Dagblaðið Vísir - DV - 04.12.2020, Blaðsíða 8

BÓLUEFNIÐ ER Á LEIÐINNI
Bóluefni gegn Covid-19 hefur verið þróað á mettíma. Bretar verða
fyrstir í heiminum til að fá bóluefni til almennrar dreifingar.
Þann 9. nóvember vöknuðu landsmenn hér heima, og víðar reyndar, við nýjan
raunveruleika: góðar fréttir.
Bandaríski lyfjarisinn Pfizer
og þýskt líftæknifyrirtæki í
Mainz tilkynntu að bóluefnið
sem þau höfðu verið að þróa
saman veitti vernd í um 90%
tilfella, og að þau hygðust
sækja um leyfi á næstu vikum.
Lyf Pfizer og BioNTech var á
miðvikudaginn samþykkt af
breska lyfjaeftirlitinu til al-
mennrar notkunar í landinu og
er samþykkis einnig að vænta
í Bandaríkjunum og Evrópu.
Covid-19 tilfelli eru nú orð-
in um 65 milljónir talsins í
heiminum og dauðsföllin um
ein og hálf milljón. Í Banda-
ríkjunum eru þau 274 þúsund
þegar þetta er skrifað, og
fjölgar um þrjú þúsund á dag.
Eru þá ónefndar hörmulegar
efnahagslegar afleiðingar. At-
vinnuleysi í methæðum um
heim allan og ein dýpsta efna-
hagslægð sögunnar hefur sett
sitt mark á faraldurinn. Enn
fremur eru ferðatakmarkanir
þær sem nú eru í gildi þær
ströngustu síðan þotuhreyf-
illinn var fundinn upp.
Bandaríska lyfjafyrirtækið
Moderna hefur einnig sótt
um neyðarleyfi á bóluefni
sínu. Lyfjastofnun Evrópu-
sambandsins hefur sagt að
hún muni taka afstöðu til lyfs
Pfizer ekki seinna en 29. des-
ember og Moderna um miðjan
janúar næsta árs. Bandaríska
matvæla- og lyfjastofnunin
FDA hefur áður sagst ætla að
klára yfirferð yfir neyðarum-
sóknir bæði Pfizer og Moderna
á þessu ári.
Þróun og prófun lyfsins
Svo til um leið og alvarleiki
SARS-Cov-19 veirunnar og
Covid-19 sjúkdómsins lá fyrir
hófu líftækni- og lyfjafyrir-
tæki um allan heim að kort-
leggja genamengi veirunnar
með það að markmiði að búa
til bóluefni sem framkallar
sams konar svörun í ónæmis-
kerfi mannslíkama og veiran,
en án skaðlegra eiginleika
veirunnar. Fyrstu tilraunir á
virkni bóluefna í mannslíkama
hófust í mars.
Þegar bóluefni er kannað er
ekki bara verið að rannsaka
virkni efnisins og vernd gegn
veirunni, heldur einnig hugs-
anleg aukaáhrif. Rannsóknir
af þessu tagi fara þannig fram
að sjálfstæð nefnd lækna og
annarra vísindamanna annast
rannsóknina og aðeins hún
hefur aðgang að öllum gögnum
hennar. Í tilfelli rannsóknar-
innar á Pfizer- bóluefninu
komu 44.000 einstaklingar að
henni. Helmingur þeirra fékk
bóluefnið en hinn helmingur-
inn lyfleysu. Aðeins eftirlits-
nefndin vissi hver fékk hvað.
Hvorki æðstu yfirmenn fyrir-
tækisins né læknarnir sem
annast sjúklingana eða sjúkl-
ingarnir sjálfir vissu hvort
þeir væru að fá lyfleysu eða
lyfið. Niðurstöðurnar voru
Heimir
Hannesson
heimir@dv.is
Lyf Pfizer og BioNTech var á miðvikudaginn samþykkt af breska lyfjaeftirlitinu til almennrar notkunar í landinu. MYND/GETTY
þær að af þessum 44 þúsund
einstaklingum urðu 94 veikir
af Covid. Niðurstöður þess-
ara rannsókna voru sem fyrr
sagði, að bóluefnið virðist veita
vernd í 90% tilfella.
