Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2015, Qupperneq 45

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS44
rúnirnar eru vel varðveittar en standa svo þétt að erfitt er í f ljótu bragði að
skera úr um hvar eitt orð endar og næsta byrjar. Þegar þessi rista var gerð
var ekki óalgengt, ef orð hófst á sama staf og orðið á undan endaði, að
rúnin væri höggvin aðeins einu sinni. Sparaði þetta bæði tíma og pláss, en
stundum getur þá leikið vafi á hvar skipta skuli orðunum.
Ristan er dæmigerð fyrir sænskar rúnaristur frá fyrri hluta 11. aldar,
sérstaklega þær frá héruðunum í Mälardalnum og miðausturhluta
Svíþjóðar, milli Stokkhólms og Gävle. Þetta eru einnig þau héruð landsins
þar sem f lestar rúnaristur er að finna. Um helmingurinn eða 13-1400 af
um 2600 þekktum rúnaristum í Svíþjóð, eða heimildum um slíkar, er frá
þessu svæði. Rúnasteinar voru reistir í Svíþjóð þegar á þjóðf lutningatíma,
en þeir voru fáir alveg fram á 11. öld. Í upphafi 12. aldar þegar farið var
að jarðsetja fólk í kirkjugörðum í staðinn fyrir ættargrafreitum hurfu hinir
reistu steinar og legsteinar komu í staðinn.
Elstu risturnar frá 11. öld eru einmitt skrautlausar eins og þessi rista á
ljóninu og án allra þeirra dreka- og slönguvindlinga sem síðar urðu svo
vinsælir. Mjög svipað rúnaband er að finna á rúnasteininum U 341 frá
Orkesta-sókn, um 40 kílómetra norðaustan við Stokkhólm, sjá ljósmynd
á bls. 46.
Í lok 3. áratugar 11. aldar hóf rúnameistarinn Ásmundur Kárason starfsferil
sinn. Hann innleiddi skrautlegri stíl en áður hafði þekkst eftir fyrirmynd úr
tréskurði og skartgripum (Mammenstíll).15 Smám saman þróaðist þessi stíll
15 Um skrautstíla 11. aldar má lesa í Signums Svenska Konsthistoria. Sjá Wilson 1995.
Um ristuna: Punktur undir staf merkir að rúnin er óljós, strik – merkir að aðeins leifar af rúninni eru sjáanlegar og
... merkir að hér er ristan alveg útmáð.