Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 41

efnisbúskap í jarðvegi í breiðum af Lupinus arboreus í Kalifomíu (Alpert og Mooney
1996).
Niðurstöðumar sýna að fjöldi plöntutegunda hverfur þar sem lúpína myndar
þéttar, langlífar breiður. Hlutfallslega fáar tegundir halda velli eða nema þar land og
fækkar því plöntutegundum yfirleitt þar sem lúpína breiðist um. Fleiri dæmi em um
þetta úr rannsóknum á ffamvindu í kjölfar lúpína (Maron og Connors 1996, Pickart
o.fl. 1998). Sandar, melar, mosaheiði og lyngmóar vom ríkjandi landgerðir utan við
lúpínubreiður sem við könnuðum. Þau einkennast af lágvöxnum tegundum, sem em
flestar ljóselskar, aðlagaðar næringarsnauðu umhverfi, vaxa hægt og þola illa sam-
keppni frá hávaxnari tegundum. Þessi lýsing á sennilega best við um fléttur en þær
þurrkuðust algjörlega út þar sem lúpína myndaði þéttar breiður (10. mynd, 3. tafla).
Ahrif á mosa vom minni. í heildina fækkaði tegundum þeirra þar sem lúpínan
breiddist um, en áhrif á tegundafjölda vom mun minni en hjá fléttum og háplöntum
(3. tafla). Hlaðmosi, hraungambri, melagambri og fleiri bersvæðategundir, sem vom
algengar á melum og í mosaheiði, hurfu að mestu þar sem lúpína breiddist yfir.
Skuggaþolnari tegundir, eins og móasigð, tildurmosi, lokkmosar og engjaskraut (22.
ljósmynd) sem einkenna mólendi, graslendi, blómlendi eða kjarrlendi, héldu hins
vegar velli eða námu land í lúpínunni. Allt em það fremur stórvaxnar mosategundir
sem geta vaxið hratt og myndað samfelldan flóka. Eins og frarn hefur komið var mun
meira um mosa í gróðri sunnanlands en norðan, bæði á viðmiðunarlandi og innan
lúpínubreiða, sem stafar af rakara loftslagi fyrir sunnan. Þar var langmest um engja-
skraut í lúpínubreiðum (9. mynd) en það er skuggaþolin tegund sem er algeng í gras-
lendi (Borgþór Magnússon og Sigurður H. Magnússon 1990, Bergþór Jóhannsson 19-
96). Víða mátti sjá að engjaskraut nam land og óx vel á rotnandi lúpínustönglum.
Sömu sögu er að segja um lokkmosa (aðallega tegundin Brachythecium salebrosum)
en það em stórgerðir mosar sem geta þrifíst vel í skugga innan um rotnandi
plöntuleifar (Lye 1968).
Háplöntutegundum fækkaði mikið þar sem lúpína myndaði þéttar breiður (3.
tafla). Nánast allar smávaxnar mela- og mólendistegundir úr hópi tvíkímblaða jurta
hurfu alveg úr landi sem lúpínan fór yfir (6. og 7. mynd). Svipaða sögu er að segja um
algengustu lyngtegundir, þ.e. beitilyng, holtasóley, krækilyng og bláberjalyng, og
sömu vísbendingar komu fram um fjalldrapa og aðalblábeijalyng (6. mynd). Til-
hneiging í sömu átt hefur áður komið ffam í rannsókn á gróðri í lúpínubreiðum í Heið-
mörk (Halldór Þorgeirsson 1979).
Það er eftirtektarvert að hvorki birki né víðitegundir fundust að nokkm marki þar
sem lúpína myndaði þéttar, langlífar breiður (7. mynd). Þó var víða talsvert um gamalt
birki í næsta nágrenni þeirra, svo sem á Kvískeijum, í Múlakoti, Haukadal, Heiðmörk
og Skorradal, og er líklegt að fræ af birki hafi borist inn í breiðumar í gegnum árin.
Sömuleiðis er líklegt að víðiffæ, sem getur dreifst um langan veg með vindi, hafi
borist eitthvað inn í lúpínubreiður. Þar sem land er friðað fyrir beit á láglendi nema
gulvíðir og loðvíðir yfirleitt land tiltölulega fljótt og fara að setja svip á gróður er árin
líða. Þekkt er að birki spírar helst og vex upp þar sem svörður er rofmn og gróður
gisinn, en það á erfitt uppdráttar þar sem hann er þéttur og hávaxinn (Sigurður H.
Magnússon og Borgþór Magnússon 1990, Ása L. Aradóttir 1991) og svipað á senni-
lega við um víðitegundir. Rannsóknir okkar á gróðri í lúpínubreiðum og sömuleiðis
rannsóknir Ásu L. Aradóttur (2000a,b) benda eindregið til að í þéttum lúpínubreiðum,
t.d. víðast hvar á Suðurlandi, séu ekki skilyrði fyrir birki til að vaxa upp af ffæi. Það
getur hins vegar komist á legg þar sem lúpínan myndar lágar, gisnar breiður, eins og
dæmi ffá Ytrafjalli (24. ljósmynd), Varmahlið og fleiri stöðum í innsveitum á Norður-
landi sýna. Líklegt er að lúpína bæti þar skilyrði birkis til landnáms og uppvaxtrar
39