Vinnan - 01.05.1948, Blaðsíða 38

bara horfir út um gluggann eins og hún sjái eitlhvað
úti í þokunni. Hann skrúfar fyrir kranann og lítur
einnig út um gluggann. Golan blæs framan úr dalnum,
svo að fannkrýndur tindurinn kemur í ljós.
— Þetta er fögur sýn, Hervör: Tindurinn mjallhvít-
ur ofan, með grábláa hamraspöng í miðju og þoku-
reifi við fæturna!
— Já, svarar konan, — þetta er fögur sýn. En það
lifir enginn á einni saman fegurð, bætir hún við eftir
nokkra þögn.
— Það voru ekki mín orð, svarar hann undrandi og
nokkuð dapurt.
— Nei, ég veit það, svarar konan. — En mér finnst
stundum eins og þið haldið það.
— Mér er fegurðin fyrir öllu öðru, svarar prestur-
inn — án fegurðar ekkert líf.
— Hefurðu nokkurn tíma þurft að velja á inilli
þess tvenns? spyr konan. Væri ekki þessi röð orðanna
viturlegri: An lífsins engin fegurð? Það eru ýmis skil-
yrði nauðsynleg til að menn geti notið fegurðarinnar.
— Állir hafa jafnan rétt til að horfa á fjöllin, svarar
presturinn.
— Maður, sem er soltinn og klæðlaus, sér ekki feg-
urð þeirra. Hann sér aðeins kalt og óætt grjótbákn þar
sem þau eru. Hið fegursta, sem hann getur hugsað sér,
er feitur magáll og svellþæfðar vaðmálsbuxur. Svo
margbreytileg er fegurðin! svaraði konan. Og hún
hélt áfram eftir nokkra stund: — Heiðarlegt starf og
réttlát umbun þess er undirrót allrar fegurðar. Og er
það þá ekki fegurst alls hins fagra?
— Þú ert hálfönug í dag, Hervör mín, segir frí-
kirkj upresturinn hlýlega.
—- Já, það getur verið, segir húsfreyjan nokkru
mildari, en það átti ekki að bitna á þér — þú átt ann-
að skilið. — Hún þagnaði við, en hélt svo áfram, og
það var þungi, en þó æðruleysi í röddinni:
— Það á að selja ofan af okkur húsið eftir klukku-
tíma.
Það fer snöggur kippur um herðar prestsins. Hann
verður vandræðalegur eins og hann iðrist þess að hafa
komið hingað, en kunni þó ekki við að fara strax.
— Jæja, á það nú að fara undir hamarinn líka, seg-
ir hann svo.
— Já, svarar konan stutt.
— Það er eins og heiðarlegt starf hrökkvi ekki alltaf
til, segir hann hógværlega.
—- Jú, svarar konan ákveðin, aðeins ef allir ynnu
heiðarleg störf.
— Ég veit, að gæði jarðarinnar eru yfirfljótanleg,
segir presturinn. og mér dettur ekki í hug að ætla, að
fátæktin sé guði þóknanleg. En samt er eins og forsjón-
in hagi því svo, að fátæktin komi í flestra hlut.
— Ég held, að ef við aðeins vörpuðum frá okkur
þessu skálkaskjóli, sem menn kalla forsjón, þá lærðist
okkur fljótt að skilja orsök og eðli fátæktarinnar. Og
ég trúi því, að þá myndi hugtak þessa orðs, fátækt, sem
er tákn svívirðilegustu milljónamorða, sem um getur,
bráðlega hætta að vera til í raun.
—- Er nokkurn hægt að saka um fátæktina? sagði
presturinn — eða hví taka ekki hinir fátæku höndum
saman og uppræta hana, ef það er hægt?
—- Af því að þeir láta blekkja sig -— og fátæktin á
einnig sök á því. Það er ekki hægt að vænta mikils and-
legs þroska af þeim, sem ættlið fram af ættlið hafa
verið þrælkaðir og smáðir, lengst af ekki verið gefinn
kostur á að læra lestur og skrift, svaraði konan. — Þú
sagðir áðan, að gæði jarðarinnar væru yfirflj ótanleg,
hélt hún áfram. ■— En í Ritningunni segir: Fátæka
hafið þér jafnan á meðal yðar. Við verðum að viður-
kenna, að það er fjarstæða að halda því fram, að svo
þurfi að vera, nema við höfum gefið upp alla von um
réttlætið.
Hún gengur að eldavélinni og opnar eldholið, skarar
niður öskunni, raðar nokkrum spýtum langs og þvers
inn í vélina og hellir olíu á víð og dreif um spýtna-
köstinn. Síðan mokar hún kolum ofan á, kveikir undir
og setur ketilinn yfir eldinn. Því næst gengur hún greitt
að vaskinum og þvær sér um hendurnar undir bun-
unni. Hún segir, og röddin er styrk og stolt:
— Annars ætla ég ekki að kvarta. Það er enginn fá-
tækur, sem hefur búið í eigin húsi í sjö ár, því að hann
veit þó alltaf fyrir hverju hann á að berjast!
Presturinn hefur gengið um gólfið og spýtt nokkr-
um sinnum í kolaskj óðuna í leiðinni og einu sinni beint
upp í loftið. Hann veit, að ef hann maldar frekar í mó-
inn, muni hún aðeins sækja í sig veðrið og fara að tala
um „höfðingjana“, „hina ríku, sem lifi í munaði og
mergsjúgi hið vinnandi fólk.“ Og hann er nærgætnari
en svo, að hann fari að stæla við sóknarbarn sitt og ná-
býliskonu, sem á að missa ofan af sér húsið eftir nokkr-
ar mínútur. Þess vegna spýtir hann bara einu sinni
enn í vaskinn niður með vanga húsfreyjunnar og geng-
ur síðan til dyra.
— Ætlarðu ekki að bíða eftir kaffi, Guðlaugur?
spyr konan — það er alveg að sjóða í katlinum.
— Þakka þér fyrir, en ég þarf víst bráðum að fara
að opna símann, svarar hann og grípur um snerilinn.
— Vertu sæl, Hervör mín! — Og dyrnar lokast að baki
honum — — —
Göfug sál og gáfuð, hugsar Hervör, er hún sér hinn
þrekna þul stika niður götuna og sveifla löngum hand-
leggjunum — seint mun ég eignast slíkan granna, enda
þótt hann kunni ekki við að viðurkenna hina raun-
verulegu orsakir fátæktarinnar. En það er kannski
ekki svo auðvelt fyrir mann í hans stöðu. . . . ?
Framh.
96
VINNAN