Morgunblaðið - 21.11.2020, Qupperneq 27

Ef ég væri nemandi í framhalds-
skóla væri myndin sem blasir við
kennara í fjarkennslu sú sama og
fylgir þessari grein. Dökkur flötur
með nafni, ég væri nefnilega ekki í
mynd. Kannski heyrir kennarinn mig
svara já þegar hann les upp eða ég
set í kommentakerfið að ég hafi verið
í vandræðum með hljóðið en ég sé
mætt. Vissuð þið að ég get skráð mig
inn sem Vala í gegnum tölvuna og
sem Gunnar í gegnum símann? Það
hefur aldrei verið jafn auðvelt að
mæta í tíma eins og í dag.
Kannast eitthvert foreldri við að
barn fylgist með tíma uppi í rúmi?
Eða er jafnvel að spila tölvuleik á
meðan kennarinn fer
yfir kynningu? Í kerfinu
eru börnin hins vegar
skráð mætt og stjórn-
endur skólanna segja að
brottfall sé lítið og að
námið gangi vel. En
velflestir kennarar sjá
varla framan í nem-
endur eða jafnvel
heyra. Að nemendur
skili verkefnum og
mæti er einn mæli-
kvarði á að skólastarfið
gangi vel en skólinn er
bara svo miklu meira.
Fjarkennsla
skilar minni árangri
Foreldrar sjá hins vegar annan
veruleika. Þeir draga frá gluggatjöld-
in svo krakkarnir sitji ekki í myrkri,
segja þeim að sitja við skrifborð en
ekki vera uppi í rúmi og hvetja þau
til að klæða sig og fara út yfir dag-
inn. Já og stappa í þau stálinu þegar
verkefnin verða þung og reyna að að-
stoða eftir bestu getu. Ný hollensk
rannsókn um áhrif Covid sýnir að
fjarnám skilar minni árangri, jafnvel
engum. Það er áhyggjuefni. Þá er
ljóst að aðstæður framhaldsskóla-
nema eru misjafnar, þau eru að læra
við nýjar aðstæður og það hefur áhrif
á einbeitingu og námsárangur. Við
munum líklega ekki vita áhrif þessa
tímabils á framhaldsskólanema að
fullu fyrr en þau eru löngu komin á
vinnumarkað, þ.e. ef
þau skila sér öll þangað.
Það getur ekki talist
gott ef krakkar falla af
braut. Það eru þúsundir
Íslendinga atvinnu-
lausar í dag, það snertir
án nokkurs vafa ein-
hverja unglinga. Það er
einmitt á tímum sem
þessum sem þau þurfa
öryggi skólaumhverfis,
hitta kennara og skóla-
félaga. Skólaumhverfið
er einn mikilvægasti
þáttur í félagslegum þroska nemenda
og til að halda utan um þau í náminu.
Nú er lag að opna
Það eru gríðarleg vonbrigði að
flestir skólastjórnendur hafi ákveðið
að opna ekki skóla. Ég tek hatt minn
ofan fyrir þeim sem opnuðu skóla
sína. Í nokkrum skólum var ný önn
að hefjast, prófin eru afstaðin og
samt er fjarnám þar til nýtt ár geng-
ur í garð. Svo virðist sem lítill hvati
hafi verið til að endurskipuleggja
nýja önn með það að marki að fá
krakkana inn í skólann. Það er ein-
mitt tækifæri núna, þegar smitin hafa
farið niður og áður en jólaösin hefst.
Við vitum nefnilega ekki hvernig mál
standa eftir áramót. Skólarnir sem
voru að hefja nýja önn í vikunni eru í
lykilstöðu að fá nemendur inn í skól-
ann til að mynda tengsl næstu fjórar
vikurnar. Það gæti breytt áformum
þeirra sem eru að gefast upp í dag.
Brottfall er einn mælikvarði en
hvernig nemendur skila sér út úr
skólum er besti mælikvarðinn. Mér
er þó fyrirmunað að skilja að kenn-
urum finnist skemmtilegt að kenna
andlitslausum skjám í stað þess að
hafa og sjá nemendur inni í stofu.
