Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Side 116

115SVIPMYND AF MENNINGARLANDSLAGI – ÍSLENSK TÚNAKORT
og rissuðu inn legu grunnlína. Mjög misjafnt virðist hafa verið hvernig
mælilínur voru lagðar út. Stundum eru þær samsíða og mælt út frá þeim
en algengara er að þær hafi verið látnar mynda þríhyrning yfir túnf lötinn.
Nokkrir mælingamenn strengdu þær einnig í ferhyrning og þá stundum
aukalínur þvert yfir ferhyrningana.
Misræmi og nákvæmni mælinga
Eitt af því sem getur gefið vísbendingar um áreiðanleika mælinga er hversu
margar mælingar mælingamaður gerði frá grunnlínum. Færri og lengri
grunnlínur gefa að jafnaði tilefni til að ætla meiri skekkju á mælingum.
Þeir mælingamenn sem lögðu oftast út eina grunnlínu gerðu þó sumir mjög
margar mælingar á jaðri og mannvirkjum. Slík er t.d. raunin með mælingar
í Austur- og Vestur-Landeyjahreppi og Fljótshlíðarhreppi þar sem aðeins
voru lagðar út tvær samsíða grunnlínur þvert yfir svæðið en gríðarlegur
fjöldi mælinga er gerður út frá þeim og út frá línum sem gerðar hafa verið
hornrétt frá þeim (þótt þær séu ekki nefndar eiginlegar grunnlínur) og
virðist sem hver einasta hlið húsa hafi verið mæld ásamt ýmsu öðru s.s.
öðrum mannvirkjum, landslagi og tilbrigðum í gróðurfari. Misræmi er
á milli þess hvað var mælt og hverju sleppt hjá mælingamönnum. Allir
mælingamennirnir mældu túnjaðar og teiknuðu upp túnin, þeir mældu
einnig allir bæjarstæði. Kálgarðar voru undantekningarlítið mældir og
langf lestir mældu að útihúsum. Það var hins vegar misjafnt hversu mikla
vinnu þeir lögðu í mælingar og teikningar á útihúsum. Sumir mældu bara
fjarlægð frá grunnlínu að einu horni og áætluðu svo stærð útihússins en
aðrir mældu að tveimur hornum og stundum einnig hliðar húsanna. Það
skal haft í huga að túnamælingin var ekki hugsuð til að gefa nákvæma
mynd af útihúsakosti landsins heldur voru húsin fyrst og fremst teiknuð til
að hægt væri að reikna stærð þeirra og draga f latarmálið frá heildarstærð
ræktaðra túna og fá þannig nákvæmari mynd af stærð túnanna. Þrátt fyrir að
ákveðið hafi verið að teikna útlínur útihúsa og sýna staðsetningu þeirra var
ekki lögð áhersla á að lag þeirra eða áttahorf væri skráð nákvæmlega. Í um
þriðjungi tilfella eru engar mælingar á útihúsunum sjálfum heldur einungis
ein mæling að þeim og þau þá jafnan staðsett á kortinu án þess að lögun eða
stærð sé sýnd. Í slíkum tilfellum voru útihúsin oftast teiknuð með hring
eða einfaldlega svörtum punkti á endanlegan túnauppdrátt. Þrátt fyrir þetta
hafa mælingamenn þurft að geta dregið f latarmál þeirra frá túnstærðinni og
stundum virðast þeir einfaldlega áætla stærð húsanna, en í einstaka tilfelli
rissa þeir upp lögun þeirra og stærð í mælingabókina þrátt fyrir að ekki sjáist