Lögmannablaðið - 2020, Side 18

18 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 01/20
Markús segir ýmislegt hafa breyst hjá dómstólunum enda
hraðinn, tæknin og umfang mála allt annað en það var
þegar hann var að hefja sinn starfsferil. „Það er skrítið að
hugsa til þess tíma þegar borgarfógetaembættið var uppi
á lofti hjá Sölufélagi garðyrkjumanna. Þar var firmaskrá,
þinglýsingar og þar var verið að skakast í fólki með fjárnám
og nauðungarsölur. Svo var bara dómsalur innan um þetta
allt saman þar sem verið var að leysa úr þrætum um öll þessi
viðfangsefni. Dómstólar voru allt öðruvísi stofnanir en í dag,
umgjörðin var meira eins og að koma inn á skrifstofu hjá
venjulegri ríkisstofnun. Lögmenn komu bara og bönkuðu
upp á og settust inn hjá manni, jafnvel hlömmuðu sér niður
á skrifstofunni til þess eins að kjafta. Maður var alltaf vel
haldinn með slúðursögur á þessum tíma.“
Langir vinnudagar algengir eftir hrun
Það hefur lengi verið hefð á Íslandi að hæstaréttardómarar
hafi sig ekki mikið í frammi í þjóðfélagsumræðunni og láti
ekki of mikið á sér bera. „Einn kollegi minn orðaði það
þannig við mig að þegar menn færu í Hæstarétt þá gengju
þeir í björg. Heyrðist þá í Arnljóti Björnssyni: „Eins gott
fyrir þig að konan þín heitir Björg.“ En það er kannski of
mikið úr þessu gert. Ég hef alla tíð átt marga vini meðal
lögmanna og það breyttist ekkert þótt ég færi í Hæstarétt.
Maður var þó ekki að sósíalisera mikið með lögmönnum en
þetta er þó ekki þannig að maður hafi verið nauðbeygður
til að segja upp vinskap við lögmenn. Flestir í þessu starfi
hafa ekki látið mikið á sér bera og ekki tjáð sig mikið
opinberlega sem ég tel farsælt. Menn geta lent í meiriháttar
vandræðum ef þeir eru búnir að tjá sig um samfélagsmál
enda vekur það oft upp spurningar um vanhæfi.“
Markúsi líkaði mjög vel að vinna í Hæstarétti. „Þarna var upp
til hópa afburðaklárt fólk sem gefandi og gaman var að vinna
með, mikið af öndvegis húmoristum og skemmtilegu fólki.
Andrúmsloftið í réttinum var skapandi, lifandi og frjótt. Það
kom mér eiginlega á óvart því ég hélt að þetta væri mikið
þurrara allt saman en þetta var virkilega skemmtilegur
vinnustaður. Vissulega voru tímabil þar sem mörg og þung
mál voru fyrir réttinum en í endurminningunni þá gleymir
maður því.“
Vinnudagarnir voru oft langir og á tímabilinu eftir hrun
komu nokkur ár þar sem var stöðugt og mikið álag. Markúsi
reiknast til að þegar mest lét hafi hann unnið um 380
klukkustundir á mánuði. Starfið hafi þó ekki alltaf verið
slítandi enda drjúgur hluti farið í lestur og mikið næði
hafi gefist til þess enda lítið ónæði af síma, tölvupósti,
fundum og öðru slíku. Ég spyr hvort honum finnist sem
hann hafi orðið betri með árunum í að greina mál og skrifa
dóma. „Ég hef aldrei skilið þegar verið er að glamra með
hugtakið „dómarareynsla“ sem fólk annað hvort hafði eða
hafði ekki þegar það var að sækja um embætti á ákveðnum
vettvangi. Ég gat nú aldrei séð hvað vantaði hjá Arnljóti
Björnssyni, Gunnlaugi Claessen, Árna Kolbeinssyni, Viðari
Má Matthíassyni eða Eiríki Tómassyni. Enginn þeirra hafði
nokkurn tíma starfað sem dómari. Ég sá þá heldur ekki
hvað einhverjir aðrir sem höfðu starfað sem dómarar höfðu
til brunns að bera umfram þá. Það er sama í hvaða starfi
eða vettvangi lögfræðinnar maður er. Maður getur verið
vanur að semja stefnu eða greinargerð, verið rútíneraður
að semja lögfræðitexta og hugsa lögfræðilega. Sá maður
er ekkert lengur að semja dóma heldur en það sem hann
var að gera í fyrra starfi. Orðfæri í hæstaréttardómum er
þó auðvitað öðruvísi en í fræðiriti eða stefnu en það tekur
nú engan óratíma að venjast þessu. Það eru auðvitað alls
kyns reglur um orðalag til þess að gefa textanum ákveðið
yfirbragð. Viðar Már mátti til dæmis ekki nota zeturnar
sínar en það eru þó alltaf einhver einkenni á skrifum
hvers og eins. Ég get lesið gamla dóma og þó ég sé löngu
búinn að gleyma málinu þá get ég séð á textanum hvort
ég hef skrifað dóminn,“ segir Markús og bætir við að það
sé með ráðum gert að samræma orðalag í dómum. „Þetta
er samstarf, þetta er ekki bara einhver einn maður að
kveða upp dóm. Það er engin tilviljun að það er ekki verið
að klína við niðurstöðuna „frummælandi er...“. Klassíski
hugsunarhátturinn er að þetta sé stofnunin Hæstiréttur
sem er að tala en ekki einhver egóisti, þessi eða hinn að láta
sitt ljós skína. Þótt vissulega sé það einn maður sem semur
uppistöðuna í textanum þá er þetta sameiginleg hugarsmíð
fólks sem er búið að ræða málið í þaula í framhaldi af
málflutningi. Þetta eru engar málamiðlanir, slíkt tal er út
í hött, og það er ekki verið að sjóða saman ólík viðhorf.
Fólk ræðir sig áfram að niðurstöðu og ef einhver dettur
útbyrðis þá kemur bara sératkvæði.“
ÉG HEF ALDREI SKILIÐ ÞEGAR VERIÐ ER AÐ
GLAMRA MEÐ HUGTAKIÐ „DÓMARAREYNSLA“
SEM FÓLK ANNAÐ HVORT HAFÐI EÐA HAFÐI
EKKI ÞEGAR ÞAÐ VAR AÐ SÆKJA UM EMBÆTTI Á
ÁKVEÐNUM VETTVANGI.