Fjölrit RALA - 10.11.1992, Page 52

-44-
tegundarinnar. Ýtt hafði verið ofan af lágri hæð, yfirborð var gróft, fremur þurrt og
mjög lítið af fínkomóttu efni í jarðvegi.
Ætla má að öflugt landnám mosa eins og Ceratodon purpureus, Bryum, Polytrichum
og Pogonatum í veggrófum megi að verulegu leyti rekja til áhrifa áburðar, en margir
þeirra eru þekktir landnemar á illa grónum svæðum sem verið er að græða upp með
áburði (t.d. Bayfield 1980, Elín Gunnlaugsdóttir 1985, Densmore 1992). Fléttur
reyndust mun afkastaminni landnemar en mosar og landnám þeirra varð einnig
seinna. Nokkrar fléttur námu þó land í verulegum mæli í veggrófum, einkum tegundir
af ættkvíslinni Cladonia, og er það svipað og átti sér stað í veggrófum í skosku
hálöndunum (Bayfield 1984). Athygli vakti að við seinni mælingu voru ýmsar
Cladonia tegundir og þó einkum tegundin Psoroma hypnorum famar að nema land
á lágvöxnum mosum og höfðu þá myndað þunna fléttuskán ofan á mosunum. Varð
þetta til þess að mikil aukning varð á fléttuþekju á kostnað mosanna á nokkrum
stöðum. Af blaðfléttum voru nokkrar Peltigera tegundir landnemar í veggrófum,
einkum Peltigera didactyla sem í Mið-Evrópu er talin vera dæmigerður frumbýlingur
á illa grónu landi þar sem sólríkt er og þurrt (Wirth 1987).
Margar fléttutegundanna sem námu land í veggrófum eru með bláþörunga og geta
því bundið nitur úr andrúmslofti. Hvaða þýðingu þetta hefur fyrir landnám og
gróðurffamvindu í veggrófunum verður ekkert fullyrt á þessu stigi, en vitað er að
nitur er oft takmarkandi þáttur einkum á fyrstu stigum gróðurframvindu (Bradshaw
1987) og því kann landnám þessara fléttna að hafa töluverð áhrif á hvemig gróður
mun þróast á komandi ámm.
Niðurstöðumar sýna að margar tegundir háplantna geta numið land í veggrófum en
fáar þeirra náðu einhverri þekju að ráði. Tegundimar sem mesta þekju höfðu, eins og
t.d. snarrótarpuntur (Deschampsia caespitosa), krækilyng (Empetrum nigrum),
fjallasmári (Sibbaldia procumbens) og klóelfting (Equisetum arvense), em að mörgu
leyti ólíkar, en þær em flestar þekktir landnemar á illa grónum svæðum og algengar
víða um land. Snarrótarpuntur (Deschampsia caespitosa), sem dreifist með vindi,
náði mestri þekju allra háplantna. Hann hefur mikið vetrarþol (Grime o.fl. 1988) og
hefur reynst öflugur í uppgræðslu hér á landi, einkum á hálendi (Áslaug Helgadóttir
1988ab, 1991). Krækilyng (Empetrum nigrum), sem einkum dreifist með fuglum og
fjölgar sér auk þess með vaxtaræxlun, er duglegur landnemi og hefur það t.d. víða
numið land á svæðum sem grædd hafa verið upp með áburði og grasfræi, einkum þar
sem dregið hefur úr þekju grasa. Krækilyng er vetrarþolið og er einkennandi fyrir
næringarsnautt umhverfi (Bell og Tallis 1973). Fjallasmári (Sibbaldia procumbens)
er lítt þekktur sem uppgræðslujurt hér á landi, en hann er einkum bundinn við
snjódældir til fjalla (Hörður Kristinsson 1986). Klóelfting (Equisetum arvense), sem
bæði fjölgar sér með vaxtaræxlun og með gróum, er þekkt fyrir mikla
landnámshæfileika (Grime o.fl. 1988). Hennar varð vart mjög fljótt í reitunum og er
líklegt að hún hafi sums staðar lifað af raskið sem varð við vegagerðina, en hún hefur
mikið og djúpstætt rótarkerfi.