Morgunblaðið - 25.03.2020, Síða 10

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Markaðurinn vill fisk en það geta
verið vandamál við að koma honum á
leiðarenda,“ segir Guðmundur Gísla-
son, stjórnarformaður Fiskeldis
Austfjarða, sem er með laxeldi á
Austfjörðum og er aðili að laxa-
sláturhúsi á Djúpavogi. Miklar
áskoranir blasa við laxeldismönnum
vegna kórónuveirunnar; skerðing á
sölumöguleikum vegna aðgerða
stjórnvalda í helstu markaðslöndum
og erfiðleikar með flutninga. Á móti
kemur að fyrirtækin hafa möguleika
á að geyma laxinn í kvíum um tíma
og frysta lax til sölu síðar. Báðar
þessar leiðir eru þó háðar takmörk-
unum.
Fiskeldið hefur eins og fleiri
greinar matvælaframleiðslu undan-
þágu frá samkomubanni gegn stífum
skilyrðum um smitvarnir í fyrirtækj-
unum. Lífið gengur því sinn vana-
gang úti á kvíunum og í slátur-
húsum. Ógnin er þó yfirvofandi. Ef
smit fer að berast um starfsmanna-
hópana getur það valdið miklum
erfiðleikum.
Lokast stig af stigi
Meira vandamál er með sölu
afurðanna. Þótt fólk þurfi að borða
og lax sé eftirsótt matvara hefur
mjög þrengst um á mörkuðum. Í
mörgum löndum Evrópu sem verið
hafa mikilvægustu markaðir fyrir
lax frá Íslandi er strangt samkomu-
bann og útgöngubann. Það leiddi
fyrst til þess að lokaðist fyrir sölu til
hótela, veitingastaða, stóreldhúsa og
mötuneyta en fólk gat keypt lax í
stórmörkuðum. Nú hefur þrengst
um þar því stórmarkaðir hafa lokað
kjöt- og fiskborðum. Þá eru eftir
unnar fiskafurðir og ekki hafa allir
framleiðendur á laxi aðgang að slík-
um vinnslum.
Í fyrrakvöld var tilkynnt um út-
göngubann í Bretlandi og líklegt að
það muni enn auka á vandræðin.
Þótt landamæri séu lokuð fyrir
fólki komast vörur áfram á markað-
ina. Jafnframt hefur heimsmarkaðs-
verð á laxi lækkað þótt laxeldismenn
telji að enn borgi sig að sinna við-
skiptunum. Þá hefur kostnaður við
að koma afurðunum á markað
aukist.
Kínamarkaður að opnast?
Markaðirnir eru ekki lokaðir.
„Viðskiptavinir okkar eru á fullu og
vilja meiri fisk. Við erum heppnir
hvað það varðar og erum ágætlega
dreifðir um markaðina,“ segir Guð-
mundur Gíslason hjá Fiskeldi Aust-
fjarða. Hann heyrir þó frá Noregi að
þar sé róðurinn að þyngjast. Guð-
mundur segir að enn sé verið að
flaka fisk og senda til Bandaríkjanna
og Holland sé enn opið. Hann bætir
því við að enn sé opin leið inn á Bret-
landsmarkað, þrátt fyrir útgöngu-
bann, en færri ferðir séu þangað og
flutningskostnaður meiri en áður.
„Það gengur ágætlega að selja.
Við höfum reyndar hægt á slátrun,
eins og við getum, og lagað okkur að
breyttum markaðsaðstæðum,“ segir
Jens Garðar Helgason, fram-
kvæmdastjór Laxa fiskeldis á Eski-
firði. „Við erum í daglegu sambandi
við þá sem eru að selja fyrir okkur
og metum þörfina frá degi til dags.
Þessa vikuna höldum við okkur við
sláturplanið en mjög erfitt er að spá
fyrir um næstu viku og vikur.“
Jákvæðar fréttir berast frá Kína.
Markaðurinn þar hefur verið alveg
lokaður frá áramótum. Sigurður
Pétursson, framkvæmdastjóri hjá
Arctic Fish á Vestfjörðum, hefur
þær fréttir að hugsanlega byrji Kín-
verjar að kaupa lax í þessari viku.