90% vernd er mjög mikil
vernd. Til samanburðar má
nefna að þröskuldurinn sem
Matvæla- og lyfjaeftirlit
Bandaríkjanna hafði sett fyrir
samþykki við neyðarumsókn-
um var 50%, og virkni bólu-
efna við hinum árlegu flensum
er á milli 40-60% að jafnaði.
Enn sem komið er hafa engin
aukaáhrif komið upp af notkun
lyfsins í rannsóknum Pfizer.
Hvernig virka bóluefni?
Þegar ný baktería, veira eða
sveppur bætist í flóru manns-
líkamans mætir þeirri örveru
ónæmiskerfi. Það ónæmiskerfi
ræðst á þennan nýja aðskota-
hlut og sendir prótein til þess
að eyða ófögnuðinum. Þessi
prótein eru í daglegu tali köll-
uð mótefni. Með hverri nýrri
„árás“ örvera lærir líkaminn
að framleiða nýjar tegundir
próteina, eða mótefna.
Bóluefni gegn veirusmiti er
byggt á erfðaefni (RNA) veir-
unnar sjálfrar og er hannað til
þess að kalla fram sömu svör-
un líkamans eins og um væri
að ræða veirusmit, án þess
þó að kalla fram alvarlegar
afleiðingar veirusmitsins.
Þannig mun bóluefni við Co-
vid-19 framkalla framleiðslu
mótefna í líkamanum við veir-
unni sem veldur Covid-19, án
þess að sjúklingurinn sjálfur
veikist af Covid-19. Í grunn-
inn er þetta sama aðferð og
notuð var fyrst gegn bólusótt
árið 1796.
Þar sem frumur ónæmis-
kerfisins eru af sömu stærð í
fílefldum karlmönnum og 15
ára krökkum sem verða þeir
yngstu til að verða bólusettir
fyrir Covid-19 verður ekki um
mismunandi skammtastærðir
að ræða.
Samþykki – en hvað svo?
Það er ekki nóg að samþykkja
bóluefnin því þá á eftir að
flytja bóluefnið til neytandans
og sprauta því í hann.
DV hefur áður sagt frá því
að bóluefni Pfizer mun þurfa
að flytja við -80°C. Það skapar
gríðarlega mikil vandamál í
flutningi efnisins, en til þess
að framkalla svo mikið frost
þarf ýmist miklar og þungar
kælivarmadælur, eða þurrís í
miklu magni. Þurrís er frosinn
koltvísýringur. Í viðtali við DV
fyrr í vikunni sagði Júlía Rós
Atladóttir, framkvæmdastjóri
Distica dreifingaraðila bólu-
efna á Íslandi, að þau hefðu
reynslu af því að flytja lítið
magn af frosnum sýnum áður,
en þetta magn hefði aldrei
áður verið flutt við þessi skil-
yrði hér á landi.
Líklegast þykir að Ísland
muni fá sendar fáar stórar
sendingar af bóluefninu með
flugi. Þeim sendingum þarf
svo að skipta upp í fleiri
smærri sendingar og koma á
bólusetningastöðvar sem lík-
lega verða heilsugæslur um
allt land. Bóluefnið er óstöðugt
nema við þessa miklu kælingu
og má því aðeins vera án kæl-
ingar í um tvo sólarhringa. Það
er því ljóst að heilbrigðisyfir-
valda og Distica bíður mikið
verk að skipuleggja bólusetn-
ingu og flutning bóluefnis
þannig að ekkert fari til spillis
af dýrmætu bóluefni.
Forgangsröðun
í bólusetningu
Heilbrigðisráðuneytið birti
í lok síðustu viku forgangs-
lista fyrir bólusetningar. Í
fyrstu flokkunum er fram-
línustarfsfólk í baráttunni við
sjúkdóminn. Starfsfólk á gjör-
gæslu, Covid-göngudeildum,
fólk sem sinnir sýnatökum,
sjúkraflutningamenn og aðr-
ir viðbragðsaðilar og annað
heilbrigðisstarfsfólk. Í kjöl-
farið koma eldri borgarar, fólk
með undirliggjandi sjúkdóma
og fólk í viðkvæmri stöðu fé-
lagslega eða efnahagslega. Þá
hefur jafnframt komið fram
að börnum fæddum 2006 eða
síðar mun ekki standa bólu-
setning til boða. n
Ekki verður um
mismunandi
skammtastærðir
að ræða.
8 FRÉTTIR 4. DESEMBER 2020 DV