Morgunblaðið - 23.11.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2020
Bifröst Íbúar Grafarvogs urðu þeirrar gæfu aðnjótandi á dögunum að vera við enda regnbogans. Ætli hinir fornu æsir hafi verið að heimsækja hverfið, eða skyldi gullkista hafa leynst þar?
Eggert
Árið 2020 hefur
reynst alveg ótrúlegur
prófsteinn á þann ríka
sið að börnin vilja ferm-
ast í kirkjunni sinni. Í
vor varð að fresta ferm-
ingum og einnig mörg-
um kynningarfundum
fyrir fermingarbörn
næsta fermingarárs.
Marga sunnudaga og
laugardaga í sumar,
síðla sumars og fram á
haust voru prúðbúin og spennt ung-
menni að fara með minnisversins sín
og svara fermingarspurningunni ját-
andi í söfnuðinum. Fermingar í
kirkjum landsins voru skipulagðar
þannig að þær féllu að tilmælum
sóttvarnalæknis og heilbrigðisyf-
irvalda á hverjum tíma. Hjá sumum
var fermingarmessan endur-
skipulögð oftar en einu sinni. Hópum
fermingarbarna sem upphaflega ætl-
uðu að fermast saman var skipt upp
þannig að þau fermdust fá í einu og
fáein af fjölskyldum þeirra gátu verið
viðstödd. Í sumum kirkjum var ferm-
ingarmessan nánast samfelld messa
allan daginn og fermingarbörnin
komu hvert á fætur öðru með fólkinu
sínu. Elja og eindrægni fermingar-
barnanna er aðdáunarverð og gleðin
er rík. Ég hef fengið að fylgjast með
mörgum fermingardögum rætast
vítt og breitt í landinu og einnig þar
sem þessi siður er fastur fyrir víða
um heim. Sami háttur var hafður á
með fermingar í nágrannalöndum
okkar og fylgdist ég sérstaklega með
dönsku þjóðkirkjunni sem fór alveg
eins að með nýjar lausnir í breyttum
heimi. Siðurinn hélst og hátíðisdag-
urinn í lífi fermingarbarnanna var
jafn heilagur af því að heit þeirra var
jafn einlægt frammi fyrir altarinu í
kirkjunni heima. Sami Kristur í öll-
um löndum. Ég óska fermingarbörn-
unum og fjölskyldu og vinum þeirra
til hamingju með daginn sinn og unn-
ið heit.
Allir prestar sem ég hef talað við
um fermingarstarfið hafa verið vakin
og sofin yfir því að veita þessa þjón-
ustu og mikilvæga fræðslu um
kristna trú. Í raun hafa allar þessar
breytingar varpað nýju ljósi á þann
ríka og góða sið sem við viljum halda.
Í fermingarathöfn er líf barnsins á
vissan hátt að taka breytingum.
Fermingarbarnið breytist og nýtur
sín á helgu augnabliki ævinnar.
Margt breytist í fjölskyldunni og það
er gaman að heyra og
sjá hvað það er margt
sem miðast við ferm-
inguna. Sagt er að
þetta eða hitt hafi gerst
fyrir fermingu eða „á
fermingarárinu mínu“.
Það er ekki undarlegt
því það eru svo miklar
breytingar í lífi unga
fólksins þegar þessum
upptakti unglings-
áranna er náð. Fram-
undan eru líka miklar
breytingar í lífi ein-
staklingsins og þau fara inn í ótrú-
legt þroskaskeið. Kannski er það
vegna breytinga sem fermingin felur
í sér í lífi barnsins að hún heldur fullu
gildi sínu þrátt fyrir breyttar að-
stæður í samfélaginu og allar þær
breytingar sem við urðum að gera á
þjónustunni og fræðslunni í kirkj-
unni.
Ef til vill heldur athöfnin fullu
gildi sínu einmitt vegna þess að
hvert og eitt fermingarbarn er að
svara fermingarspurningunni ját-
andi sem prestarnir beina til þeirra
upp við altarið. Hópurinn svarar
ekki saman sem hópur. Það er ein-
staklingurinn sem er á játast Jesú
Kristi og vill leitast við að fylgja hon-
um. Fermingarbarnið á sína eigin
stund, sitt eigið minnisvers og sinn
fermingardag að fagna. Allir sem að
þeim standa fagna með þeim. Gleðin
geislar af þeim og alveg sérstaklega
eftir messuna þegar það er í bland
við létti. Þá á það við sem ferming-
ardóttir mín sagði fyrir mörgum ár-
um eftir að ég hafði komið í veisluna
hennar og hitt alla fjölskyldu hennar
saman komna: „Þetta er mesti ham-
ingjudagur í lífinu.“ Ég óska þess að
þau sem eru núna á fullu í ferming-
arfræðslu vetrarins eignist sína eig-
in gleði í fræðslunni og njóti þess að
játa sína kristnu trú opinberlega að
vori.