Tæknin mun nefnilega aldrei leysa
mannlega hluta skólaumhverfisins af
hendi. En kannski munu kennarar
ekki bara skrifa börnin út úr kerfinu
heldur einnig sig sjálfa með því að
mæta ekki til kennslu þegar þörfin
fyrir þá hefur aldrei verið meiri.
Myndin er þó heldur dekkri fyrir
nemendur.
Viðspyrna skóla í kórónuveiru-
faraldri verður án efa stór þáttur í
ákvörðunartöku 10. bekkinga í vor
þegar þeir velja sér framhaldsskóla.
Skyldi verða breyting á vinsældum
skóla?
Eftir Völu Pálsdóttur
Vala Pálsdóttir
Höfundur er formaður Landssambands
sjálfstæðiskvenna.
Dökk mynd nemenda
Fjarkennsla Vegna Covid-19 er þetta staða flestra nemenda nú um stundir.
» Skólarnir sem voru að
hefja nýja önn í vik-
unni eru í lykilstöðu að fá
nemendur inn í skólann til
að mynda tengsl næstu
fjórar vikurnar
27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 2020
Biðröð Góði hirðirinn hefur opnað verslun við Hverfisgötu og þar mynduðust strax biðraðir vegna fjöldatakmarkana.
Eggert
Það hriktir í
stoðum þjóð-
arbúsins og
stefnir í mesta
samdrátt í út-
flutningi í tugi
ára. Nauðsynlegt
er að hlúa að
samkeppnis-
hæfni þeirra at-
vinnugreina sem
geta veitt við-
spyrnu enda má
hagkerfið ekki við frekari
skakkaföllum. Orkusækinn iðn-
aður hefur verið öflug stoð í
efnahag Íslands allt frá því
stjórnvöld ákváðu að reisa þá
stoð með markvissum hætti
fyrir rúmlega hálfri öld. Sú
stoð skilaði 240 milljörðum
króna inn í hagkerfið á síðasta
ári, til raforkukaupa, í launa-
greiðslur, í opinber gjöld og í
kaup á vörum og þjónustu af
fyrirtækjum í nærsamfélaginu.
Það er því áhyggjuefni að
dregið hefur úr samkeppnis-
hæfni orkusækins iðnaðar sem
meðal annars birtist í því að
sex af níu stórnotendum raf-
orku nýta ekki afkastagetu
sína til fulls á þessu ári. Hafa
bæði álver og gagnaver dregið
úr raforkukaupum. Það yrði
mikið áfall ef tvær stoðir hag-
kerfisins gæfu eftir á sama
tíma, orkusækinn iðnaður og
ferðaþjónusta. Viljum við að
orkusækinn iðnaður dafni
áfram hér á landi með tilheyr-
andi störfum, verðmæta-
sköpun, gjaldeyristekjum og
þekkingu? Ef svarið er já, þá
er verk að vinna. Samtök iðn-
aðarins munu ekki láta sitt eft-
ir liggja í þeim efnum.
Verðmæti, fjárfest-
ingar og störf
Orkusækinn iðnaður hefur
þróast talsvert á síðustu ára-
tugum og orðið fjölbreyttari.
Álver, kísilver, gagnaver og
aflþynnuverksmiðja kaupa nú
raforku og framleiða verðmæti
sem skila mikilvægum gjald-
eyristekjum. Uppsafnað fram-
lag stórnotenda raforku til
verðmætasköpunar nemur um
2.100 milljörðum króna frá því
orkusækinn iðnaður komst á
laggirnar. Fjárfesting stórnot-
enda raforku nemur um 1.600
milljörðum króna á þessum
tíma. Orkusækinn iðnaður
skapar beint um tvö þúsund
vel launuð störf auk fjölda ann-
arra óbeinna og afleiddra
starfa. Virðiskeðja orkunnar
hefst við virkjunina og endar
þegar útflutningstekjur iðnfyr-
irtækja skila sér til landsins.
