Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Side 75

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS74
um rannsóknir sínar á Bergþórshvoli sumurin 1927 og 1928 en það féll
í hlut annarra.7 Aðeins var birt ein mynd í þeirri grein úr myndasyrpu
Magnúsar. Þegar kom að hinum stóra uppgreftri Matthíasar á Bólstað í
Álftafirði sumarið 1931 myndaði hann sjálfur uppgröftinn. Við útgáfu á
helstu niðurstöðum hans birtust nokkrar ljósmyndir í greininni.
Þáttaskil verða í íslenskum fornleifarannsóknum sumarið 1939 þegar
hópur norrænna fornleifafræðinga ásamt Matthíasi Þórðarsyni stóð fyrir
umfangsmiklum rannsóknum í Þjórsárdal og víðar. Þátttaka erlendu
sérfræðinganna var mikil lyftistöng fyrir fornleifarannsóknir á Íslandi
og nýir íslenskir fræðimenn stigu þar fram. Þegar hér var komið var
notkun ljósmynda við fornleifarannsóknir orðinn sjálfsagður hluti af
rannsóknarferlinu. Þrátt fyrir það verður þess vart þegar leitað er eftir
myndum úr fornleifarannsóknum á árunum eftir stríð og fram á sjöunda
áratuginn að oft er gripið í tómt og engu líkara en orðið hafi eitthvert
bakslag í þessum efnum. Það eru fyrst og fremst stærri rannsóknir sem
taldar voru verðskulda myndatökur. Matthías Þórðarson myndar til dæmis
ekki á vettvangi þegar hann rannsakar kumlið að Litlu-Ketilsstöðum
árið 1938 þar sem líkamsleifar „bláklæddu konunnar“ svonefndu fundust.
Sama á við um ýmsar minni rannsóknir Kristjáns Eldjárns. Ekki er til
sérstakt myndasafn frá Kristjáni frá starfsárum hans í Þjóðminjasafni en
einhverjar filmur eignaðar honum eru í safni Gísla Gestssonar. Það er síðan
Gísli Gestsson sem hefur ljósmyndina aftur til vegs og virðingar og nýtir
ljósmyndatæknina í eigin rannsóknum og annarra hvort heldur er í Gröf,
Kúabót eða í Skálholti, í L'Anse aux Meadows og á Reyðarfelli.
Hér á eftir fylgja sýnishorn af ljósmyndum úr þeim fornleifarannsóknum
þar sem ljósmyndun var fyrst nýtt hér á landi. Flestar þeirra hafa verið
birtar áður í öðru samhengi en eru nú birtar sem vitnisburður um ljós-
myndina sem hjálpartæki við rannsóknir. Ljósmyndin þjónar ekki ein-
göngu rannsakendum til glöggvunar og úrvinnslu heldur er hún ekki síður
vitnisburður fyrir síðari tíma áhugamenn og fornleifafræðinga um tilteknar
rannsóknir og vettvang þeirra.
7 Kristján Eldjárn og Gísli Gestsson 1952. Fjallað er um rannsókn Matthíasar á bls. 16-53.