Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Síða 179

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS178
möguleikar þeirra og takmarkanir. Í öðrum kaf la er stutt yfirlit um sögu
kirkjurannsóknanna og aðferðafræðina sem stuðst var við. Þriðji og fjórði
kaf li fjalla um uppgröft kirkjuleifanna auk samanburðar við seinni tíma
úttektir húsakostsins. Í kaf la fimm eru hinum ýmsu gripaf lokkum gerð skil
og í kaf la sex eru birtar niðurstöður greininga á mannabeinum sem þurfti
að grafa upp til að hægt væri að kanna kirkjuminjarnar til fullnustu. Í kaf la
sjö eru gripir og kirkjuleifar settar í sögulegt samhengi við heimildir um
helgihald. Í kaf la átta eru hin ýmsu byggingarstig sett í víðara samhengi með
samanburði við samtíða kirkjubyggingar á Norður-Atlantshafssvæðinu.
Kaf li níu inniheldur svo samantekt á ensku og íslensku. Í viðauka er ítarefni
þar sem kynntar eru skýrslur nokkurra sérfræðinga um niðurstöður ýmissa
sértækra rannsókna. Þar á eftir fylgja töf lur með ítarlegri fundarskrá. Aftast
í bókinni er svo heimildaskrá og atriðisorðaskrá.
Rannsóknir á þjónandi sóknarkirkjum eru ekki einfalt mál. Þær standa
gjarnan á sínum upphafsstað og kirkjugarðar þar sem greftrað hefur verið
í hundruðir ára eru oftast marglaga og eldri grafir og mannvistarlög innan
þeirra því jafnan úr lagi gengin. Stærsta rannsókn sem farið hefur fram í
grunni uppistandandi sóknarkirkju er uppgröfturinn í Skálholti 1952-58
þegar Skáholtskirkja var endurbyggð.
Í Reykholti var kirkjan tekin niður og færð í lok 19. aldar en aurmál
kirkjunnar sem þar stóð á undan var enn sýnilegt og fáar grafir höfðu
verið teknar í gamla kirkjugrunninn. Kirkjustæðið lá því óvenju vel við
rannsóknum en kirkjugarðurinn var enn í notkun og því reyndist ekki unnt
að rannsaka hluta vesturveggjar og norðurhorns yngri kirknanna. Þar sem
kirkjurnar höfðu fram á 19. öld verið endurreistar á sama stað, voru leifar
eldri kirkna misheillegar auk þess sem grafir höfðu verið teknar í bæði gólf
og veggi kirkjuleifanna. Þrátt fyrir þessa annmarka fékkst heildstæð mynd
af byggingarsögu kirknanna. Notkunartími þeirra spannar um 800 ár, allt
frá frumkristni til 19. aldar er kirkjan var tekin niður og f lutt þangað sem
hún stendur nú skammt norðan uppgraftarsvæðisins.
Oscar Aldred og Guðrún Sveinbjarnardóttir rita fjórða kaf la bókarinnar
sem inniheldur ítarlega úttekt á uppgreftri kirkjunnar. Fjögur afmörkuð
byggingaskeið voru staðfest með uppgreftrinum og skiptust þau í nokkra
undirfasa þar sem kirkjunum hafði verið breytt að einhverju leyti. Aldur
hvers byggingarstigs var greindur út frá afstöðu jarðlaga, kolefnisaldurs-
og gripagreiningum. Hverju byggingarstigi eru sérstaklega gerð skil og
jarðlögum og afstöðu þeirra lýst. Kaf linn er ríkulega myndskreyttur og í
honum teikningar og töf lur til frekari glöggvunar á jarðlagaskipan, útliti