Víðförli - 15.02.1990, Blaðsíða 6

r
Anauð óttans:
Ég vann árið 1988-1989 í Útideild Reykjavíkurborgar. Úti-
deildin sinnir leitar- og vettvangsstarfi meðal unglinga. Starfs-
menn hennar vinna á göfunni, meðal unglinganna sjálfra, að
því að kynnast þeim, mynda traust og leiðbeina þeim er í vanda
lenda og vilja úrlausn. Útideild vinnur á forsendum ungling-
anna, allt sem fer á milli starfsmanna og unglinganna er trún-
aðarmál. Enda lífshættulegt fyrir starfsmennina að vera á göt-
unni að nóttu til, ef þeir eiga ekki fullt traust þeirra er götunni
ráða.
Þennan formála vildi ég hafa til þess að undirstrika að sú
stutta frásögn, lýsing, sem hér fer á eftir er sönn.
Ég hef verið beðinn að skrifa þessa grein, vegna þess að stöð-
ugt fleiri og fleiri fréttir segja frá ofbeldi í henni Reykjavík og
erfitt er fyrir þá sem ekki þekkja götuna, að gera sér grein fyrir
ástandinu. Ekki það að ég sé einhver sérfræðingur í þessum
málum. Þó þekki ég götuna vel og hef því kannski frá ein-
hverju að segja sem skýrt gæti eitthvað fyrir einhverjum.
I. Kvöld í Reykjavík
Það er venjulegt föstudagskvöld í
Reykjavík. Hundruð ungíinga, ef
ekki þúsundir, hafa safnast saman í
gamla miðbænum, á Lækjartorgi,
Austurvelli, Laugavegi, Lækjargötu
og á hinu svokallaða Hallærisplani.
Góður andi ríkir enda klukkan rétt
rúmlega 24.00. Ölvun er nokkur, þó
ekki áberandi, troðningur þó nokk-
ur og læti eftir því. Um 01.00 fara
síðustu strætisvagnarnir heim á leið
og með þeim flestir unglingarnir.
Sumir koma frá Hafnarfirði, aðrir
frá Kópavogi, Mosfellsbæ eða utan
af Nesi. Þó eru flestir úr Reykjavík.
Eftir í bænum eru fáein hundruð.
Ölvun eykst. Strætin taka á sig nýja
mynd, mynd ofbeldisins þar sem lög-
regluþjónar eru ekki óhultir nema
margir í hóp.
í húsasundi er barist með hnífum,
bíll skemmdur, stúlku nauðgað eða
rúða brotin. Kannski er einungis ver-
ið að berja einhvern sem orðið hefur
viðskila við „sinn“ hóp. Kannski
gerist lítið annað markvert en það að
12 ára unglingur hnígur um koll í öl-
vimu.
Klukkan 03.00 tæmast skemmti-
staðirnir af „fullorðnu" fólki. Nú
breiðast ölvun og ólæti út. Rúðubrot
og slagsmál hefjast fyrir alvöru. Inn-
an um eru allt niður í 8 ára börn.
Átta ára.
Seinna reyna unglingarnir að fá
far heim. Allt skotsilfur fyrir leigu-
bílum er löngu þrotið. Stundum
veita eldri „herrar“ þá þjónustu að
aka börnunum heim. Stundum
verða unglingsstúlkurnar að borga
þjónustuna með „blíðu“ sinni. Aðr-
ar sleppa betur. í þetta sinn.
Upp úr 05.00 hreinsar lögreglan
miðbæinn og ró fer að færast yfir.
II. Annað kvöld í Reykjavík
Blöðin gera sér mikinn mat úr
slagsmálum og skemmdarverkum
helganna og kenna unglingunum um
allt saman. Oftar en ekki eru það þó
eldri menn að verki.
Minna er fjallað um hið daglega
ofbeldi sem börnin verða að sæta.
Daglega eru unnin skemmdarverk.
Á skólalóðinni eru börn lögð í ein-
elti, ofsótt af öðrum börnum og mis-
þyrmt andlega og líkamlega. Sum
bera aldrei sitt barr eftir upplifun
æskuáranna. Ofbeldisverk tengjast
„klíkunum“ er ráða hver ákveðnum
svæðum af bænum. Beitt er hnúa-
járnum og hnífum í baráttunni um
áhrifasvæði. Farið er í víking, heim
til þeirra sem á að kúga. Þar eru rúð-
ur brotnar og allt eyðilagt sem hægt
er að eyðileggja áður en lögreglan
kemur á vettvang. Ofbeldið brýst út
í sérhverju skúmaskoti borgarinnar
þar sem unglingar safnast saman. í
og við hinar ýmsu búllur. í skjóli
undir stórmörkuðum. Á hinum fjöl-
breytilegustu plönum. Þetta ofbeldi
er verra en áður var. Hér er barist af
fullri hörku. Oft blandast fíkniefni,
innbrot, áfengi og peningar inn í
spilið. En yfir öllu ræður óttinn.
Hann er fylgifiskur allra á götunni.
Enginn þorir að rísa gegn hertogum
næturinnar sem stjórna stærstu
klíkunum.
Á þessum götum vinnur Útideild-
in, meðal unglinganna. Hún er
þeirra bandamaður, henni geta þau
treyst. Aðrir aðilar leggja sitt að
mörkum. Þar má nefna Rauða kross
íslands sem rekur neyðarathvarf fyr-
ir unglinga sem eiga í engin hús að
venda. Þó er galli, finnst mér, á þeirri
starfsemi, að enginn fær gistingu án
þess að foreldrarnir séu látnir vita.
Á vegum Félagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar vinnur Ungl-
ingadeild og heyrir Útideild undir
hana. Þar er reynt að leggja ungling-
unum lið eftir fremsta mætti og
einnig hjá Unglingaráðgjöf ríkisins.
Að ónefndum öllum félagsmið-
stöðvunum.
III. Orsökin
Reykjavík er orðin að tveimur
borgum. Önnur er borg dagsins. Hin
borg næturinnar. Enginn er óhultur
einn á ferð um miðbæinn eftir mið-
nætti. Orsakirnar eru efalaust marg-
ar. Ofbeldi er hluti af daglegu lífi
margra fjölskyldna. Faðirinn ber
6 — VÍÐFÖRLI