Morgunblaðið - 23.11.2020, Blaðsíða 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2020
Heimatilbúin
klofstígvél og Nokia
Við erum rétt að loka skemmu-
dyrunum þegar við heyrum vélar-
hljóð nálgast. Guðlaug rífur upp
dyrnar, ,,Oooojájá, segir hún með
nefmæltum, klemmdum tóni sem ég
á eftir að heyra heimilisfólk og aðra í
þessari fámennu sveit endurtaka ná-
kvæmlega eins, aftur og aftur, ár
eftir ár. Þegar Lónsbúum ofbýður
eitthvað eða réttara sagt blöskrar,
því að það orð er
ævinlega notað,
smeygja þeir
„Oooojájá“ á ská
út um munninn.
Allir með full-
komlega sama
hætti og í ná-
kvæmlega eins
tónfalli. Og nú
blöskrar Guð-
laugu að Skafti sé seinn fyrir með
strákana þegar læknishjónin eru
löngu komin með stelpuna að sunn-
an.
Ég gríp utan um fótinn á minni
nýju vinkonu, sem ég legg nú allt
mitt traust á, og stari stórum augum
á Ásgeir, bróður minn, sem stendur
þráðbeinn gírstöngsmegin á rauðri
dráttarvél. Hinum megin er yngri
strákur, dökkhærður með hrokkinn
lokk fram á ennið en undir stýri sit-
ur Skafti bóndi. Holdafarið tálgað og
herðarnar ögn kýttar. Andlitsfallið
er áþekkt Guðlaugu, systur hans,
hátt enni, áberandi kinnbein og
sama góðlega glettnin í augunum.
Hann er í meðallagi hár og dökkt
hárið er tekið að þynnast.
Þeir stökkva allir þrír niður af vél-
inni og ganga í áttina til okkar.
Dökkhærði strákurinn aftastur,
feimnislegur með hendur í vösum.
Þetta er Frirri, systursonur Skafta
og fóstursonur Sigurlaugar, konu
hans. Bróðir minn, brosmildur gló-
kollur, er í venjulegum vaðstígvélum
sem rétt ná undir hné. Rauður leir
þekur neðri hluta stígvélanna og
greina má nokkrar rauðamýrar-
slettur á buxunum hans. Guðlaug
fussar hátt en hún sér um þvotta
heimilisins, þvær ýmist í höndunum
eða í fornfálegu kringlóttu tæki en
til þess að nota það þarf að setja
ljósavélina í gang.
„Hvað er að sjá útganginn á þér,
drengur?“ spyr hún hvöss en bráðn-
ar um leið og Ásgeir tekur utan um
hana og hlær sínum smitandi hlátri.
Skafti og Frirri klæðast undarleg-
ustu stígvélum sem ég hef séð á
minni stuttu ævi. Þar sem svarta
gúmmíið endar við hné tekur við
ljósrautt sem víkkar smám saman
og nær alla leið upp í nára en á því
svarta eru rauðar gúmmískellur hér
og hvar þar sem stígvélin hafa verið
bætt. Þetta eru heimatilbúin klof-
stígvél og næstu sumur verður það
minn æðsti draumur að eignast ein
slík. Fyrir mér verður þessi skófatn-
aður að stöðutákni sem merkir að
maður er orðinn nógu stór til að fara
út á engjar, þar sem sagan segir að
séu mörg og hættuleg dý sem geta
auðveldlega gleypt litla krakka með
húð og hári.
Mörg kvöldin á ég eftir að sitja í
skemmunni og horfa á Skafta sníða
til bætur, raspa gúmmí og bera lím
á. Þá nauða ég í honum að gera
handa mér klofstígvél en hann segist
ekki hafa leyfi til að eyðileggja gljá-
andi Nokia-stígvélin sem móðir mín
kaupir ævinlega áður en ég fer aust-
ur á vorin.
Á mínu fimmta sumri í sveitinni,
árið 1970, rætist loksins minn lang-
þráði draumur. Þá bíða þau mín í
skemmunni, skrúbbuð og fín, gömlu
klofstígvélin hans Frirra.
Ég flýti mér úr ferðafötunum og
klæði mig í nýju flautugallabux-
urnar úr versluninni Geysi við Að-
alstræti. Snarast svo inn í skemmu
og í klofstígvélin sem ég brýt vand-
lega niður svo að appelsínurautt
gúmmíið virkar sem útvíðar skálmar
í beinu framhaldi af denimklæddum
lærunum. Bláröndótt lítil plastflauta
hangir í fíngerðri járnkeðju frá
strengnum. Sjálfstraustið þýtur upp
um mörg númer.