„Þeir virðast vera að vakna aftur til
lífsins eftir langt hlé. Það er gott. Ég
veit ekki til þess að pantanir hafi
verið staðfestar. Svo gæti það verið
áskorun að koma laxinum á markað-
inn, flug liggur mikið til niðri,“ segir
Jens Garðar.
Geyma laxinn í kvíum
„Við njótum þess að geta haldið
áfram að byggja upp lífmassa okkar
og bíða eftir að markaðurinn lagist.
Við höfum svigrúm til þess innan
leyfa okkar,“ segir Sigurður Péturs-
son. Sláturhús Arnarlax á Bíldudal
slátrar fyrir bæði fyrirtækin og hitt-
ist þannig á að þennan mánuðinn er
eingöngu slátrað fyrir Arnarlax
samkvæmt fyrirframákveðinni
áætlun.
Svigrúmið til að geyma fiskinn í
kvíunum er almennt betra á þessum
árstíma en í annan tíma vegna þess
að töluvert er búið að slátra upp úr
kvíunum í vetur. Aðstaðan hefði ver-
ið verri ef erfiðleikarnir hefðu komið
upp að hausti, eftir gott vaxtartíma-
bil að sumri.
Guðmundur Gíslason segir að
fyrirtæki hans hafi ágætis svigrúm í
kvíunum ef hætta þurfi slátrun, en
það megi ekki dragast í marga mán-
uði. Jens Garðar Helgason segir að
skoðað verði hvort rétt sé að gera
hlé á slátrun og byrja síðan aftur af
krafti þegar markaðurinn tekur við
sér á ný.
Ræða rýmkun reglna
Sömu vandamál eru í öðrum lax-
eldislöndum. Í Noregi vinna stjórn-
völd að því að rýmka reglur um
heildarlífmassa lax í kvíum þannig
að hægt sé að fresta slátrun þar til
markaðurinn tekur við sér á nýjan
leik. Áður hefur verið gripið til slíkra
ráðstafana í Noregi. Málið er til um-
ræðu hér en formleg beiðni hefur
ekki verið lögð fyrir stjórnvöld um
rýmkun heimilda.
Hinn möguleikinn er að frysta
fiskinn og geyma þar til úr rætist.
Frystigeymslur taka ekki endalaust
við. Svigrúmið er þó ef til vill meira
nú en oft áður, að minnsta kosti á
Austfjörðum, vegna þess að engin
loðna verður unnin í ár.
Smám saman herðist að markaði
 Enn er eftirspurn eftir íslenskum laxi  Erfiðleikar eru við flutninga á markað og erfitt að nálgast
neytendur  Möguleikar eru á því að frysta lax eða geyma laxinn í sjókvíunum þar til ástandið lagast
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Berufjörður Laxeldið gengur ágætlega á tímum kórónuveirunnar en erfiðleikar aukast á að koma afurðunum á markað og á borð neytenda.
10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. MARS 2020
Draghálsi 14 -16 · Sími 4 12 12 00 · www.isleifur.is
Þú finnur
gæðin!
Skoðaðu úrvalið
í netverslun
isleifur.is
Samninganefnd Eflingar gagn-
vart Sambandi íslenskra sveitar-
félaga (SÍS) tilkynnti í gær að hún
hefði ákveðið að fresta verkfalls-
aðgerðum frá og með deginum í
dag. Stéttarfélagið boðar beittari
aðgerðir að loknum veirufaraldri.
Í yfirlýsingu segir m.a. að kór-
ónuveirufaraldurinn hafi leitt til
mikillar óvissu á öllum sviðum
samfélagins, m.a. í starfsemi stofn-
ana þar sem félagsmenn eflingar
vinna. ,,Í því ástandi teljum við
skynsamlegast að fresta verkfalls-
aðgerðum þangað til faraldurinn
er liðinn hjá. Við höfum átt sam-
ráð við okkar félagsmenn um
þessa ákvörðun og tökum hana
með stuðningi þeirra,“ segir í yfir-
lýsingunni.
,,Við munum aldrei taka annað í
mál en að félagar okkar hjá Kópa-
vogi, Seltjarnarnesbæ og víðar fái
kjarabætur sambærilegar þeim
sem var í kjarasamningum Efl-
ingar við ríkið og Reykjavíkur-
borg,“ segir m.a. í yfirlýsingu
félagsins.
Efling frestar
verkfallsaðgerðum