Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2015, Side 42

41RÚNARISTURNAR Á MARMARALJÓNINU FRÁ PÍREUS, NÚ Í FENEYJUM
á hliðum ljónsins gætu ekki verið samtíða eða gerðar af sama manni tekur
Brate þá afstöðu að lesa allar þrjár risturnar sem einn texta. Það kemur mér
á óvart þar sem þær eru mjög ólíkar bæði hvað snertir myndir rúnanna, og
uppsetningu textans. Brate hefði átt að þekkja í sundur ristur frá fyrri hluta
11. aldar og ristur frá lokum þeirrar aldar, en hann hefur greinilega frekar
kosið að styðjast við niðurstöður Rafns en yfirlýsingu Undsets.
Í Feneyjum
Tildrög þess að ég fékk tækifæri til að fara til Feneyja og rannsaka risturnar
á ljóninu voru þau að árin 2007-2008 var ljónið, sem var mjög illa farið
af myndum að dæma, vandlega hreinsað og forvarið til að koma í veg
fyrir frekari veðrun og skemmdir. Sprungur og gamlar viðgerðir voru
hreinsaðar og fylltar á ný af sérfræðingum í varðveislu á marmarastyttum.
Viðgerðin var kostuð af vinafélagi Feneyja í Stokkhólmi, Pro Venezia.
Vorið 2009 hafði formaður félagsins, Göran Berg, fyrrverandi sendiherra
Svía á Ítalíu samband við mig hjá embætti þjóðminjavarðar í Stokkhólmi
(Riksantikvarieämbetet) og fór þess á leit við mig að ég færi til Feneyja og
athugaði risturnar eftir hreinsunina. Mér þótti ólíklegt að mér tækist betur
að ráða rúnirnar en fyrirrennurum mínum, en þar sem ljóst er að risturnar
eru gerðar af sænskum væringjum á 11. öld var það í mínum verkahring
sem rúnafræðingur hjá embættinu að sinna verkinu, enda kostaði stofnunin
fyrstu ferð mína til Feneyja í september 2009.
Ég hafði séð myndir af ljóninu og ristunum eftir viðgerðirnar og var mjög
efins um að rúnirnar væru sýnilegar eftir hreinsunina, hvað þá að hægt væri að
ráða þær. Það kom mér því á óvart hvað risturnar voru skýrar og sumar rúnir
auðlesnar. Ég hafði þá unnið í rúm 30 ár sem rúnafræðingur og er þaulvön
að vinna úti við ýmsar aðstæður. Sænskir rúnasteinar og rúnaristur voru
yfirleitt nálægt byggðu bóli, í túnfætinum, við þjóðveg, kumlateig, þingstað
eða höggnar á klettaveggi við vatnaleiðir. Í dag eru þessir staðir sumir langt
frá alfaravegum, t.d. inni í skógarþykknum sem erfitt er að nálgast í dag.14 Á
slíkum stöðum er ekki hægt að koma við neinum rannsóknartækjum, s.s. að
skoða ristunar í myrkri með sterkum ljóskösturum. Ég hef því lært að nota
sólarljósið meðan þess nýtur við því þegar sólin skín skáhallt yfir rúnirnar
sjást þær oft furðu skýrt. Oft hef ég þurft að koma aftur og aftur að sömu
ristunni til geta nýtt mér sólarljósið á ýmsum tímum dagsins. Ef sólar nýtur
14 Besta yfirlitsbókin um sænskar rúnaristur er bók Sven B.F. Janssons: Runinskrifter í Sverige. Hún hefur
einnig verið þýdd á ensku: Runes in Sweden (sjá Jansson 1987).