Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 44

mælingar hafa sýnt (Ása L. Aradóttir 2000) og sinufall og breytingar á umhverfi ekki
jafn afdrifaríkar. Sá gróður sem fyrir er lifír miklu ffekar og sumstaðar fjölgar
tegundum inni í breiðunum, samanber melana á Hveravöllum og Hálsi (II). Ætla
verður að fjölgun tegunda stafi af bættu næringarástandi í jarðvegi, en einnig gæti
aukið skjól í gisinni lúpínunni, stöðvun fjúkandi fræs og betri spírunarskilyrði átt hlut
að máli. Slíkum áhrifum hefur verið lýst í gisnum breiðum af lúpínu (L. lepidus) á St.
Hellens eldfjallinu í Bandaríkjunum (del Moral og Bliss 1993).
Víkur lúpína með tímanum fyrir öðrum gróðri?
Þegar rannsóknir okkar fóru fram voru liðin um 10 til 30 ár frá því að lúpína myndaði
breiður á rannsóknarsvæðunum (1. tafla). Víðast hvar voru greinileg merki um að hún
væri þéttust nokkru innan við jaðar breiða þar sem hún var um 5-10 ára gömul. Þegar
innar kom í breiður hafði lúpína yfirleitt gisnað og blandast öðrum gróðri sem numið
hafði þar land. Mjög misjafnt var þó hversu langt þessar breytingar höfðu gengið. Það
var aðeins á örfáum stöðum að lúpína hafði alveg hörfað úr landi. Skýrustu dæmi um
þetta voru í Heiðmörk (HM III og IV, 4. tafla), en þar voru liðin liðlega 20 ár frá því
að lúpína nam land (1. tafla, 9. ljósmynd). Athuganir á loftmyndum frá Heiðmörk
hafa einnig sýnt að lúpína hefur hörfað þar af blettum tæpum 20 árum eftir að hún
myndaði þéttar breiður (Daði Bjömsson 1997). Lúpína hafði einnig gisnað mjög
mikið í Haukadal í Biskupstungum, Vaðlareit í Eyjafirði (VR II) og á Hálmelum í
Fnjóskadal (HÁ II) (4. tafla). Á þessum stöðum hafði hún verið til staðar í um 25 ár
(1. tafla). í Heiðmörk og Haukadal hafði myndast þétt graslendi með elftingu og mosa
(23. ljósmynd) en á Hálsmelum skildi lúpína hins vegar eftir sig hálfgróinn mel (4.
tafla). Víðast annars staðar var lúpína með umtalsverða þekju í elsta hluta breiða (1.
og 4. tafla). Á nokkrum svæðum (Kvísker, Skorradalur, Hrísey), þar sem hún átti sér
um 25-30 ára sögu var hún enn með nær ftilla þekju. Þetta sýnir að viðvera lúpínu í
landi er mjög misjöfn.
Hörfun lúpínu verður við það að gamlar plöntur tína tölunni án þess að ung-
plöntur fylli í skörðin. Á flestum þeim stöðum þar sem lúpína hafði gisnað mikið eða
hörfað mátti finna gamlar, stöngulfáar plöntur eða sinu af dauðum plöntum á yfirborði
eða grafna í grasi og mosa. Ekki er vitað hversu gamlar einstakar plöntur af
alaskalúpínu geta orðið. Niðurstöðumar sýna að breiður tóku sumstaðar að gisna um
eða innan við 10 árum eftir að þær mynduðust en annars varð lítil gisnun á yfir 30
ámm. Ekki er ljóst hvort gamlar plöntur vom þar enn til staðar eða hvort endumýjun
hafi átt sér stað í breiðunum. Fremur ólíklegt er þó að hún verði í skugga undir
lúpínuþaki sem takmarkar vöxt ungra planta af fræi. Þessar niðurstöður og aðrar at-
huganir á lúpínu hér á landi (Borgþór Magnússon o.fl. 1995) benda til að einstakar
plöntur geti við góðar aðstæður náð a.m.k. 20-30 ára aldri. Það er ffernur langt ævi-
skeið miðað við það sem er þekkt um nokkrar aðrar fjölærar lúpínutegundir. Þannig er
æviskeið Lupinus lepidus aðeins 3-5 ár (Braatne 1989, del Moral og Bliss 1993),
Lupinus arboreus lifir lengst í 7-10 ár í sínum heimkynnum í Kalifomíu (Pitelka
1977, Maron og Connors 1996) en verður um 5-6 ára gömul þar sem hún er ræktuð á
námuhaugum í Bretlandi (Palaniappan o.fl. 1979). Tegundin L. latifolius, sem er
skyldust alaskalúpínunni af þessum tegundum, er hins vegar talin eiga 8-15 ára ævi-
skeið (Braatne 1989, del Moral og Bliss 1993). Eftir lýsingum að dæma virðist al-
gengt að heilar breiður af þessum tegundum visni og plöntur drepist á einu og sama
árinu. Skilja þær þá eftir sig mikla sinuflekki (del Moral og Bliss 1993, Maron og
Connors 1996). Dæmi em um að skordýr leggist á lúpínur og eigi þátt í að drepa þær
(Gadgil 1971a, Pitelka 1977, Maron og Connors 1996). Engar vísbendingar hafa
42