Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2015, Síða 90

89RANNSÓKN RAUÐABLÁSTURSMINJA Í SKÓGUM Í FNJÓSKADAL
sem og allstór (16x26x10 cm) rauður sandsteinsklumpur með áföstu gjalli.
Nánari skoðun á þessum steini árið 2014 (eftir að skýrsla um uppgröftinn
kom út) leiddi í ljós að í gegnum hann hefur verið borað gat, um 3,5 cm
í þvermál á þeirri hlið sem gjallið er á, en heldur víðara á hinni hliðinni.
Allar líkur eru á að um af lstein sé að ræða. Af lsteinar eru hellur með
gati fyrir físibelgsrör til að blása að eldi í af li eða ofni og varna því að
físibelgurinn brenni. Hvort tveggja, rauði sandsteinninn og móhellubrotin
eru fremur auðmótuð og gætu hentað vel til ofngerðar, m.a. til að gera á
þá gat fyrir físibelgsrör og eru dæmi um að sandsteinn hafi verið nýttur
við smíði ofna frá þessum tíma í Noregi.42 Slík dæmi hafa þó ekki fundist
áður hérlendis eftir því sem næst verður komist. Hins vegar er þetta ekki
fyrsta blásturshellan sem finnst í tengslum við rauðablástur því að heilleg
blásturshella eða af lsteinn fannst á Belgsá í Fnjóskadal, þegar Niels Nielsen
gróf þar á fyrri hluta 20. aldar.43
42 Hjärtner-Holdar o.fl. 2013, bls. 30.
43 Nielsen 1926.
Mynd 29. Horft til norðvesturs yfir gjallhauginn á Skógum. Könnunarskurður frá 2011 sést í neðri hluta hans,
við hlið jarðvegsbunka sem skilinn var eftir við hlið hans. Upp í hægra horninu er sýnishorn af stórum gjallhellum
sem fundust á gjallhaugnum. Stærstu kökurnar voru á bilinu 20-30 cm langar og breiðar og 5-12 cm þykkar.
Meginhluti gjallsins á svæðinu samanstóð þó af smærri brotum.