Hvorki fyrr né síðar hef ég upp-
lifað mig jafn sjúklega töff og þenn-
an dag í skemmunni í Hraunkoti.
Sá bísperrti má vara sig
Hafi Ásgeir, bróðir minn, orðið
glaður þegar hann sá litlu systur fór
hann afar dult með þá tilfinningu. Í
hans næstum fjórtán ára gamla
huga er ég eflaust bara vesen. Þar
að auki á ég sök á því að hann er
ekki lengur yngstur í systkina-
hópnum og það hefur tekið hann
nokkur ár að jafna sig á þeirri sárs-
aukafullu staðreynd.
Ásgeir kyssir mig lauslega á kinn
og heilsar læknishjónunum áður en
hann sest við borðið og stingur upp í
sig súkkulaðihúðaðri vatnsdeigs-
bollu úr turninum háa. Mjúkt van-
illukremið læðist út um munnvikin,
hann tyggur, kyngir og krækir sér
umsvifalaust í aðra. Á milli bita tek-
ur hann fullan þátt í samræðum við
borðið en mér sárnar hvað hann
veitir mér litla athygli. Ég reyni allt
hvað ég get til að fá hann til að taka
eftir mér en allt kemur fyrir ekki.
Loksins sting ég mér undir borðið
og toga hressilega í aðra buxna-
skálmina en hann hristir mig af sér
eins og hverja aðra óværu.
Þegar ég næ honum loksins er
hann á leiðinni út aftur með Skafta
og Frirra.
„Verðum við saman í herbergi?“
spyr ég og brosi mínu blíðasta.
„Auðvitað ekki, ég sef niðri eins
og aðrir karlmenn en þú sefur uppi,“
ansar hann stuttaralega og er rok-
inn.
Þetta þykja mér vondar fréttir og
næstu daga vil ég lítið við hann tala.
Ég er mjög reið út í hann og svaka-
lega sár. Ásgeir er bróðir minn sem
á að vera hjá mér og leika við mig.
Næstu daga hugsa ég mikið um hvað
ég get gert til að hefna mín á honum
fyrir skeytingarleysið í minn garð.
Bróðir var orðinn fullorðinslegur,
bráðum fjórtán ára. Hann gekk til
allra verka á bænum og er verðandi
messagutti á varðskipi íslenska flot-
ans, starfi sem síðar kom í ljós að
hann tók ákaflega hátíðlega.
Sumarið eftir, 1966, fór afi með
varðskipinu Óðni til Ísafjarðar til
þess að fagna 100 ára afmæli kaup-
staðarins. Pabbi fylgdi honum um
borð og skipherrann tók á móti
þeim. Á dekkinu höfðu skipverjar
myndað heiðursvörð og þeirra á
meðal var messaguttinn ungi.
„Komdu sæll Ásgeir minn,“ sagði
afi hlýlega og gerði árangurslausa
tilraun til þess að faðma að sér
dóttursoninn sem stóð stjarfur eins
og myndastytta enda ákaflega trúr
hlutverki sínu sem varðmaður Ís-
lands.
„Sæll vinur,“ endurtók afi og
hækkaði róminn en Ásgeir hagg-
aðist ekki heldur stóð bísperrtur í
stöðu með hönd á enni og starði tóm-
um augum út í fjarskann.
Þetta þótti afa hin skemmtileg-
asta uppákoma.
Morgunstundir í blómagarði
Sigurlaug ræktar alls kyns græn-
meti og ber fram salat með flestum
mat, nokkuð sem mörgum þykir í
meira lagi undarlegt. Í salatið bland-
ar hún oft nýsprottnum arfa, fífla-
blöðum og hundasúrum. Með þessu
ber hún fram salatsósu þar sem
uppistaðan var súrmjólk og púður-
sykur. En arfinn er notaður í fleira.
Þegar ég fæ eyrnabólgur sem
löngum hrjá mig lætur Sigurlaug
sækja gróskumikinn brúsk út á fjós-
haug og leggur hann við veika eyrað.
