Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 48

nægilegan forða af köfnunareíni hér á landi til að viðhalda kjarrlendi, en algengt er að
stefnt sé að því að koma upp slíkum gróðri á uppgræðslusvæðum.
A Norðurlandi komu fram vísbendingar um að tap á kolefnisforða í jarðvegi geti
átt sér stað þar sem lúpína breiðist inn á mólendi með koleftiisríkum jarðvegi (17.
mynd). Þetta verður hins vegar ekki staðfest nema með ffekari rannsóknum. Mögulegt
er að munur milli reita stafi af staðbundnum breytileika og hafi ekkert með landnám
lúpínu að gera. Hins vegar er ekki hægt að útiloka að mikil aukning á köfhunarefni í
jarðvegi ffá lúpínu hafi örfað niðurbrot líffænna efha og valdið tapi á kolefni. Á þeim
þremur sniðum þar sem þessara breytinga varð vart var C/N hlutfall jarðvegs mun
lægra inni í breiðunum (12,9-18,2) en utan þeirra (17,3-20,0) sem bendir til að að-
stæður fyrir rotverur í jarðvegi hafi batnað með tilkomu lúpínu (Swift o.fl. 1979).
Víða var mikið um smádýr undir lúpínusinu á rannsóknarsvæðunum. Mest varð
vart við ánamaðka og þráðorma. Rannsóknir hafa verið gerðar á ánamöðkum i
lúpínubreiðum á nokkrum svæðanna og hlutverki þeirra við niðurbrot sinunnar. Þær
sýna að ánamaðkar í jarðvegi jukust víðast hvar þar sem lúpína nam land. Sinan er
mikilvæg fæðuuppspretta fýrir maðkana, flýta þeir niðurbroti hennar og gegna mikil-
vægu hlutverki í uppbyggingu jarðvegsffjósemi (Hólmffíður Sigurðardóttir, óbirt
gögn). Ánamaðkar og önnur smádýr í jarðvegi eru mikilvæg fæða fyrir fugla. Áber-
andi mikið var um skógarþröst og hrossagauk í stórum lúpínubreiðum. Þannig getur
lúpína haft víðtæk áhrif er snerta bæði gróður, jarðvegsmyndun og dýralíf.
Lokaorð og ábendingar um notkun lúpínunnar.
Alaskalúpína á sér um 50 ára sögu í uppgræðslu hér á landi og er fengin mikil reynsla
af notkun hennar. Löngu er ljóst að lúpína er mjög öflug landgræðslujurt. Helstu
kostir hennar eru þeir að hún bindur köfhunarefni með aðstoð baktería í rótarhnýðum
sem gerir henni kleift að vaxa með ágætum í rýru landi. Hún þarfnast því ekki
áburðargjafar. Eftir að lúpínu hefur verið sáð eða plantað í gróðurlítið land breiðist
hún að fáum árum liðnum út af sjálfsdáðum og viðheldur sér með sáningu. Lúpína er
uppskerumikil og leggur mikið líffænt eftii til jarðvegsins. Uppbygging á köfnunar-
efnis- og kolefhisforða í snauðum jarðvegi og myndun þróttmikils gróðurs og vistker-
fis er því tiltölulega hröð. Uppgræðsla með lúpínu getur því verið mun ódýrari og ár-
angursríkari en sú er byggir á sáningu grasffæs og dreifmgu tilbúins áburðar á gróður-
rýr svæði.
Eins og komið hefur ffam í þessum rannsóknum og bent hefur verið á áður
(Borgþór Magnússon 1990, 1992, 1995) er lúpína ekki gallalaus. Hún breiðist ekki
aðeins um lítt gróið land heldur getur hún einnig lagt undir sig gróin svæði og eytt þar
rikjandi tegundum, eins og dæmi ffá mólendissvæðum á Norðurlandi sýna best. Þar
sem vaxtar- og útbreiðsluskilyrði eru góð fyrir lúpínu myndar hún þéttar breiður og
verður hún ráðandi tegund í gróðri um tíma. Lúpína er hörð í samkeppni við lágvaxin
gróður og fækkar plöntutegundum yfirleitt í landi sem hún breiðist yfir. Eftir að
lúpína hefur numið land getur reynst erfitt að hemja útbreiðslu hennar. Hún myndar
fræforða í jarðvegi sem torveldar mönnum að losna við hana úr landi.
Líkja má áhrifum af lúpínu hér á landi við þau sem Myrica faya-tréð hefur haft á
Hawaii. Það er niturbindandi tegund sem upprunnin er á Azoreyjum og Kanaríeyjum
þar sem það vex á eldfjallajörð. Tréð var flutt til Hawaii seint á 19. öld þar sem það
var fyrst ræktað í görðum til skrauts og lækninga. Góður vöxtur trésins á rýru landi
leiddi til að víða var farið var að nota það til uppgræðslu á skógræktarsvæðum upp úr
1920. Því var þó seinna hætt þegar í ljós kom að það tók að nema land og leggja undir
sig gróin svæði. Tréð hefur þó haldið áffam að breiðast út. í eldfjallaþjóðgarðinum á
46