Grafalvarleg staða
orkusækins iðnaðar
Staða orkusækins iðnaðar
var orðin alvarleg áður en
heimsfaraldur kórónuveiru
skall á. Stærstu iðnfyrirtækin
töpuðu samtals 40 milljörðum
árið 2019. Á sama tíma högn-
uðust stærstu orkufyrirtækin
um 32 milljarða samkvæmt
fréttum Viðskiptablaðsins. Af-
kastagetan er ekki nýtt til fulls
sem þýðir að eftirspurn raf-
orku er minni en áður. Þá eru
horfur á lágu orkuverði erlend-
is en aukin fjárfesting í vind-
orku á Norðurlöndum, ásamt
öðrum þáttum, mun auka
framboð á orku umfram eft-
irspurn. Samkeppnishæfni Ís-
lands á þessu sviði hefur
versnað og er það áhyggjuefni
nú þegar viðspyrnu er þörf.
Umbætur
framundan
Í byrjun október
kynnti ráðherra
orkustefnu. Sú
stefna gefur góð
fyrirheit og mark-
ar ákveðin tímamót
þar sem hún er
unnin af fulltrúum
allra flokka og vís-
ar veginn fram á
við. Stjórnvöld
koma að orku-
markaði á ýmsa vegu en í meg-
indráttum má nefna þrjá þætti:
eignarhald á orkufyrirtækjum,
mótun regluverks og eftirlit.
Þessir þrír þættir þurfa að
endurspegla stefnuna og því er
mikið umbótastarf framundan.
Samkeppnishæfni orkusæk-
ins iðnaðar byggist á mörgum
samverkandi þáttum og er ekki
nóg að líta eingöngu til raf-
orkuverðs. Stuðningur við
rannsóknir og þróun, stærðar-
hagkvæmni og nálægð við
markaði hafa áhrif sem og nið-
urgreiðslur, styrkir, ívilnandi
skatta- og gjaldaumhverfi og
uppbyggingarstyrkir. Reglu-
verkið hefur líka áhrif. Reglu-
verkið eins og það er í dag býð-
ur notendum ekki upp á
nægilegan sveigjanleika, sem
hægir á vexti nýrra greina.
Þessu er auðvelt að breyta.
Orkuþekking leysir
loftslagsvanda
Uppbygging orkusækins iðn-
aðar hefur skapað þekkingu
hér á landi sem nýtist annars
staðar til þess að draga úr los-
un gróðurhúsalofttegunda.
Þannig geta íslensk fyrirtæki
hjálpað öðrum ríkjum að ná
sínum markmiðum í loftslags-
málum með nýtingu endurnýj-
anlegrar orku og skapað um
leið verðmæti hér á landi.
Þetta gæti orðið okkar helsta
framlag til heimsins á næstu
árum ef rétt er á málum haldið
og var Grænvangur, sam-
starfsvettvangur stjórnvalda
og atvinnulífs um orkuþekk-
ingu og grænar lausnir, meðal
annars stofnaður í því skyni.
Verði ekki frekari uppbygging
í orkusæknum iðnaði má búast
við því að þessi dýrmæta þekk-
ing hverfi með tímanum þannig
að við höfum minna fram að
færa til heimsbyggðarinnar.
Snúum vörn í sókn
Orkuauðlindir landsins
geyma mikil verðmæti, að því
gefnu að einhver sé reiðubúinn
að kaupa orkuna og búa til
verðmæti úr henni. Með skýrri
sýn um framtíð orkusækins
iðnaðar, sem endurspeglast í
eigendastefnu opinberra
orkufyrirtækja, umbótum á
regluverki þar sem horft er til
aukins sveigjanleika og með
umbótum á eftirliti má snúa
vörn í sókn, verja verðmæt
störf og mikilvægar gjaldeyris-
tekjur á þessum viðsjárverðu
tímum og hvetja til fjárfest-
inga til framtíðar. Mikið er í
húfi.
Eftir Sigurð
Hannesson
» Það yrði
mikið
áfall ef tvær stoðir
hagkerfisins gæfu
eftir á sama tíma,
orkusækinn iðnaður
og ferðaþjónusta.
Sigurður
Hannesson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Áfall ef önnur
útflutningsstoð
brestur