Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2015, Qupperneq 78

77RANNSÓKN RAUÐABLÁSTURSMINJA Í SKÓGUM Í FNJÓSKADAL
fundust nærri útganginum auk þess sem ummerki voru um að hreinsað
hafði verið upp úr rásinni utan við bygginguna. Innihald rásarinnar var
sambland af seti og úrgangi frá járnvinnslunni, rauða, gjalli, kolasalla,
sindurleifum og smáræði af brenndum beinum.
Óvíst er í hvaða tilgangi vatn hefur verið leitt í gegnum bygginguna en
af endurteknum lagfæringum á vatnsrásinni er ljóst að ekki er um einstakan
viðburð eða tilraunastarfsemi að ræða, heldur að því er virðist mikilvægan
þátt í framleiðsluferlinu. Vatn er nauðsynlegt við járnsmiði til kælingar á
verkfærum og smíðisgripum meðan á smíðinni stendur, við rauðablásturinn
er að sama skapi nauðsynlegt að kæla verkfæri, tangir og teina sem notaðir
eru við að tappa af gjalli og fjarlægja járnið úr ofnunum svo eitthvað sé
nefnt. Óljósar heimildir eru um notkun vatnshjóla við járnvinnslu í Evrópu
á 7. öld og einnig á Bretlandseyjum í skjölum frá 11. öld. En fornleifar þessu
til staðfestingar eru ekki þekktar eldri en frá því um 1400 og virðist vatn í
öllum tilfellum hafa verið notað til að knýja físibelgi, en það er ekki fyrr en
Mynd 8. Íhvolft þjappað sindurlag í botni ofns [21] að
austanverðu í eldri rauðasmiðjunni.
Mynd 9. Botn í ofnstæði [21].
Mynd 10. Þjappað íhvolft sindur og kolalag í botni ofns
[22] að vestanverðu í eldri rauðasmiðjunni.
Mynd 11. Sindurlag í botni fjarlægt og búið að hreinsa
upp úr litlu pinnaholunum í hornum ofnstæðisins sem
og smærri og dýpri niðurgreftri norðan við.