að starfsemin
rúmaðist innan laganna og að
forsvarsmenn fyrirtækisins
hafi átt fund með Fjármála-
eftirlitinu sem og Neytenda-
stofu. „Lögin eru nokkuð víð
og starfsemi okkar fellur
fyllilega innan ramma þeirra.“
Það var rétt hjá Leifi, og fyrir-
tækin áttu eftir að fá að starfa
óáreitt í þónokkur ár áður en
löggjöf og reglugerðir tóku að
þrengja að starfseminni. Nú,
rúmum áratug síðar, eru smá-
lánafyrirtæki enn á markaði
og sömu nöfn á bakvið þau þeg-
ar skyggnst er bakvið tjöldin.
Sviðin jörð um allan heim
Þótt starfsemin hafi verið ný
af nálinni hér á landi hafði
hún þekkst erlendis talsvert
lengur. Í Bandaríkjunum
gengur starfsemin undir
nafninu „payday lending“,
eða útborgunardagslán, og er
vísað í að lánin séu til að brúa
bil fram að næsta útborgunar-
degi. Á Norðurlöndunum voru
reglur mjög fljótt þrengdar
að starfseminni og hún fest
í skorður eftirlits og reglu-
verks. Í Noregi er hún leyfis-
skyld og í Danmörku má ekki
lána á nóttunni og 48 klukku-
stundir þurfa að líða milli
umsóknar og útgreiðslu lána.
Alls staðar er starfsemin um-
deild og ljóst að þar sem smá-
lán stíga niður fæti sviðnar
jörð.
Fyrst á markað voru Hrað-
peningar ehf. og áðurnefnt
Kredia ehf. Síðar bættust í
hópinn Smálán ehf., Múla ehf.,
og 1909 ehf. Hraðpeningar og
Kredia voru eftir sem áður
hornsteinar starfseminnar,
því Hraðpeningar áttu 1909
ehf. og Múla ehf., og Kredia
átti Smálán ehf. Athygli vakti
á sínum tíma að í varastjórn
smálánafyrirtækisins Múla
sat til ársins 2012 Helga Sigur-
rós Valgeirsdóttir, sem í júní
2013 var ráðin aðstoðarmaður
Sigurðar Inga Jóhannssonar,
þáverandi sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra. Á þeim
tíma var starfsemi smálána-
fyrirtækja oft til umfjöllunar
í umræðum á Alþingi.
Heimir
Hannesson
heimir@dv.is
MYND/TÍMARIT.IS
FYRSTA AUGLÝSINGIN
Ein af fyrstu auglýsingum Kredia á
Íslandsmarkaði. Smálánin voru þá
nýjung á Íslandi en höfðu þekkst
erlendis lengur. 10.000 króna lán
bar yfir 600% vexti.
Þetta er starfsemi
sem á ekki að
líðast.
Smálán voru markaðssett af mikilli hörku þegar þau ruddu sér til rúms. Viðkvæmir þjóðfélagshópar lentu fljótt í gildru smálána. MYND/ERNIR