Svo bindur hún um með heitum
bakstri sem angar af kamfóru og
spritti. Hvort gagnið er eitthvert
skal ósagt látið en ógagnið er að
minnsta kosti ekkert. Þar sem langt
er til læknis og lyfja þarf fólk að
grípa til sinna ráða.
Blómagarðurinn í Hraunkoti er
þó stolt og mesta yndi Sigurlaugar
en þar sem hann er aðeins til
skrauts og ánægju sinnir hún honum
utan síns langa vinnudags. Þegar
veðrið er gott fer hún á fætur upp úr
klukkan fimm á morgnana og nýtir
næstu tvo tímana til að snyrta garð-
inn. Ef ég vakna við brakið í stig-
anum flýti ég mér í fötin og læðist á
eftir henni út í bjarta sumarnóttina.
Síðan bíð ég á bak við runna á með-
an hún nær í garðáhöldin sín. Þegar
hún hefur kropið á strigapoka og er
byrjuð að róta í moldinni fer ég til
hennar.
„Ertu komin á fætur, elskuleg?“
spyr hún með uppgerðarundrun í
röddinni, glettnislegt augnaráð og
milda brosið hennar leikur um var-
irnar.
„Hérna, settu þennan garm undir
þig.“ Hún hendir til mín öðrum poka
sem hún hafði gripið með sér, líklega
ekki af tilviljun einni saman.
„Já,“ mjálma ég og hringa mig á
strigann við hlið hennar.
Fyrstu mínúturnar vinnur hún
hljóð og ég anda værðarlega að mér
gróðurilminum, enn ögn svefn-
drukkin. Svo byrjar hún að raula
lágt fyrir munni sér og ég finn eftir-
væntingarkitl í maganum því að
fljótlega byrja ævintýrin að
streyma; Gilitrutt, Búkolla og Tumi
þumall, hvert af öðru renna þau upp
úr henni í birtu sumarmorgunsins.
Sum hef ég heyrt oft áður en inn á
milli fæ ég að heyra ný ævintýri eins
og um Hlina kóngsson og Grámann í
Garðshorni. Sagnabrunnurinn er
óþrjótandi. Á milli ævintýra syngur
hún með mér og leiðréttir mjúklega
ef ég villist frá réttum tóni. Í uppá-
haldi er:
Ef ég væri ógnarlangur áll,
örmjór og háll,
skyldi ég alltaf, alltaf
hringa mig utan um þig.
Hjartað í mér er
eins og bráðið smér,
úti er um mig
ef ég missi þig.
Þú mitt eina, eina lífsins kóngaljós
ljúfasta drós.
Sigurlaug segir mér að þetta sé
ástarljóð pilts til stúlku og það vekur
með mér óljósa spennu en textinn
höfðar þó miklu frekar til mín vegna
þess að steiktur áll er uppáhalds-
maturinn minn og á þessu skeiði í líf-
inu skiptir maginn mun meira máli
en fjarlæg rómantík.
Morgunstundirnar í garðinum
með Sigurlaugu eru á meðal minna
ljúfustu bernskuminninga.
Morgunstund-
ir í garðinum
Bókarkafli | Rithöfundurinn Sólveig Pálsdóttir
var ung send í sveit austur í Skaftafellssýslu og
dvaldi í mörg ár sumarlangt á bænum Hraunkoti
í Lóni. Í bókinni Klettaborgin rifjar Sólveig upp
atburði frá uppvaxtarárum sínum, sögur og
minningar um dýrmætar manneskjur.
Ljósmynd/Úr einkasafni
Messagutti Páll faðir Sólveigar, Ásgeir Ásgeirsson afi hennar og Ásgeir bróðir hennar um borð í Óðni.
VIÐSKIPTA
Viðskiptapúlsinn er hlaðvarpsþáttur um viðskipti og
efnahagsmál. Þar setjast blaðamenn ViðskiptaMoggans niður
ásamt góðum gestum og ræða stærstu viðskiptafréttir vikunnar
hverju sinni og hvað um er að vera í íslensku viðskiptalífi.
Þættirnir fara í loftið á miðvikudögum í kjölfar útgáfu ViðskiptaMoggans og eru
í samstarfi við Arion banka. Hlaðvarpið má nálgast á iTunes, Spotify og á öðrum
hlaðvarpsrásum. Þættirnir eru einnig aðgengilegir á mbl.is
VIÐSKIPTAPÚLSINN
VIÐSKIPTAPÚLSINN
NÝTTU
TÍMANN OG
FYLGSTU MEÐ