Eftir Kristján
Björnsson
»Kannski er það
vegna breytinga
sem fermingin felur í
sér í lífi barnsins að hún
heldur fullu gildi sínu
þrátt fyrir breyttar að-
stæður í samfélaginu
Kristján
Björnsson
Höfundur er vígslubiskup í
Skálholti.
biskup@skalholt.is
Ríkur siður að
fermast og fagna
Guðmundur G. Þór-
arinsson verkfræðingur
og fyrrverandi alþing-
ismaður hefur skrifað
bók um Einvígi ald-
arinnar, sem svo var
nefnt. Bókin ber nafnið
„Einvígi allra tíma –
Spassky vs. Fischer í
Reykjavík 1972“. Mikill
fengur er að bók Guð-
mundar. Hann tefldi
hina pólitísku skák, sem var refskák á
milli stórveldanna, Sovétríkjanna og
Bandaríkjanna. Guðmundur var for-
seti Skáksambands Íslands á þessum
tíma og eðlilega spyr hann sjálfan sig
í formála bókarinnar: „Hvers vegna í
ósköpunum að skrifa enn eina bókina
um heimsmeistaraeinvígið í skák
1972. Nú þegar hafa verið ritaðar um
150 bækur um einvígið auk kvik-
mynda, sjónvarpsþátta, útvarpsþátta
og blaða- og tímaritsgreina um þenn-
an viðburð.“
Engin bók hefur verið rituð fyrr en
bók Guðmundar, af þeim mönnum
sem eldurinn brann heitast á. Margir
sem hvöttu hann sögðu: „Það vantar
frásögn innan frá, frá þeim sem stóðu
þar sem sprengjurnar féllu.“ Frá-
sögnin í meðferð Guðmundar verður
spennusaga, lifandi og litrík, eins og
við munum sem fylgdumst með ein-
víginu mikla. Aldrei hafði Ísland verið
jafn mikið í fréttum alls umheimsins
eins og í þeim átökum sem fylgdu
Bobby Fischer í þessu áskor-
endamóti, og í raun átökum milli stór-
veldanna tveggja. Einvígið var
stærra og meira en taflmenn á borði.
Það voru átök á milli austurs og vest-
urs, pólitísk átök. Leiða má getum að
því hvers vegna Ísland var valið til að
halda leiðtogafundinn í Höfða fjórtán
árum síðar, þar sem aðrir tefldu
skákina, þeir Ronald Reagan forseti
Bandaríkjanna og Mikhail Gorbatsj-
ev leiðtogi Sovétríkjanna. Það var
vegna þess hversu vel tókst til hér í
fyrra einvíginu á hvítum og svörtum
reitum. Ennfremur má fullyrða að
skákeinvígið hefði aldrei verið haldið
hér nema vegna þess að við áttum
Friðrik Ólafsson, einn besta skák-
mann heimsins í áratugi, dáðan mann
heima og heiman.
Guðmundur G. Þórarinsson tefldi
líka hina stóru skák með aðdáendum
Bobbys Fischers þegar hann var
frelsaður úr tukthúsi í Japan. Frá því
segir einnig í bókinni. Þar beið Fisc-
her þeirra örlaga, að verða fram-
seldur til Bandaríkj-
anna, sem höfðu dæmt
snilling sinn landráða-
mann, og það sem beið
hans var beiskur dauð-
dagi í tukthúsi. Þá bætt-
ist að vísu annar sterk-
ur skákmaður á hinu
pólitíska sviði í lið Fisc-
hers, Davíð Oddsson
utanríkisráðherra. Við
sem sátum á Alþingi þá
minnumst enn skila-
boða Davíðs, sem fór
gegn vini sínum George
Bush forseta Bandaríkjanna, og
skilaboðin voru þessi: „Þetta er hrað-
skák.“ Það var eina björgunar-
aðgerðin sem gat frelsað Bobby Fisc-
her frá tukthúsvistinni að gera hann
að íslenskum ríkisborgara. Alþingi af-
greiddi tillögu utanríkisráðherrans á
12 mínútum, og hersveitin sem var í
Japan náði honum út og hann slapp
með naumindum hingað. Herútkall
Bandaríkjanna um handtöku var
krafa á hverjum flugvelli.
