Rauði borðinn : fréttabréf alnæmissamtakanna á Íslandi - 01.12.2004, Blaðsíða 26

Hlustið á rödd okkarl
Aþessu ári beinir Alþjóða-
heilbrigðisstofnunin kröft-
um sínum varðandi hiv og
alnæmi að stöðu ungra stúlkna
og kvenna í heiminum, undir yf-
irskriftinni: Hlustið á rödd okk-
ar! Það er ekki að undra að stöðu
kvenna sé gefinn sérstakur gaum-
ur því staðreyndir tala sínu máli.
Af hverju konur?
Áhrif hiv á konur hafa stöðugt ver-
ið að aukast. Þær eru nú um helm-
ingur þeirra sem er smitaður í
heiminum. I dag eru um 17 millj-
ónir kvenna á aldrinum 15-49 ára
smitaðar af sjúkdómnum og hefur
fjöldi þeirra sem smitast aukist
verulega á undanförnum árum, eða
úr 35% árið 1985 í 48% smitaðra í
dag. Þetta á sérstaklega við um
ungar konur, 15-24 ára, en þær eru
60% þeirra sem hafa smitast af
hiv/alnæmi á undanförnum árum.
Stúlkur á þessum aldri eru tvisvar
til þrisvar sinnum líklegri en karlar
til þess að vera með smit. I sumum
löndum heims er fimm til sex sinn-
um algengara að ungar stúlkur
smitist af hiv en ungir menn á
sama aldri. I þeim löndum þar sem
mest er um smitun er yfir helming-
ur stúlkna og kvenna með sjúk-
dóminn.
Almenn staða kvenna í mörgum
samfélögum heimsins er á margan
hátt veikari en karla. Þetta á við
ýmsa þætti og vega þeir misþungt
eftir því hvar í heiminum konur
búa. Þegar konur eru smitaðar af
hiv versnar staða þeirra enn frekar.
Samfélagsleg staða
kvenna
I mörgum ríkjum heims er samfé-
lagsleg staða kvenna afar bágborin
ekki síst vegna mikils ójafnréttis og
fátæktar. Konur hafa til dæmis oft
mun lélegra aðgengi en karlar að
menntun, atvinnu og eignum sam-
félagsins. Staða þeirra verður því
miklu viðkvæmari. Menntunar-
skortur gerir þær verr upplýstar en
karla um hiv/alnæmi, en sam-
kvæmt rannsókn UNICEF 1998-
2003 kom fram að 80% 15-20 ára
stúlkna höfðu takmarkaða þekk-
ingu á hiv/alnæmi. Margar vissu
ekki hvernig hiv-veiran smitast eða
hvernig bæri að verja sig sjúkdómn-
um. Þær vissu ekki að fólk sem lít-
ur út fyrir að vera heilbrigt getur
verið smitað af hiv-veirunni.
Konur í fjölskyldum
Margar konur, sem eru smitaðar
eða eiga á hættu að smitast, hafa
ekki tekið áhættu í kynlífi. Hin
bága fjárhags- og félagslega staða
þeirra í samfélaginu veikir getu
þeirra til þess að semja um öryggi í
kynlífi hvort sem um stutt sam-
bönd eða hjónabönd er að ræða.
Þær eiga því erfiðara með að koma
í veg fyrir kynlíf, krefjast notkunar
smokks og að fara fram á að þeim
sé sýnt traust í fjölskyldum. A
mörgum stöðum er algengt og við-
urkennt að eiginmaður sé með
fleiri en einni konu. Margar konur
um heim allan hafa smitast af hiv af
eiginmönnum sínum. Gifting
verndar þær ekki gegn smiti, því
rannsóknir sýna að fleiri giftar kon-
ur eru smitaðar af veirunni en jafn-
öldrur þeirra sem eru ógiftar. Þar
sem enn eru ekki til getnaðarvarnir
sem konur geta notað til þess að
verja sig sjúkdómnum eru þær háð-
ar samstarfi við karla um notkun
smokksins. Rannsóknir sýna að
ákveðin veirudrepandi smyrsl sem
konur geta borið á kynfæri sín sem
kynsjúkdómavörn lofa góðu, en
það þarf að auka verulega fjármagn
til þeirra rannsókna, eigi slík vörn
að geta orðið að veruleika á næstu
árum.
Staða kvenna í samfélaginu og í
fjölskyldunni verður oft til þess að
þær eru beittar ofbeldi. Líkur á hiv-
smiti eykst til muna þegar konur
hafa verið beittar kynferðislegu of-
beldi. I Bandaríkjunum voru konur
85% þolenda heimilisofbeldis árið
1999, samkvæmt skýrslu sérstaks
eftirlitsfulltrúa Sameinuðu þjóð-
anna um ofbeldi gegn konum. I
öllum heiminum segja 20-50%
allra stúlkna og ungra kvenna að
þær hafi verið þvingaðar til fyrsta
samræðis. Samkvæmt upplýsingum
frá Amnesty Internadonal hefur að
minnsta kosti ein af hverjum þrem-
ur konum verið lamin, þvinguð til
kynmaka eða misþyrmt á annan
hátt, einhvern tímann á ævinni.
Venjulega er gerandinn fjölskyldu-
meðlimur eða einhver sem konan
þekkir. Evrópuráðið hefur fullyrt að
heimilisofbeldi sé helsta orsök
dauða og örkumla kvenna á aldrin-
um 16 til 44 ára og valdi fleiri
dauðsföllum og meira heilsuleysi en
krabbamein eða umferðarslys.
26 rauði boröinn