Guðmundur rekur aðdragandann
að einvíginu og hann ræðir um upp-
haf skáklistarinnar. Þar kemur í ljós
að Friðrik Ólafsson stórmeistari hef-
ur fengist við rannsóknir á uppruna
skáklistarinnar og er langt kominn
með að finna fyrsta skákmann ver-
aldarinnar. Bókin fjallar um æsku og
uppruna bæði Fischers og Spasskys,
snilld þeirra og órjúfandi vináttu og
úr hverju þeir voru gerðir. Enn frem-
ur fjallar bókin um alla heimsmeist-
arana áður en kemur að aðdraganda
einvígisins 1972. Og síðar einvíginu
sjálfu: „Einvígi allra tíma.“ Eftir það
leggur enginn bókina frá sér, slík er
spennan og frásagnargleðin. Átökin
berast inn á borð æðstu ráðamanna
Íslands, Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna, átökin og kröfugerð Bobbys
Fischers eru svo hörð að einvígið er
hvað eftir annað að fara út um þúfur.
Jafnaðargeð Spasskys er ótrúlegt og
í raun Sovétríkjanna, en duttlungar
og sérviska Fischers yfirgengileg.
Fram að einvíginu hefur hann aldrei
unnið skák í viðureigninni við heims-
meistarann. Heimurinn stóð á önd-
inni og allra augu mændu á Ísland og
hér voru hundruð fréttamanna og öll
helstu blöð þess tíma. Fischer gjör-
sigrar Spassky og Sovétríkin, stór-
veldi skáklistarinnar, verða að lúta í
lægra haldi.
Bókinni lýkur svo með öðru og enn
magnaðra einvígi og uppgjöri Fisch-
ers við heimaland sitt Bandaríkin.
Hann er landlaus og talinn land-
ráðamaður við föðurland sitt. Neyð-
arkall Bobbys Fischers berst úr tukt-
húsi í Tókýó til Sæma rokk eða
Sæmundar Pálssonar vinar hans um
hjálp. Samtökin RJF eru stofnuð um
frelsun Fischers. Þar eru þeir Einar
S. Einarsson, Sæmundur Pálsson,
Guðmundur G. Þórarinsson, Garðar
Sverrisson, Helgi Ólafsson og Magn-
ús Skúlason. Nú jaðrar við heims-
styrjöld við litla Ísland. George Bush
forseti og Donald Rumsfeld varnar-
málaráðherra eru snaróðir yfir fram-
ferði Íslendinga: „Ætlar þessi litla
þjóð að ganga í berhögg við helsta
stórveldi heimsins og gera það aft-
urreka með framsalsbeiðni sína?“
Þannig voru viðbrögðin.
Bobby Fischer kom hingað og
eignaðist annað föðurland og hvílir nú
í kirkjugarðinum í Laugardælum.
Jarðarförin fór fram um miðja nótt
og tók 12 mínútur. Hún var hraðskák
því að Bandaríkjamenn ætluðu að ná
Fischer lifandi eða dauðum eins og
Norðmenn Snorra Sturlusyni forð-
um. Mögnuð var neitun Davíðs Odds-
sonar þegar sendiherra Bandaríkj-
anna krafðist þess að Fischer yrði
framseldur, Davíð svaraði: „Það er
ekki hægt, við framseljum ekki Ís-
lendinga,“ og þar við sat. Guðmundur
segir svo frá afleiðingunum á al-
þjóðavísu og hefnd Bandaríkjanna.
Þeir fóru með herinn og allt sitt haf-
urtask frá Íslandi. Í bankahruninu
hjálpuðu Bandaríkjamenn öllum
Norðurlandaþjóðum um reiðufé,
nema neituðu að hjálpa Íslandi. Og
sagan segir að samkomulag ESB og
Bandaríkjanna í bankahruninu hafi
verið það að Lehman Brothers-
bankarnir yrðu gjaldþrota þar, og
vegna Icesave og hörku Íslendinga í
því máli yrði Ísland gert gjaldþrota.
En bókin er mögnuð lesning, allir
þeir sem muna einvígið verða að lesa
hana og ekki hinir síður sem fæddir
eru eftir „einvígi allra tíma“.
Guðmundi ferst eins og bóndanum
á Svínafelli forðum í höll Sigurðar
jarls. Hann ber öllum mönnum gott
orð og því er honum trúað.
Eftir Guðna
Ágústsson » Guðmundur G. Þór-
arinsson tefldi líka
hina stóru skák með
aðdáendum Bobbys
Fischers þegar hann
var frelsaður úr tukt-
húsi í Japan.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður og
ráðherra.
Bókin „Einvígi allra tíma“
reyfarakennd spennubók